Bộ Tài chính cắt giảm hàng trăm thủ tục, doanh nghiệp tiết kiệm 22.631 tỷ phí tuân thủ

Theo Bộ Tài chính, với chủ trương cải cách thể chế gắn chặt với cải cách hành chính và chuyển đổi số, cơ quan này đặt mục tiêu đến cuối năm 2025 cắt giảm 200 thủ tục hành chính, đơn giản hóa 351 thủ tục, bãi bỏ 104 điều kiện kinh doanh.

Theo đó, toàn bộ thủ tục tài chính sẽ được thực hiện trực tuyến, không phụ thuộc vào địa giới hành chính. Cơ quan thuế đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và kết nối liên thông với ngân hàng, thương mại điện tử để tăng hiệu quả thu thuế.

Các cải cách này giúp củng cố vai trò của ngành Tài chính trong ổn định kinh tế vĩ mô. Cụ thể, trong 5 tháng đầu năm 2025, thu ngân sách đạt 1.139,6 nghìn tỷ đồng (57,9% dự toán, tăng 24,5% so với cùng kỳ), chi đầu tư phát triển đạt 25,2% dự toán, chi trả nợ lãi ước đạt 43,1%; bội chi ngân sách và nợ công được kiểm soát chặt chẽ, tạo dư địa tài khóa cho các chính sách phát triển.

Vừa qua, Bộ Tài chính đã có những bước đi đột phá trong hoàn thiện thể chế tài chính, nổi bật là việc trình Quốc hội thông qua Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 8 luật gồm: Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu - nhập khẩu, và Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Ảnh minh họa.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng chủ trì xây dựng và trình Quốc hội thông qua nhiều luật chuyên ngành có phạm vi điều chỉnh sâu rộng như: Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi), Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (thay thế Luật số 69/2014), và Luật Quy hoạch (sửa đổi).

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, đây là cuộc cải cách thể chế tài chính lớn nhất trong hơn một thập kỷ qua, không chỉ tháo gỡ các điểm nghẽn, xung đột và chồng chéo giữa các luật mà còn tạo lập nền tảng pháp lý thống nhất, hiện đại cho việc huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính quốc gia, thúc đẩy phân cấp, phân quyền, tạo điều kiện linh hoạt cho địa phương và doanh nghiệp.

Các sửa đổi tập trung vào tinh giản thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian phê duyệt đầu tư công, hoàn thuế, thông quan; đồng thời, tăng cường trách nhiệm giải trình và tính minh bạch trong quản lý tài sản công và ngân sách Nhà nước.

Trong đó, việc sửa đổi Luật Hải quan và các luật thuế giúp giảm đáng kể chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong khi đó, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi góp phần tăng hiệu quả quản lý, phòng chống thất thoát, sử dụng nguồn lực công minh bạch, đúng mục tiêu và tiết kiệm.

Được kỳ vọng là cú hích lớn cho khu vực doanh nghiệp Nhà nước, Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (sửa đổi) cũng thể hiện định hướng đổi mới mạnh mẽ trong quản lý doanh nghiệp Nhà nước, với nguyên tắc trao quyền chủ động, giảm can thiệp hành chính, phân định rõ vai trò nhà nước với vai trò của thị trường.

Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp số 68/2025/QH15 đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, không chỉ áp dụng cho doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn mà còn với các tổ chức tín dụng Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội…

Quy định mới khẳng định rõ Nhà nước thực hiện quyền, trách nhiệm sở hữu theo cơ chế thị trường, minh bạch, hiệu quả, tách bạch quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp. Trong đó, nguyên tắc căn bản của luật là trao quyền cho chủ sở hữu nhà nước thực hiện quyền đối với phần vốn góp như những nhà đầu tư thông thường khác, trao nhiều quyền tự chủ cho doanh nghiệp.

Theo đó, doanh nghiệp được quyền ban hành chiến lược phát triển 5 năm, 10 năm và kế hoạch kinh doanh hàng năm. Hội đồng thành viên, chủ tịch công ty tự quyết định phương án huy động vốn và chịu trách nhiệm về hiệu quả; đồng thời có nhiều quyền hơn trong việc quyết định các dự án đầu tư.

Doanh nghiệp cũng được trao quyền tự thông qua báo cáo tài chính hàng năm và tự quyết định vấn đề tiền lương, tiền thưởng. Đây được xem là bước tiến quan trọng để khơi thông nguồn lực, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tránh can thiệp hành chính không cần thiết, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước, phát huy vai trò dẫn dắt của khu vực kinh tế Nhà nước.

Trong lĩnh vực thuế, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt số 66/2025/QH15 thể hiện rõ mục tiêu điều tiết tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phù hợp với thông lệ quốc tế và cam kết hội nhập. Luật đã điều chỉnh tăng thuế suất, áp dụng lộ trình với rượu, bia, thuốc lá; bổ sung mặt hàng mới như nước giải khát có hàm lượng đường cao… vào diện chịu thuế. Đồng thời bổ sung mức thuế tuyệt đối đối với thuốc lá.

Với luật mới, nhiều mặt hàng như nước giải khát nhiều đường, rượu bia, thuốc lá sẽ phải gánh mức thuế cao hơn theo lộ trình. Điều này không chỉ khuyến khích người dân chuyển sang các sản phẩm lành mạnh hơn, mà còn định hướng sản xuất, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách để đầu tư trở lại cho các chương trình y tế cộng đồng, giáo dục sức khỏe.

Bên cạnh đó, Luật Ngân sách Nhà nước số 89/2025/QH15 được xây dựng và ban hàng bám sát các nghị quyết, kết luận của Trung ương và Bộ Chính trị về sắp xếp tổ chức bộ máy, triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền, đặc biệt là đổi mới cơ chế phân cấp quản lý và phân bổ ngân sách để đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương và tính chủ động của ngân sách địa phương.

Với mục tiêu tạo chuyển biến căn bản về cơ chế phân cấp, phân quyền trong quản lý ngân sách, Luật Ngân sách Nhà nước đã sửa đổi toàn diện, thay đổi cơ bản cách phân chia nguồn thu giữa ngân sách trung ương và địa phương, trao quyền chủ động, linh hoạt cho các cấp chính quyền trong lập dự toán, điều chỉnh ngân sách, sử dụng nguồn thu vượt dự toán.

Bên cạnh đó, Luật Ngân sách Nhà nước còn tăng thẩm quyền cho địa phương trong ban hành phí, lệ phí và quyết định các chế độ chi ngân sách phù hợp thực tiễn, giúp xóa bỏ cơ chế “xin - cho”, khơi thông điểm nghẽn thủ tục, đồng thời tăng trách nhiệm giải trình, minh bạch.

Một điểm mới quan trọng khác là luật đã bổ sung quy định về ưu tiên bố trí ngân sách, tăng tính linh hoạt, kịp thời trong bố trí chi cho các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế.