Bài 3: Đổi mới sáng tạo – trụ cột của Nghị quyết 68

Kiến tạo và phục vụ

Nhận định về Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 4/5/2025, luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm cho rằng nghị quyết đánh dấu một bước ngoặt trong tư duy phát triển kinh tế của Đảng khi lần đầu tiên xác lập “kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân”.

Luật sư Trương Anh Tú phát biểu tại Hội thảo “Hoàn thiện pháp luật để Báo chí phát triển trong kỷ nguyên số”

Là người nghiên cứu sâu sắc về pháp luật trong hàng thập kỷ, luật sư Tú cho rằng, điều đặc biệt không chỉ nằm ở cách gọi tên chủ thể, mà còn ở cấu trúc hệ thống chính sách đi kèm: Một mặt trao vị thế trung tâm cho kinh tế tư nhân, mặt khác thiết kế cơ chế để khu vực này phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ và công nghệ hiện đại. Có thể nói, nghị quyết này không chỉ là tuyên ngôn chính trị mà còn là bản thiết kế cho mô hình phát triển dựa vào nội lực - sáng tạo - và hội nhập chất lượng cao.

Chủ tịch TAT Law firm phân tích: “Nhìn vào tần suất xuất hiện của các từ khóa trong nghị quyết, có thể thấy hai nhóm nội dung nổi bật, đan cài và bổ trợ cho nhau: nhóm thứ nhất là “kinh tế tư nhân”, “doanh nghiệp tư nhân”, “doanh nghiệp nhỏ và vừa”, “doanh nhân”; nhóm thứ hai là “đổi mới sáng tạo”, “sở hữu trí tuệ”, “chuyển đổi số”, “khoa học và công nghệ”. Đây không đơn thuần là các khái niệm tách biệt mà là hai chân kiềng tạo nên sức mạnh tổng hợp: chủ thể phát triển và phương thức phát triển.

Với 111 lần được đề cập, nhóm từ “kinh tế tư nhân” và các biến thể liên quan thể hiện tư tưởng xuyên suốt: lấy tư nhân làm trung tâm của quá trình sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng. Nghị quyết không chỉ khẳng định vai trò, mà còn đưa ra hàng loạt yêu cầu cụ thể: bảo đảm quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng và tiếp cận công bằng các nguồn lực như đất đai, tín dụng, dữ liệu và cơ hội thị trường. Doanh nhân không còn bị xem là “đối tượng quản lý” mà được xác lập vị trí là “người chiến sĩ trên mặt trận kinh tế”, xứng đáng được tôn vinh, bảo vệ và khuyến khích.

Vai trò của cơ quan nhà nước được xác định lại là kiến tạo và phục vụ. Ảnh: TTXVN.

Chính ở đây, vai trò của nhà nước được xác lập lại: Không còn là cơ quan “quản lý” mà là “kiến tạo và phục vụ”. Nghị quyết yêu cầu chuyển hẳn từ tiền kiểm sang hậu kiểm, xóa bỏ các rào cản hành chính, minh bạch hóa và số hóa thủ tục, cắt giảm ít nhất 30% chi phí tuân thủ, và cho phép tự do kinh doanh tất cả ngành nghề mà pháp luật không cấm. Song song, nhà nước có nghĩa vụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp, khuyến khích hợp tác công tư, thúc đẩy chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ khởi nghiệp và khuyến khích tài chính đổi mới.

Điều đáng giá nhất của Nghị quyết 68 là ở tầm nhìn dài hạn. Mục tiêu không chỉ là có 2 triệu doanh nghiệp, đóng góp hơn 60% GDP vào năm 2045. Điều quan trọng là định hình một khu vực kinh tế tư nhân mang bản sắc Việt: năng động, đổi mới, có trách nhiệm xã hội, thượng tôn pháp luật và đủ sức cạnh tranh quốc tế. Đó không thể là kết quả của riêng doanh nghiệp hay riêng nhà nước, mà là sự phối hợp của một hệ sinh thái phát triển – trong đó tư duy chính sách, thể chế pháp lý, nguồn lực xã hội và trí tuệ con người cùng vận hành.

Đổi mới sáng tạo – trụ cột để thành công

Bàn về giải pháp triển khai hiệu quả Nghị quyết 68, đưa các mong muốn của Đảng đối với kinh tế tư nhân trở thành hiệu quả thực tiễn, đồng chí Phạm Thanh Học, nguyên Phó trưởng Ban Thường trực Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội đánh giá, điểm nổi bật của Nghị quyết 68 nhấn mạnh việc khơi thông dòng chảy của tư duy, nhận thức và tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế. Điều này bao gồm việc rà soát, sửa đổi và bãi bỏ các quy định pháp luật chồng chéo, mâu thuẫn, gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân.

Áp dụng đổi mới sáng tạo vào phát triển kinh tế

Đặc biệt, Nghị quyết tập trung vào việc bảo đảm quyền tài sản hợp pháp, quyền tự do kinh doanh thực chất, tạo sân chơi bình đẳng trong tiếp cận nguồn lực (vốn, đất đai, công nghệ, thông tin) và cơ hội thị trường. Các giải pháp cụ thể như đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, nâng cao hiệu lực và hiệu quả của bộ máy Nhà nước, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình được đặc biệt chú trọng.

Một khi những giải pháp đột phá trong Nghị quyết 68 được triển khai một cách đồng bộ và hiệu quả, chắc chắn sẽ tạo ra luồng gió mới, khơi dậy mạnh mẽ tiềm năng và sức sáng tạo của kinh tế tư nhân, đưa khu vực này thực sự trở thành động lực quan trọng nhất, đóng góp xứng đáng vào mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tới.

Chia sẻ quan điểm nêu trên, TS. Ngô Minh Vũ, giảng viên Đại học Kinh tế TP HCM (UEH) chỉ ra điểm khác biệt của Nghị quyết 68 so với các nghị quyết trước đây còn nằm ở việc chú trọng phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Theo ông, đây là định hướng không thể thiếu, cần phải làm nhanh, làm ngay để bắt kịp xu thế hiện tại và tương lai.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu cải cách thể chế, hoàn thiện chính sách, hành lang pháp lý nhằm tận dụng tối đa động lực từ khu vực kinh tế tư nhân. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ các nước có kinh tế tư nhân phát triển như Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản. Các nước này đã thành lập các cơ quan chuyên trách chỉ phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Hướng đến tương lai tươi sáng

Ông lấy ví dụ, Nhật Bản thành lập cơ quan chuyên trách từ năm 2004, Hàn Quốc từ năm 2017, Singapore thậm chí đã có mô hình này từ rất lâu và bổ sung thêm cơ quan mới vào năm 2018. Theo ông, những cơ quan này có chức năng duy nhất là xây dựng cơ chế, quỹ, chính sách hỗ trợ, thu hút đầu tư cho khu vực tư nhân. Theo ông, Việt Nam có thể học tập mô hình này để giải quyết vấn đề thể chế hiện nay, vốn còn nhiều bất cập, chồng chéo, thiếu rõ ràng.

Về mặt giải pháp, TS. Mạc Quốc Anh, Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển Doanh nghiệp, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội (HanoiSME) nhấn mạnh, điều đáng chú ý nhất trong Nghị quyết 68 là cam kết bảo đảm quyền tiếp cận nguồn lực và cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp.

Theo TS. Mạc Quốc Anh, hHơn 82% lao động làm việc trong khu vực tư nhân nhưng 70% doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn phải dựa vào tài sản thế chấp để vay vốn. Chính vì vậy, việc tháo gỡ các rào cản về đất đai, tín dụng, dữ liệu và nhân lực chất lượng cao được cộng đồng doanh nghiệp trông đợi nhất. Nếu các cam kết "minh bạch, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế" được luật hóa trong giai đoạn 2025-2028, doanh nghiệp sẽ tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí tuân thủ", ông Quốc Anh nêu.

Với những cơ hội mới từ chính sách, trách nhiệm của doanh nghiệp tư nhân cũng ngày càng trở nên rõ ràng hơn. Các doanh nghiệp cần thực hiện các hành động cụ thể để đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết, bao gồm việc tuân thủ và minh bạch trong các vấn đề thuế, lao động, môi trường.

Cụ thể, để nhận được ưu đãi tín dụng và tham gia đấu thầu, doanh nghiệp cần áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong báo cáo tài chính và hệ thống quản trị rủi ro ESG. Đồng thời, để lọt vào nhóm 3 nước đứng đầu ASEAN về công nghệ, doanh nghiệp cần trích ít nhất 2-3% doanh thu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) và tham gia các quỹ đổi mới sáng tạo địa phương.

Trong quá trình chuyển đổi số và xanh, doanh nghiệp cần xây dựng "lộ trình kép" bao gồm số

hóa quy trình nội bộ, đo lường carbon và đầu tư vào tiết kiệm năng lượng, phát triển kinh tế tuần hoàn. Thêm vào đó, việc hình thành các cụm liên kết ngành và ký kết hợp tác với các doanh nghiệp FDI sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao khả năng cạnh tranh quốc tế.

"Nghị quyết 68 không chỉ tháo gỡ các "chiếc khóa" thể chế mà còn đặt lên vai doanh nhân trách nhiệm lớn lao trong việc trở thành kiến trúc sư của mô hình tăng trưởng mới", ông Quốc Anh nói.

Ông cho rằng để xứng đáng với vị thế là "động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế, mỗi doanh nghiệp cần phải hành động ngay, minh bạch, liên kết và không ngừng đổi mới.

Bên cạnh đó, theo luật sư Trương Anh Tú, Đảng cũng nhìn rõ: Chỉ riêng khát vọng và nỗ lực của khu vực tư nhân là chưa đủ. Trong một thế giới cạnh tranh gay gắt, đổi mới sáng tạo, công nghệ và tài sản trí tuệ mới là các yếu tố phân tầng giá trị. Chính vì vậy, nghị quyết dành 42 lần để đề cập đến nhóm từ “đổi mới sáng tạo”, “sở hữu trí tuệ”, “chuyển đổi số”, “khoa học và công nghệ”. Không dừng ở kêu gọi, nghị quyết đi vào chính sách cụ thể: Cho phép khấu trừ 20% chi phí nghiên cứu - phát triển, miễn – giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ chi phí đăng ký sở hữu trí tuệ trong và ngoài nước, khuyến khích chuyển giao công nghệ từ doanh nghiệp FDI về khu vực tư nhân nội địa… Tư duy pháp lý cũng thay đổi: lần đầu tiên đề cập đến sandbox – mô hình thử nghiệm chính sách có kiểm soát đối với công nghệ mới, mở lối cho các mô hình kinh doanh số, tài sản ảo, tài sản vô hình, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử và nền tảng số.

Kết nối hai nhóm chính sách này là một triết lý phát triển hiện đại: tăng trưởng bền vững phải được xây dựng từ nội lực của xã hội mà điển hình là khu vực tư nhân, và phải dựa trên năng lực đổi mới không ngừng – được bảo vệ bằng thể chế sở hữu trí tuệ và hỗ trợ bằng công cụ pháp lý. Một doanh nghiệp nhỏ cũng có thể vươn xa nếu sở hữu công nghệ lõi, có tư duy sáng tạo, có thương hiệu và biết khai thác tài sản vô hình. Một nền kinh tế có thể hội nhập thực chất nếu doanh nghiệp tư nhân có năng lực cạnh tranh trên chuỗi giá trị toàn cầu.

Khi “kinh tế tư nhân” và “đổi mới sáng tạo” không còn được nhắc riêng lẻ mà cùng hiện diện trong một nghị quyết chiến lược, điều đó có nghĩa là chúng đã trở cấu thành không thể tách rời của tương lai kinh tế Việt Nam. Chính sách đúng đắn sẽ không chỉ giúp tư nhân làm giàu - mà còn góp phần làm mạnh đất nước. Và chỉ khi sáng tạo được bảo vệ, tài sản trí tuệ được tôn trọng, đổi mới được khuyến khích thực chất – tư nhân mới thực sự có đất để lớn, có động lực để bứt phá, và có niềm tin để đồng hành lâu dài.