Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế: Lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng vẫn rất đáng lo ngại

Ngày 22/5, tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đã báo cáo Quốc hội thẩm tra đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện những tháng đầu năm 2023.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, bên cạnh những kết quả đạt được, diễn biến tình hình kinh tế - xã hội 4 tháng đầu năm tiếp tục bộc lộ những khó khăn, thách thức từ quý IV/2022, gây áp lực lớn trong điều hành kinh tế vĩ mô và khả năng hoàn thành mục tiêu tăng trưởng cả năm 2023.

Cụ thể, tăng trưởng GDP quý I/2023 đạt 3,32%, mức rất thấp trong điều kiện nền kinh tế đã mở cửa sau khi kiểm soát dịch COVID-19 và trên nền thấp của cùng kỳ năm trước cho thấy việc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng cả năm (6,5%) là rất khó khăn.

Đặc biệt, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế nhấn mạnh một số hạn chế cần khắc phục như thị trường tài chính, tiền tệ xuất hiện rủi ro tác động tiêu cực đến an toàn hệ thống; thị trường chứng khoán sụt giảm; thị trường trái phiếu doanh nghiệp khó khăn; thị trường bất động sản trầm lắng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế dẫn chứng, đầu tháng 10/2022, sự việc người dân xếp hàng để rút tiền khỏi Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) cũng như yêu cầu ngân hàng này mua lại trái phiếu do Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư An Đông phát hành khiến SCB rơi vào tình trạng khó khăn, Ngân hàng Nhà nước đặt SCB vào kiểm soát đặc biệt.

Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV.

Cùng với đó, thị trường cổ phiếu suy giảm mạnh trong năm 2022 khi chỉ số VN-Index tại thời điểm cuối năm giảm gần 32% so với đầu năm; mức vốn hóa thị trường cổ phiếu giảm 32,7% so với năm 2021; giá trị giao dịch bình quân đạt 20.200 tỷ đồng/phiên, giảm 24% so với năm 2021, trong đó, giá trị giao dịch bình quân quý IV/2022 giảm còn hơn 14.000 tỷ đồng/phiên, không bằng một nửa so với mức gần 31.000 tỷ đồng/phiên trong quý I/2022.

Tổng giá trị phát hành cổ phiếu của công ty đại chúng năm 2022 đạt gần 91.000 tỷ đồng, giảm 8% so với năm 2021 chủ yếu do các doanh nghiệp khó huy động vốn qua phát hành cổ phiếu khi thị trường giảm mạnh.

Năm 2022, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt hơn 257.700 tỷ đồng, giảm 64,6% so với năm 2021 trong bối cảnh phát hành mới vô cùng khó khăn do niềm tin thị trường sút giảm mạnh .

“Tình trạng sở hữu chéo, thao túng, lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng vẫn rất đáng lo ngại, đề nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đánh giá việc xử lý sở hữu vượt mức quy định và sở hữu chéo; đồng thời, đề nghị làm rõ trách nhiệm của các cơ quan chức năng để xảy ra các vấn đề của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và ngân hàng”, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế nêu rõ.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, những khó khăn trên thị trường tài chính và thị trường trái phiếu doanh nghiệp khiến doanh nghiệp bất động sản khó tiếp cận vốn và hầu như không huy động được vốn trái phiếu doanh nghiệp, dẫn đến thị trường bất động sản gần như “đóng băng”, ảnh hưởng trực tiếp và tác động dây chuyền đến nhiều ngành, lĩnh vực của nền kinh tế, việc làm của người dân.

Với năm 2023, Ủy ban Kinh tế đánh giá bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều bất ổn đã có tác động tiêu cực nhất định, cả trực tiếp và gián tiếp đến tình hình kinh tế Việt Nam. Bên cạnh đó, các hạn chế, yếu kém của nền kinh tế ngày càng bộc lộ rõ nét hơn.

Nhiều doanh nghiệp đối diện áp lực trả nợ lớn nên phải chuyển nhượng doanh nghiệp, bán cổ phần với mức giá rất thấp, trong nhiều trường hợp bán cho các đối tác nước ngoài. Thực trạng doanh nghiệp thiếu đơn hàng diễn ra phổ biến, người lao động mất việc làm tại nhiều khu công nghiệp.

Trong bối cảnh doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn nhưng ngân hàng thương mại lãi cao, trong đó thu nhập thuần từ hoạt động tín dụng tiếp tục tăng so với năm 2021. Với tình hình khó khăn như hiện nay, nếu không được cải thiện thì dự báo số nợ xấu của các ngân hàng sẽ tăng nhanh trong thời gian tới và sẽ bào mòn đáng kể năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại.

Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ quan tâm, đánh giá kỹ hơn một số vấn đề, trong đó có một số điểm nghẽn chưa được tháo gỡ hiệu quả liên quan đến vướng mắc, bất cập trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản… Nhiều vụ việc xảy ra đã gây ảnh hưởng lớn đến niềm tin của người dân đối với hệ thống tài chính, ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bảo hiểm.

Theo ông Vũ Hồng Thành, tình hình kinh tế nói chung và tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết nói riêng vẫn còn nhiều khó khăn, thị trường vẫn còn tiềm ẩn rủi ro, do đó tâm lý nhà đầu tư vẫn rất thận trọng. Huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp gặp khó khăn. Trong quý I/2023, tổng giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp lần lượt đạt 1.700 tỷ đồng và 28.960 tỷ đồng, giảm 92% và 87,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Bên cạnh đó, thị trường, doanh nghiệp bất động sản tiếp tục đối mặt với rất nhiều khó khăn về thanh khoản, dòng tiền, nhiều doanh nghiệp chậm thanh toán gốc, lãi trái phiếu , nhất trong bối cảnh áp lực đáo hạn và trả nợ trái phiếu doanh nghiệp năm 2023 lớn (khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2023 là gần 290.000 tỷ đồng, trong đó quý III lớn nhất với khoảng hơn 104.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn), tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với thị trường trong thời gian tới. Một số vụ việc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của lãnh đạo một số doanh nghiệp lớn gây bức xúc dư luận, giảm niềm tin của nhà đầu tư.

Mặt khác, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, việc triển khai đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025 và phương án xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, các dự án, công trình chậm tiến độ, đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài còn rất chậm. Việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém chậm cũng có tác động tiêu cực đến thị trường tiền tệ, ảnh hưởng đến việc tiết giảm chi phí, hạ lãi suất của các tổ chức tín dụng.