Cố tình thanh toán bằng tiền mặt để trốn thuế: Phó Thủ tướng chỉ đạo xử lý

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc vừa ký Công điện số 124/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ gửi các bộ ngành, địa phương về việc thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.

Công điện nêu, trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, hiệu quả đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các cơ quan liên quan, các tổ chức tín dụng về thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó có Quyết định số 1813/QĐ-TTg ngày 28/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021-2025.

Tuy nhiên, vừa qua hoạt động thanh toán bằng tiền mặt có dấu hiệu gia tăng, ảnh hưởng không tốt đến nền kinh tế, gây lãng phí nguồn lực, có thể bị lợi dụng để trốn thuế, rửa tiền và các hoạt động vi phạm pháp luật.

Để tiếp tục phát triển thanh toán không dùng tiền mặt theo đúng các mục tiêu, giải pháp đã đề ra, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền được giao khẩn trương thực hiện ngay các giải pháp thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt; tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn, tuyên truyền để tiếp tục thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, đảm bảo đáp ứng nhu cầu thanh toán của người dân, doanh nghiệp, tiết kiệm nguồn lực, phòng chống thất thu thuế, tội phạm; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật.

Bộ Tài chính theo thẩm quyền chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chặt chẽ hoạt động thanh toán ngân sách Nhà nước, thu, nộp thuế theo quy định, việc tuân thủ các quy định pháp luật về hoá đơn, chứng từ thanh toán mua bán, giao dịch hàng hoá, dịch vụ theo quy định tại Luật Thuế giá trị gia tăng, Nghị định số 181/2025/NĐ-CP ngày 1/7/2025 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật thuế giá trị gia tăng; kịp thời xử lý nghiêm theo quy định các trường hợp vi phạm, nhất là đối với các tổ chức, đơn vị, cá nhân có hành vi cố tình thanh toán bằng tiền mặt để trốn thuế, vi phạm pháp luật.

Ngân hàng Nhà nước theo thẩm quyền chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan khẩn trương triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 9/1/2025 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW; tổ chức tổng kết việc thực hiện Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021-2025 theo đúng quy định của Quyết định số 1813/QĐ-TTg ngày 28/10/2021, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 1/12/2025, trong đó nêu rõ kết quả thực hiện từng mục tiêu, giải pháp đã đề ra, nhận diện đầy đủ các khó khăn, vướng mắc; kiến nghị, đề xuất phương án, chỉ đạo cụ thể của Thủ tướng Chính phủ đối với các cơ quan liên quan để tiếp tục thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt.

Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, phòng chống rửa tiền trong hoạt động ngân hàng; kịp thời cảnh báo, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, rửa tiền, thanh toán không đúng quy định; tiếp tục tăng cường phát triển hạ tầng thanh toán, công nghệ để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.

Nhiều cửa hàng ở Hà Nội đã cố tình từ chối thanh toán bằng chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt nhằm “né” thuế.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các tổ chức tín dụng khẩn trương, tiếp tục phát triển cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt; tăng cường đầu tư và áp dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực thanh toán, tạo điều kiện tốt nhất cho khách hàng, người dân, doanh nghiệp thanh toán an toàn, nhanh chóng, thông suốt.

từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên thuộc nhóm cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp tới người tiêu dùng như cửa hàng tạp hóa, quán ăn, nhà hàng, khách sạn, trung tâm thương mại buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, theo quy định tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP.

Đây là một trong những bước đi quan trọng trong cải cách hệ thống thuế, phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay, là biện pháp nhằm chấm dứt cơ chế thuế khoán, giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, bởi mọi hộ kinh doanh đều phải tuân thủ nghĩa vụ thuế trên cùng một phương thức minh bạch như nhau.

Tuy nhiên, thời gian qua rất nhiều người nộp thuế hiểu nhầm về việc chuyển tiền vào tài khoản cá nhân và các các nội dung trong Nghị định 70/2025/NĐ-CP, nhiều cửa hàng ở Hà Nội đã cố tình từ chối thanh toán bằng chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt nhằm “né” thuế. Đây là hành vi vi phạm pháp luật, thể hiện sự thiếu ý thức trách nhiệm đối với nghĩa vụ tài chính công.

Theo quy định tại khoản 4, Điều 6 Luật Quản lý thuế 2019 thì trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, mỗi hộ kinh doanh cần chú ý để chấp hành nếu không sẽ “vô tình” vi phạm pháp luật, vướng vào vòng lao lý.

Để tránh những rủi ro tiềm tàng, bị truy thu thuế, nghiêm trọng hơn là các tội nặng hơn trong tương lai, người nộp thuế là cá nhân, hộ kinh doanh cần chủ động tìm hiểu và nắm rõ các nội dung sau để chú ý chấp hành, tuân thủ pháp luật.

Thứ nhất, các hộ, cá nhân kinh doanh cần hiểu rõ doanh thu kê khai không đến từ bán hàng và thu được tiền. Mà bản chất doanh thu kê khai thuế đến từ việc chuyển giao quyền sở hữu, sử dụng hàng hoá cho người mua, không phân biệt là đã thu được tiền hay chưa.

Thứ hai, hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh hay không đăng ký kinh doanh mà có hoạt động kinh doanh bán hàng, dịch vụ thì vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh.

Thứ ba, vấn đề thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản. Cần hiểu rõ rằng nghĩa vụ thuế xảy ra trên tổng số doanh thu chứ không phải chỉ khi doanh thu phát sinh bằng cách chuyển khoản vào tài khoản cá nhân, mới phải thực hiện nghĩa vụ thuế, trường hợp thu tiền mặt hoặc kê khai doanh thu thấp hơn thực tế không thể “né” được nghĩa vụ thuế.

Thứ tư, không hiểu nhầm về ghi nội dung nhận tiền, dù nội dung giao dịch có thay đổi thế nào đi nữa, dòng tiền đó vẫn bị coi là thu nhập từ hoạt động kinh doanh. Ngành thuế và các cơ quan chức năng có đủ nghiệp vụ để xác minh, đối chiếu thông tin và nếu người nộp thuế không chứng minh được nguồn gốc rõ ràng, họ sẽ bị nghi ngờ trốn thuế.

Thứ nhất, các hộ, cá nhân kinh doanh cần hiểu rõ doanh thu kê khai không đến từ bán hàng và thu được tiền. Mà bản chất doanh thu kê khai thuế đến từ việc chuyển giao quyền sở hữu, sử dụng hàng hoá cho người mua, không phân biệt là đã thu được tiền hay chưa.

Thứ hai, hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh hay không đăng ký kinh doanh mà có hoạt động kinh doanh bán hàng, dịch vụ thì vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh.

Thứ ba, vấn đề thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản. Cần hiểu rõ rằng nghĩa vụ thuế xảy ra trên tổng số doanh thu chứ không phải chỉ khi doanh thu phát sinh bằng cách chuyển khoản vào tài khoản cá nhân, mới phải thực hiện nghĩa vụ thuế, trường hợp thu tiền mặt hoặc kê khai doanh thu thấp hơn thực tế không thể “né” được nghĩa vụ thuế.

Thứ tư, không hiểu nhầm về ghi nội dung nhận tiền, dù nội dung giao dịch có thay đổi thế nào đi nữa, dòng tiền đó vẫn bị coi là thu nhập từ hoạt động kinh doanh. Ngành thuế và các cơ quan chức năng có đủ nghiệp vụ để xác minh, đối chiếu thông tin và nếu người nộp thuế không chứng minh được nguồn gốc rõ ràng, họ sẽ bị nghi ngờ trốn thuế.

Trước đó, Chi cục Thuế Khu vực I (nay là Thuế TP Hà Nội) đã có thư ngỏ tới các hộ gia đình, cá nhân có hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn thành phố về việc chấp hành các quy định pháp luật thuế.

Theo Thuế TP Hà Nội, những ngày gần đây, mạng xã hội lan truyền nhiều thông tin liên quan đến các cửa hàng kinh doanh từ chối nhận thanh toán chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”.

Do đó, để tránh nhầm lẫn, cơ quan thuế cho biết, theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

Hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ, ví dụ “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu.

Đồng thời còn đi ngược với xu hướng “Xã hội số - Kinh tế số - Công dân số” và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, Nhà nước.

Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Cơ quan thuế bày tỏ mong muốn các hộ, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hoá dịch vụ.

Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp đề được hưởng các chính sách ưu đãi về đầu tư kinh doanh và thuế theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.