Cần tránh những “cú sốc” cho doanh nghiệp

Doanh nghiệp đồ uống khó chồng khó

Mới đây, Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp vào tháng 5/2025.

Cụ thể, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia theo lộ trình từ năm 2026 đến năm 2030, mức cao nhất có thể lên tới 100%.

Trong đó, Bộ Tài chính đưa ra 2 phương án lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng bia.

Phương án 1, tăng từ mức 65% của năm 2025 lên 70% năm 2026 và liên tiếp tăng thêm 5% mỗi năm lần lượt là 75%, 80%, 85%, 90% với các năm 2027, 2028, 2029 và 2030.

Phương án 2, đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng bia từ 65% năm 2025 lên thẳng 80% năm 2026, sau đó tiếp tục tăng 5% mỗi năm lên mức cao nhất là 100% vào năm 2030.

Tuy nhiên trong văn bản phản hồi lại đề xuất của Bộ Tài chính, Hiệp hội Bia - Rượu, Nước giải khát Việt Nam (VBA) đã nêu ra những khó khăn của ngành đồ uống, đặc biệt là sản phẩm bia, rượu.

Ngành bia đang gặp rất nhiều khó khăn.

Theo VBA, trong những năm gần đây, ngành bia cả nước sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận, thậm chí có nhà máy phải đóng cửa. Đơn cử như Heiniken Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường tiêu thụ của hãng tại Việt Nam sụt giảm hai con số trong năm 2023.

Ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế ít nhất từ 4 luật lớn: Luật Phòng chống tác hại rượu bia; Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt; Luật Thương mại; Luật Quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế giá trị gia tăng không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

Đồng thời, nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng sau đại dịch. Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô... Kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp.

Theo VBA, khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả...Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp hợp pháp, từ đó hàng lậu sẽ phổ biến, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu.

Theo khảo sát thực tế của VBA tại một số địa phương, hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít.

Đề xuất giãn lộ trình tăng thuế

Hiệp hội Bia - Rượu, Nước giải khát Việt Nam cho rằng, phần đánh giá tác động tại hồ sơ dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung; đối tượng chịu tác động trực tiếp, tác động gián tiếp, đến người tiêu dùng; môi trường đầu tư, lao động, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp bên cạnh mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Hàng năm, ngành đồ uống đóng góp cho ngân sách tới hàng chục nghìn tỷ đồng.

Đồng thời, khi tăng thuế sẽ tạo bất lợi và hàng rào khoảng cách giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu, khi doanh nghiệp trong nước đang gặp nhiều khó khăn về vốn, chi phí sản xuất lớn, thị trường thu hẹp.

Bên cạnh giải pháp tăng thuế, VBA kiến nghị các bộ ngành cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

Tổng tổn thất tài chính từ khu vực phi chính thức vào khoảng 2,816 tỷ USD. Trong đó, tổn thất tài chính từ việc sản xuất là 751 triệu USD, từ các hoạt động buôn lậu và sản xuất hàng giả, hàng nhái vào khoảng 2,015 tỷ USD.

Trên cơ sở đó, VBA đưa ra kiến nghị lùi thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027.

Đối với sản phẩm rượu, bia, cần xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây sốc; ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong thời gian tới.

Cụ thể, VBA đề xuất lộ trình đối với bia từ ngày 1/1/2027 – 31/12/2028 là 70%; từ ngày 1/1/2029- 31/12/2030 là 75% và từ ngày 1/1/2031 là 80%. Đối với rượu từ 20 độ trở lên, từ ngày 1/1/2027 – 31/12/2028 là 70%; từ ngày 1/1/2029- 31/12/2030 là 75%; từ ngày 1/1/2031 là 80%.

Hiện nay, Tổng Công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco), Công ty TNHH Nhà máy Bia Heineken Việt Nam (Heineken), Tổng Công ty cổ phần Bia-Rượu-Nước giải khát Hà Nội (Habeco), Công ty TNHH Bia Carlsberg Việt Nam (Carlsberg) là những doanh nghiệp nắm giữ khoảng gần 95% thị phần và tổng sản lượng ngành bia Việt Nam, phần còn lại là những doanh nghiệp khác.

Với hàng trăm nhà máy ở khắp các tỉnh/thành, ngành đồ uống có vai trò kinh tế lớn khi luôn đứng ở vị trí những doanh nghiệp đóng góp hàng đầu cho ngân sách và có xu hướng tăng trưởng ở giai đoạn trước dịch, tạo việc làm cho hàng trăm ngàn lao động trực tiếp trong các cơ sở sản xuất và chuỗi cung ứng như nguyên liệu, đóng gói, kho vận, phân phối, các ngành dịch vụ, đảm bảo lưu thông trong chuỗi giá trị sản phẩm.

Hàng năm, ngành đồ uống đóng góp cho ngân sách tới hàng chục nghìn tỷ đồng, trong đó đóng góp của các doanh nghiệp lớn như Sabeco, Habeco, Heineken, Tân Hiệp Phát, Suntory Pepsi... chiếm tới hơn 80%.