Bài 2: Nhận diện vướng mắc, tìm cách tháo gỡ

Vẫn còn vướng mắc

Thống kê từ Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, dự kiến có khoảng 37.000 hộ kinh doanh, cá nhân có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế. Thay vì nộp thuế khoán như trước đây, các hộ kinh doanh sẽ kê khai nộp thuế theo thực tế doanh thu. Việc thay đổi này nhằm giúp cơ quan thuế theo dõi sát doanh thủ, ngăn ngừa gian lận thuế về sử dụng hóa đơn điện tử.

Đối với trường hợp các hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm vẫn phải nộp 3 loại thuế gồm: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và thuế môn bài. Riêng hộ kinh doanh, cá nhân nếu có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở xuống thì không phải nộp thuế.

Ước tính, có khoảng 37.000 hộ kinh doanh, cá nhân có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.

Từ ngày 1/1/2026, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024 có hiệu lực thi hành, đã nâng mức doanh thu chịu thuế giá trị gia tăng từ 100 triệu đồng lên 200 triệu đồng. Theo đó, các cá nhân, hộ kinh doanh có mức doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở lên thì mới bị tính thuế. Việc nâng ngưỡng chịu thuế lên trên 200 triệu đồng/năm nhằm hỗ trợ những hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ phát triển kinh doanh.

Như đã trình bày tại phần một, trước tình trạng một số hộ kinh doanh “rỉ tai” nhau cách “né thuế, Chi cục Thuế khu vực I đã gửi thư ngỏ tới người nộp thuế.

Theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

Còn hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu. Đây là cách hiểu sai về nghĩa vụ thuế.

Chi cục Thuế khu vực I nhấn mạnh thêm, hành vi này đang đi ngược với xu hướng “xã hội số - kinh tế số - công dân số” và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, Nhà nước. Đặc biệt, một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản, không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua, mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ghi nhận tại một số hộ kinh doanh nhà hàng ăn uống hay tạp hóa, siêu thị mini hoạt động trên địa bàn thành phố Hà Nội cho thấy, hầu hết các hộ kinh doanh này vẫn thực hiện thanh toán bằng hai hình thức là tiền mặt và chuyển khoản tùy theo nhu cầu của khách.

Trao đổi với phóng viên, một số hộ kinh doanh hoạt động tại phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm cho biết, họ gặp khó khăn trong xuất hóa đơn điện tử cho người bán qua các thiết bị điện tử như: máy tính, điện thoại di động, ipad….

Một số hộ kinh doanh còn lúng túng trong việc xuất hóa đơn điện tử

Đáng chú ý, các hộ kinh doanh cho biết, khi chưa có cán bộ thuế và nhà cung cấp phần mềm hướng dẫn, bước đầu còn lúng túng. Khi có công chức thuế và nhân viên nhà cung cấp phần mềm hướng dẫn chi tiết, đến nay việc xuất hóa đơn diễn ra bình thường, không còn lúng túng như trước.

Tuy nhiên, trong quá trình xuất hóa đơn, một số hộ kinh doanh còn gặp vướng mắc như khách mua hàng đã tính tiền, xuất hóa đơn nhưng khách lại trả hàng hoặc đổi hàng, bắt buộc phải hủy hóa đơn và xuất lại hóa đơn mới.

Theo đó, việc xuất hủy như vậy có bị ghi nhận doanh thu hay không, cần xử lý vấn đề này ra sao. Hay cách lập hóa đơn hàng hóa khi cuối ngày đơn vị vận chuyển mới nộp tiền hàng; cách hạch toán hàng tồn kho…, và bày tỏ mong muốn được cơ quan thuế có hướng dẫn cụ thể, chi tiết hơn nữa để hộ kinh doanh thực hiện cho thành thạo, tránh sai sót, dẫn đến không thực hiện đúng quy định và bị phạt vi phạm hành chính.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, bên cạnh việc nâng cấp các ứng dụng để đáp ứng việc đăng ký hóa đơn điện tử cũng như kê khai thuế một cách hoàn toàn tự động, Cục Thuế đã tổ chức rất nhiều hội nghị nhằm tuyên truyền, giải thích, lắng nghe, phổ biến các chính sách pháp luật để hộ kinh doanh nắm rõ, hiểu rõ về quy định mới này. Đồng thời, làm với các nhà cung cấp phần mềm, nhằm đưa ra giải pháp thuận lợi nhất cho từng mô hình hộ kinh doanh, ứng với từng điều kiện các hộ; có những chính sách ưu đãi hỗ trợ hộ kinh doanh.

Tìm kiếm giải pháp

Theo lãnh đạo Cục Thuế, việc triển khai hóa đơn điện tử không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là một phần trong chiến lược lâu dài của ngành Thuế hướng đến xây dựng nền hành chính hiện đại, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Trong bối cảnh toàn ngành đang thực hiện sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh gọn và chuyên nghiệp, việc đảm bảo duy trì kênh hỗ trợ sát sao, tận tình cho hộ kinh doanh là một thách thức nhưng cũng là yêu cầu không thể chậm trễ.

Phó Cục trưởng Mai Sơn bày tỏ kỳ vọng, với sự vào cuộc đồng bộ của toàn ngành, sự phối hợp của các nhà cung cấp giải pháp và đồng hành tích cực từ cộng đồng hộ kinh doanh, việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền sẽ đạt hiệu quả cao. Không chỉ góp phần hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách, mà quan trọng hơn là tạo động lực phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân, thúc đẩy văn hóa tuân thủ tự giác và minh bạch trong toàn xã hội.

Đồng chí Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế

“Cục Thuế xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, cần hành động khẩn trương, quyết liệt và đồng bộ để thực sự phát huy tinh thần: ‘Lấy người nộp thuế làm trung tâm để phục vụ’,” ông Mai Sơn nhấn mạnh.

Luật sư Lê Ngọc Hoàng, Trưởng Văn phòng luật sư Long Tâm cho rằng, chính sách thực thi đang bộc lộ khoảng cách lớn giữa yêu cầu của Nhà nước và khả năng thực tế của nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là những người lớn tuổi, người có trình độ học vấn hạn chế, ít tiếp cận công nghệ.

“Dưới góc nhìn pháp lý, tôi cho rằng việc thống nhất, phù hợp giữa yêu cầu chính sách pháp luật và khả năng thực thi của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là nhóm yếu thế đang có “khoảng cách không nhỏ”. Do đó cần phải có kế sách rất chuẩn mực, hiệu quả để thực thi/lấp đầy khoảng cách này”, luật sư Hoàng phân tích.

Theo ông Hoàng, có một số vấn đề cần tìm lời giải trong áp dụng chính sách thuế mới. Một là, cần rà soát và điều chỉnh các quy định pháp luật theo hướng đơn giản, dễ hiểu, dễ làm (Ít thủ tục hành chính không cần thiết, biểu mẫu kê khai) với chuẩn mực kế toán phải hiện đại, khoa học.

Trong giai đoạn đầu nên cho phép các mô hình “tuân thủ linh hoạt” tức là có thể cho phép tiếp tục áp dụng thu thuế đơn giản cho các hộ kinh doanh có doanh thu rất thấp hoặc do người cao tuổi, người có trình độ hạn chế làm chủ đồng thời ngành thuế có thể cho cán bộ trực tiếp theo sát, hướng dẫn để các chủ thể này nhanh chóng hòa nhập, thực thi việc thu thuế theo phương thức mới cùng việc sử dụng phương tiện điện tử thực hiện.

Hai là, xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ pháp lý và nâng cao năng lực toàn diện, dễ tiếp cận quy trình thuế mới. Điều này đòi hỏi triển khai công tác tư vấn, hỗ trợ miễn phí hoặc giảm phí cho hoạt động kế toán, thuế và phát triển các công cụ, phần mềm kế toán, kê khai thuế đơn giản, thân thiện với người dùng.

Người tiêu dùng thích ứng với chính sách thuế mới

Ba là, thiết lập cơ chế đối thoại và phản hồi chính sách thường xuyên giữa cơ quan nhà nước và đại diện các hộ kinh doanh trong quá trình thực hiện Nghị quyết.

Bốn là, phát huy vai trò của các tổ chức xã hội nghề nghiệp, hiệp hội nhành nghề về thuế - tài chính – pháp lý và các tổ chức cộng đồng trong việc tuyên truyền, hướng dẫn và hỗ trợ các hộ kinh doanh tuân thủ pháp luật.

Năm là, trong quá trình thực thi, cơ quan Thuế cần áp dụng phương pháp làm việc hướng dẫn thực hiện, giám sát hợp lý làm tăng khả năng tiếp cận và thực hiện chính sách mới đồng thời đảm bảo việc xử lý vi phạm xảy ra là “Hợp lý – Hợp tình” nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người kinh doanh.

(Còn tiếp)..