Chủ tịch Quốc hội: Không “ôm việc” nhưng cũng không thể “giao việc rồi buông”

Sáng 25/11, thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, tại kỳ họp thứ 10 này, Quốc hội dành sự quan tâm đặc biệt cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Với việc xem xét thông qua ba luật sửa đổi liên quan đến giáo dục, đồng thời ban hành một Nghị quyết mang tính đặc thù nhằm tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ hơn cho phát triển giáo dục - đào tạo.

Cùng với đó, Quốc hội đang xem xét chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035, với mục tiêu xác định giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, gắn chặt với phát triển khoa học và công nghệ.

“Việc xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục là một nhiệm vụ chiến lược, đòi hỏi đầu tư lớn về nguồn lực và thời gian. Mục tiêu cuối cùng phải là nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, trong đó đặc biệt quan trọng là nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý”, nhấn mạnh điều này, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chương trình cần có tầm nhìn dài hạn, dự báo được xu hướng phát triển của xã hội và thị trường lao động trong tương lai.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp và thảo luận rất kỹ về chương trình này.

“Tôi cũng đã nhiều lần nêu ý kiến và xin nhấn mạnh thêm, Chương trình phải xác định rõ trọng tâm, phạm vi, tránh dàn trải. Chúng ta không thể tham vọng vượt quá khả năng nguồn lực; phải nhìn vào “túi tiền” của mình để bố trí theo hướng trọng tâm, trọng điểm, cái gì xã hội hóa được thì mạnh dạn xã hội hóa. Chương trình mục tiêu quốc gia chỉ nên tập trung giải quyết những vấn đề cốt lõi, cấp bách, mang tính đột phá của ngành giáo dục”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Theo Chủ tịch Quốc hội, giáo dục - đào tạo trong giai đoạn mới chịu tác động mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) và nhu cầu ngày càng tăng về nguồn nhân lực chất lượng cao.

“Vì vậy, các giải pháp đổi mới giáo dục không thể dừng ở “dạy tốt - học tốt” theo cách truyền thống, mà cần một cuộc cách mạng về tư duy và công cụ”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, trước hết, phải chuyển từ mục tiêu truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Vai trò của giáo viên cũng cần chuyển từ người truyền đạt kiến thức sang người hướng dẫn, truyền cảm hứng.

Không gian lớp học không còn bó hẹp trong “bốn bức tường”, mà phải được mở rộng thành học mọi lúc, mọi nơi. Việc đánh giá học sinh cũng cần chuyển từ điểm số bài thi sang đánh giá quá trình và sản phẩm học tập.

Quang cảnh phiên thảo luận.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trọng tâm cần ưu tiên gồm: chuyển đổi số, đào tạo nghề chất lượng cao, và giáo dục vùng sâu, vùng xa với các giải pháp và nguồn vốn tương ứng. “Đây cũng là lý do Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Tổng Bí thư chỉ đạo xây dựng 280 trường nội trú cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi”, Chủ tịch Quốc hội cho biết.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Chương trình phải đảm bảo nguồn lực, cơ chế tài chính, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và giám sát. Phải khắc phục triệt để tình trạng tiền thì ít, thủ tục giải ngân lại phức tạp, giải ngân chậm, phân tán, manh mún; thi công phải bảo đảm không thất thoát, không tiêu cực.

“Một yêu cầu quan trọng khác là cơ chế phân bổ vốn phải linh hoạt, tạo điều kiện cho địa phương chủ động điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tiễn, đúng tinh thần địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, Trung ương kiến tạo và giám sát”, ông nói.

Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết, thời gian qua, Quốc hội đã thực hiện rất đúng vai: Quốc hội quyết định chính sách; Chính phủ, các bộ và địa phương chịu trách nhiệm phân bổ vốn và tổ chức triển khai. Trong hơn một năm qua, Quốc hội đã phân bổ vốn theo tổng mức để Chính phủ phân cho các bộ, bộ phân tiếp cho địa phương; và địa phương phải tự chịu trách nhiệm trong quá trình thực hiện.

Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, phải phân cấp rõ thẩm quyền, trách nhiệm quản lý và điều hành giữa Trung ương và địa phương, giữa Bộ Giáo dục và các bộ, ngành liên quan. Trên không thể “ôm việc”, nhưng cũng không thể “giao rồi buông”; giao quyền phải đi đôi với giám sát, kiểm tra.

Ví dụ, Quốc hội ban hành luật thì phải theo dõi Chính phủ ban hành nghị định, thông tư có kịp thời không, có đúng tinh thần của luật hay không; giao nhiệm vụ nhưng phải có cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Luật Quy hoạch (sửa đổi) và điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Vì vậy, các nội dung của chương trình phải bảo đảm tính thống nhất với quy hoạch tổng thể quốc gia và hệ thống pháp luật có liên quan.

Nhấn mạnh, hiện nay, chủ trương tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia đã được khẳng định là phù hợp, Chủ tịch Quốc hội cho biết, việc giao Hội đồng Dân tộc chủ trì cả ba chương trình là bước đi đúng.

“Trước đây, ba chương trình được giao cho 3 cơ quan khác nhau phụ trách theo từng mảng, dẫn đến nhiều trường hợp một hộ gia đình cùng lúc là đối tượng của cả ba chương trình. Vì vậy, chủ trương tích hợp là cần thiết và hoàn toàn chính xác”, Chủ tịch Quốc hội khẳng định.

Cho rằng hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 – 2035 phụ thuộc rất lớn vào khâu tổ chức thực hiện từ Trung ương đến địa phương, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh “phải hành động quyết đoán, quyết liệt, quyết tâm – nhưng quan trọng hơn phải quyết làm, có sản phẩm, có kết quả cụ thể; nếu chỉ quyết liệt trong lời nói mà không có người thực hiện thì chương trình sẽ khó đạt mục tiêu”.