Chưa tháo được "ngòi nổ" thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Ngày 5/3, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung và ngưng hiệu lực thi hành một số điều tại các Nghị định quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế.

Nghị định số 08 sửa đổi, bổ sung nhiều điểm mới về trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Theo quy định tại khoản 3 Điều 34 Nghị định số 153/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế, thì doanh nghiệp phát hành trái phiếu có trách nhiệm: "Thanh toán đầy đủ, đúng hạn lãi, gốc trái phiếu khi đến hạn và thực hiện các quyền kèm theo (nếu có) cho chủ sở hữu trái phiếu theo điều kiện, điều khoản của trái phiếu".

Ngoài nội dung quy định như trên, Nghị định số 08/2023/NĐ-CP đã bổ sung quy định đối với trái phiếu chào bán tại thị trường trong nước, trường hợp doanh nghiệp phát hành không thể thanh toán đầy đủ, đúng hạn nợ gốc, lãi trái phiếu bằng đồng Việt Nam theo phương án phát hành đã công bố cho nhà đầu tư theo quy định tại Điều 17 Nghị định này, doanh nghiệp có thể đàm phán với người sở hữu trái phiếu để thanh toán gốc, lãi trái phiếu đến hạn bằng tài sản khác.

Việc này thực hiện theo nguyên tắc: Tuân thủ quy định của pháp luật dân sự và pháp luật có liên quan. Đối với ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện thì còn phải tuân thủ quy định của pháp luật về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện đó. Phải được người sở hữu trái phiếu chấp thuận. Doanh nghiệp phát hành phải công bố thông tin bất thường và chịu hoàn toàn trách nhiệm về tình trạng pháp lý của tài sản sử dụng để thanh toán gốc, lãi trái phiếu theo quy định của pháp luật.

Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, Nghị định 08/2023/NĐ-CP sửa đổi theo hướng cho phép doanh nghiệp được thay đổi điều kiện, điều khoản của trái phiếu nhưng phải đảm bảo một số nguyên tắc. Đó là, trường hợp kéo dài kỳ hạn của trái phiếu thì thời gian tối đa không quá 02 năm so với kỳ hạn tại phương án phát hành trái phiếu đã công bố cho nhà đầu tư.

Đối với người sở hữu trái phiếu không chấp thuận thay đổi điều kiện, điều khoản của trái phiếu thì doanh nghiệp phát hành có trách nhiệm đàm phán để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư. Trường hợp có người sở hữu trái phiếu không chấp thuận phương án đàm phán thì doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đối với người sở hữu trái phiếu theo phương án phát hành trái phiếu đã công bố cho nhà đầu tư (kể cả trường hợp việc thay đổi điều kiện, điều khoản của trái phiếu đã được người sở hữu trái phiếu đại diện từ 65% tổng số trái phiếu trở lên chấp thuận).

Đánh giá về vấn đề này, đại diện một doanh nghiệp bất động sản ở Hà Nội cho rằng, Nghị định 08 có thể xem là giải pháp tạm thời, giải quyết khó khăn trước mắt vào thời điểm hiện nay cho các nhà phát hành trái phiếu (huy động vốn và giãn hoãn nợ) cũng như các nhà đầu tư trong đa dạng hóa kênh đầu tư (chủ yếu là cho phép các nhà đầu tư không chuyên quay trở lại thị trường này).

Tuy nhiên, về câu chuyện lâu dài còn nhiều vấn đề phải giải quyết. Theo vị này, Nghị định 08 chưa chú ý nhiều đến những vấn đề cốt lõi cần tháo gỡ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay. Cụ thể, niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt là niềm tin của nhà đầu tư vào các trái phiếu đến nay không thể đáo hạn, thậm chí lan sang cả các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành khác, không bó hẹp trong nhóm doanh nghiệp bất động sản. Họ chưa đề cập đến nguyện vọng và lợi ích của nhà đầu tư.

Sau khi áp dụng Nghị định 08, có thể nhiều doanh nghiệp sẽ tiếp tục phát hành trái phiếu để đáo hạn, song thị trường có lấy lại niềm tin, nhà đầu tư có mặn mà và mua trái phiếu hay không lại là chuyện khác. Chưa kể là những quy định về thời hạn trả nợ trái phiếu của các doanh nghiệp dù được nới dài thêm theo quy định của Nghị định 08, nhưng các nhà đầu tư có chấp nhận hay không vẫn là vấn đề còn phải bàn luận nhiều.

Do đó, theo vị này, quan trọng nhất là Chính phủ cần có những chính sách liên quan việc cải thiện dòng tiền cho thị trường bất động sản. Nếu thị trường bất động sản tiếp tục rối vì pháp lý, thiếu thanh khoản thì doanh nghiệp rất khó tạo ra dòng tiền để giải quyết các khoản nợ ngân hàng chứ không riêng trái phiếu.

"Những quy định sửa đổi tại Nghị định 08 sẽ giảm được áp lực đáo hạn trái phiếu vì có thể chủ động đàm phán với trái chủ để hoán đổi nợ, kéo dài thời gian thanh toán… Tuy nhiên, quan trọng là nhà đầu tư có đồng ý hay không, mặc khác, việc tháo gỡ vướng mắc pháp lý cũng như các vấn đề khác nhằm gia tăng thanh khoản cho thị trường bất động sản, từ đó tạo dòng tiền để doanh nghiệp xử lý hết các vấn đề khó khăn", vị này nói thêm.

Còn theo Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) Lê Hoàng Châu, Nghị định 08 của Chính phủ vừa tháo gỡ được vướng mắc, khó khăn, vừa xác định lộ trình xây dựng thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo hướng minh bạch, lành mạnh, an toàn, bền vững và trở thành kênh huy động vốn xã hội hóa trung hạn, dài hạn quan trọng của nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực bất động sản.

Theo ông Châu, Nghị định 08 là căn cứ pháp luật để doanh nghiệp phát hành trái phiếu thực hiện đàm phán với trái chủ, nhất là nhà đầu tư cá nhân về kéo dài kỳ hạn của trái phiếu trong thời gian tối đa không quá 2 năm hoặc thanh toán gốc, lãi trái phiếu đến hạn bằng tài sản khác trên cơ sở thỏa thuận tự nguyện, tuân thủ quy định của pháp luật dân sự.

Lãnh đạo HoREA cũng cho biết, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp bất động sản đáo hạn trong 2 năm 2023 - 2024 rất lớn, khoảng 230.000 tỷ đồng. Trong đó, năm 2023 khoảng 119.000 tỷ đồng, năm 2024 khoảng 111.000 tỷ đồng. Nên Nghị định 08 sẽ tác động tích cực và hiệu quả đến việc xử lý 119.000 tỷ đồng trái phiếu đến hạn trong năm 2023.

Tuy nhiên, việc xử lý trái phiếu đến hạn phải được sự đồng thuận của các trái chủ với doanh nghiệp thông qua đàm phán thỏa thuận nên mất rất nhiều thời gian, mà hiện nay chỉ còn gần 9 tháng để thực hiện Nghị định 08. Do đó, lãnh đạo HoREA đề nghị Bộ Tài chính và Thủ tướng xem xét cho phép sơ kết đánh giá kết quả thực hiện Nghị định 08 vào khoảng đầu quý 4 để tiếp tục xây dựng thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển theo hướng minh bạch, lành mạnh, an toàn và bền vững.