Đọc báo giấy TTTĐ Tuổi trẻ thủ đô online Khởi nghiệp trẻ congan.hanoi.gov.vn

Đặc sản xe jeepney của Philippines có nguy cơ biến mất

Những chiếc xe jeepney được mệnh danh là “vua đường phố” ở Phillipines đang có nguy cơ biến mất. Xuất hiện với hình ảnh sặc sỡ và tiếng còi inh ỏi, đây là phương tiện di chuyển chính của hàng triệu người dân Philippines.

Tổng thống Philippines thị sát tình hình thiệt hại sau bão Goni

Chính phủ Philippines đang theo đuổi kế hoạch thay thế các mẫu xe jeepney gây ô nhiễm cao bằng xe bus nhỏ hiện đại chạy bằng nhiên liệu sạch hơn hoặc chạy bằng điện.

Kế hoạch được đưa ra bởi cựu Tổng thống Rodrigo Duterte vào năm 2017 với hy vọng sẽ giúp cải thiện chất lượng không khí kém của Manila và giảm bớt tình trạng tắc nghẽn giao thông, nhưng Bộ Giao thông vận tải nước này đã lùi thời hạn sau khi các tài xế tổ chức đình công.

Trên thực tế, không phải tài xế xe jeepney nào cũng có đủ tiền để mua một chiếc xe mới, kể cả với sự hỗ trợ từ chương trình hiện đại hóa của Chính phủ Philippines. Giá của một chiếc xe chuyển đổi sẽ dao động mức giá gần 44.000 USD/chiếc.

Những chiếc xe jeepney trên đường phố Manila năm 1977 (Ảnh: Getty)

Roger del Monte, một tài xế xe jeepney ở Manila cho biết, anh mới bắt đầu lại công việc vào năm ngoái, sau khi đại dịch COVID-19 khiến nguồn thu nhập chính của anh bị gián đoạn trong gần 2 năm.

Những người lái xe jeepney như Roger thường kiếm được khoảng 650 peso (12 USD) mỗi ngày, nhưng chi phí cho một chiếc jeepney hiện đại có thể lên tới hơn 40.000 USD.

“Chúng tôi sẽ không thể gánh vác chi phí và sẽ nợ nần chồng chất”, người đàn ông 46 tuổi nói.

Vince Tabing, xuất thân từ một gia đình có truyền thống sản xuất xe jeepney cho biết sở hữu một chiếc jeepney giống như có một con trâu vậy. Tài xế phụ thuộc vào chiếc xe này để kiếm sống, giống như người nông dân phụ thuộc vào con trâu.

“Nếu bây giờ người nông dân phải thay con trâu mà họ phải dùng phần lớn tiền tiết kiệm để mua chiếc máy cày đắt gấp 3 lần là chuyện thật điên rồ”, ông Vince nói.

Ông nội của Vince là người sáng lập Tabing Motors, công ty đã sản xuất những chiếc xe jeepney trong nửa thế kỷ cho đến giữa những năm 1990.

Nhờ thu nhập kiếm được từ việc chế tạo và điều hành đội xe jeepney, ông nội của ông Vince đã có được điều kiện cho con cái mình đi học và tạo dựng sự nghiệp.

Những hành khách bên trong chiếc xe jeepney (Ảnh: The New York Times)

Vince cho biết ông ủng hộ kế hoạch hiện đại hóa của Chính phủ Philippines nhưng lập luận rằng kế hoạch này không nên quá nặng nề về tài chính đối với những tài xế xe jeepney, bởi không phải ai cũng may mắn như gia đình ông.

Hơn thế nữa, ở một quốc gia có hệ thống giao thông công cộng kém phát triển như Phillipinnes, jeepney là lựa chọn được ưa dùng nhờ giá vé rẻ.

Thậm chí với những người nghèo, sống tại các khu vực hẻo lánh nơi taxi không hoạt động, jeepney là lựa chọn duy nhất.

Ông Mar Valbuena, người đứng đầu công đoàn vận tải Manibela với 10.000 thành viên đề xuất: “Thay vì loại bỏ, Chính phủ nên giữ lại hình dáng xe jeepney và trang bị hệ thống động cơ hiện đại, thân thiện môi trường. Đi cùng với đó là giá thành cũng phải hợp lý”.

Jeepney là phương tiện công cộng phổ biến nhất và là một nét biểu tượng văn hóa nghệ thuật của Philippines. Chúng là những chiếc xe buýt cỡ nhỏ với lớp trang trí rực rỡ bên ngoài và nhiều chỗ ngồi bên trong.

Jeepney chạy bằng dầu diesel, một trong những loại nhiên liệu ô nhiễm nhất hiện tại (Ảnh: The New York Times)

Hàng thập kỷ qua, jeepney được xem là phương tiện giao thông công cộng rẻ và phổ thông nhất tại Philippines với hàng triệu lượt sử dụng mỗi năm (chỉ tính riêng tại Thủ đô Manila).

Trong khi xe jeepney được coi là biểu tượng văn hóa của Philippines, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc giảm số lượng loại xe này trên đường sẽ cắt giảm đáng kể mức độ khí thải độc hại trong không khí.

Theo UNDP, Philippines cam kết giảm 75% phát thải khí nhà kính trong giai đoạn 2020 - 2030 trong các lĩnh vực nông nghiệp, chất thải, công nghiệp, giao thông và năng lượng.

Chính quyền Tổng thống Marcos hiện đối mặt với thách thức tìm nguồn tiền hỗ trợ cho các dự án xanh. Các nguồn lực của nhà nước vẫn gặp vấn đề khi nền kinh tế đang trong quá trình hồi phục hậu COVID-19.

Chính phủ hiện cung cấp khoản trợ cấp 160.000 peso cho mỗi chiếc jeepney và không có khoản tài trợ cụ thể cho chương trình hiện đại hóa xe jeepney trong ngân sách năm nay.

Năm ngoái, giới chức phân bổ 1,8 tỷ peso cho các chương trình trợ cấp và an toàn xã hội cho người lái xe. Số tiền này nằm trong quỹ 64,2 tỷ peso mà cơ quan vận tải đường bộ ước tính nhằm nâng mức trợ cấp cho mỗi xe jeepney lên 360.000 peso.

Do đó, bài toán loại bỏ những chiếc xe mang tính biểu tượng của Philippines vẫn chưa đến hồi kết…