Chúng ta phải tháo những "chốt hãm" với kinh tế tư nhân

Theo GS. Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore), kinh tế tư nhân đã và đang khẳng định vị thế ngày càng quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam.

Nếu như trước đây, khu vực này còn khiêm tốn về quy mô và năng lực cạnh tranh thì nay đã hình thành những doanh nghiệp tư nhân có tầm vóc, có khả năng vươn ra thị trường khu vực và thế giới. Những ngành công nghiệp như sản xuất thép, ô tô, công nghệ cao… đều chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam.

So với doanh nghiệp Nhà nước và khu vực đầu tư nước ngoài, kinh tế tư nhân tuy chưa trở thành trụ cột chi phối toàn diện nền kinh tế nhưng đây chỉ là vấn đề thời gian.

GS. Vũ Minh Khương cho biết, 10 hay 20 năm trước, khu vực này vẫn còn manh nha, nhưng ngày nay đã có những tập đoàn tư nhân lớn mạnh, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

GS. Vũ Minh Khương cho rằng, vấn đề cốt lõi hiện nay là làm sao để khu vực kinh tế tư nhân có thể phát triển đúng hướng, vững vàng và bứt phá. Điều đó đòi hỏi không chỉ tháo gỡ khó khăn, giảm phiền hà mà còn phải có chính sách yểm trợ mạnh mẽ, đặc biệt là loại bỏ những "chốt hãm" đang kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp.

"Khi được tạo điều kiện thuận lợi, tôi tin rằng khu vực tư nhân sẽ đóng vai trò ngày càng lớn hơn, trở thành động lực quan trọng đưa nền kinh tế Việt Nam bứt phá trong tương lai", GS. Vũ Minh Khương nói.

Cũng theo GS. Vũ Minh Khương, kinh tế tư nhân Việt Nam đang đứng trước cơ hội phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn phải đối mặt với một số rào cản mang tính căn bản. Ông cho rằng có 3 vấn đề cốt lõi cần được tháo gỡ, đó là thể chế, đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực.

GS. Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore).

Thứ nhất, về thể chế, điểm quan trọng không phải là nhìn vào những rào cản chung chung mà phải xác định những "chốt hãm" cụ thể trong từng ngành nghề. Chúng ta có khoảng 35 ngành mà khu vực kinh tế tư nhân đang hoạt động và trong mỗi ngành đều tồn tại những vướng mắc cần được giải quyết triệt để.

Trước đây, "Khoán 10" đã tạo ra bước ngoặt trong nông nghiệp, thì nay cũng cần một cuộc cải cách tương tự cho từng ngành kinh tế quan trọng. Các doanh nghiệp tư nhân đang chờ đợi một sự thay đổi đột phá về pháp lý, thủ tục hành chính cũng như sự kết nối chặt chẽ giữa các cụm ngành. Muốn vậy, Chính phủ cần lắng nghe trực tiếp từ các hiệp hội ngành nghề – từ bất động sản, cơ khí đến công nghệ phần mềm – để có những quyết sách chính xác và kịp thời.

Thứ hai, về đổi mới sáng tạo, đây là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp tư nhân bứt phá. Ở nhiều nước, khi doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới, họ được hỗ trợ tài chính, thậm chí được khấu trừ thuế. Trong khi đó, tại Việt Nam, cơ chế này chưa rõ ràng, khiến doanh nghiệp e ngại vì có thể bị thanh tra, kiểm tra.

GS. Vũ Minh Khương cho rằng, Chính phủ cần xây dựng một hệ thống chính sách khuyến khích đổi mới, chẳng hạn như hỗ trợ vốn, miễn giảm thuế cho những doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và chuyển đổi số. Một số quốc gia như Thái Lan hay Singapore đã làm rất tốt điều này và chúng ta có thể học hỏi để tạo đà cho sự phát triển của doanh nghiệp trong nước.

Thứ ba, về nguồn nhân lực, đây là nền tảng quan trọng để kinh tế tư nhân vươn xa. Hiện nay, chúng ta vẫn thiếu một cơ chế đào tạo linh hoạt, gắn liền với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Ở Singapore, Chính phủ có thể hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo gấp đôi số nhân lực cần thiết, vừa giúp họ có ngay nguồn nhân lực chất lượng, vừa tạo điều kiện thu hút đầu tư mới. Trong khi đó, ở Việt Nam, việc khảo sát nhu cầu doanh nghiệp chưa đủ sâu sát, nhiều khi vẫn mang tính hình thức. Một chiến lược đào tạo bài bản, thực tiễn sẽ giúp doanh nghiệp tư nhân có được lực lượng lao động phù hợp, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế.

"Tôi đánh giá rất cao tầm nhìn và quyết tâm của lãnh đạo cấp cao trong việc thúc đẩy kinh tế tư nhân trở thành động lực chính của nền kinh tế. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, chúng ta cần một hệ thống thể chế linh hoạt, khuyến khích đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực bài bản. Nếu làm được những điều này, kinh tế tư nhân Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá, tạo ra những bước tiến vang dội trong thời gian tới", GS. Vũ Minh Khương nhận định.

Trong một diễn biến liên quan, hôm qua 15/3, Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển kinh tế tư nhân đã họp phiên thứ nhất để lên khung chương trình, các nhiệm vụ, quan điểm, mục tiêu, định hướng chính xây dựng Đề án trình Bộ Chính trị.

Tại phiên họp Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo nhấn mạnh đây là đề án hết sức quan trọng, nhưng cũng là đề án khó, với quan điểm xác định sản phẩm cuối cùng là Nghị quyết của Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng đánh giá các đại biểu cơ bản đồng tình với kết cấu của Đề án.

Về vai trò, vị trí của kinh tế tư nhân, Phó Thủ tướng cho biết tại cuộc làm việc của Tổng Bí thư Tô Lâm với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, tất cả các đại biểu đều thống nhất đánh giá, khẳng định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất, với những đóng góp thể hiện qua các số liệu cụ thể như chiếm tỷ trọng khoảng 50% GDP, hơn 56% trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội, khoảng 82% tổng số lao động của nền kinh tế, khoảng 30% tổng thu ngân sách nhà nước, hơn 30% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu.

Về quan điểm, Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, các chỉ đạo của Tổng Bí thư, lãnh đạo Đảng, Nhà nước với nhiều tư tưởng chỉ đạo mới cần cập nhật.

Phó Thủ tướng nêu mục tiêu phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, nhưng cần bảo đảm cả số lượng và chất lượng doanh nghiệp; đồng thời lưu ý làm rõ hơn nội dung về phát triển các doanh nghiệp dẫn dắt, tiên phong trong các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh…

Dự thảo Đề án đã đề xuất các nhóm chính sách, Phó Thủ tướng gợi ý phân loại, làm rõ hơn chính sách với từng nhóm doanh nghiệp (như doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp vừa, doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh, doanh nghiệp khởi nghiệp) và theo từng vấn đề như đất đai, tiền tệ - ngân hàng, tài chính - tài khóa, công nghệ, liên kết…

Phó Thủ tướng lưu ý, các giải pháp phải táo bạo, mạnh mẽ, đột phá, nhưng cần làm rõ hơn luận cứ, căn cứ pháp lý, căn thực tiễn, căn cứ chính trị, kinh nghiệm quốc tế để đưa ra các giải pháp này, làm rõ các giải pháp được đưa ra trên cơ sở nghiên cứu kỹ lưỡng và khi ban hành có tính khả thi cao không, có đi vào được cuộc sống, mang lại hiệu quả hay không.

Lấy ví dụ về việc giao nhiệm vụ, đặt hàng với các doanh nghiệp trong triển khai các công trình, dự án lớn, trọng điểm quốc gia, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, làm sao để Nghị quyết của Bộ Chính trị khi ban hành sẽ giúp tạo sự yên tâm, tạo niềm tin, tạo hứng khởi, giúp khu vực kinh tế tư nhân hoạt động, phát triển lành mạnh, hiệu quả. Phó Thủ tướng so sánh, việc "tháo chốt", khơi thông các điểm nghẽn để khu vực kinh tế tư nhân bung ra cũng giống như gạch đá lâu nay đang cản trở dòng nước sẽ được nhấc ra để dòng nước chảy "ào ào".

Về các công việc tiếp theo, Phó Thủ tướng đề nghị các thành viên Ban Chỉ đạo phát huy cao nhất tinh thần trách nhiệm, triển khai các công việc, nhiệm vụ với tinh thần khẩn trương nhưng phải bảo đảm chất lượng tốt nhất; tinh thần là vừa chạy vừa xếp hàng, vừa tổ chức các hội thảo, hội nghị, lấy ý kiến các chủ thể liên quan, vừa nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm nước ngoài, vừa hoàn thiện Đề án để lấy ý kiến thành viên Ban Chỉ đạo; báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo để hoàn thiện đề án, trình cấp có thẩm quyền bảo đảm chất lượng, tiến độ đề ra.