Xem xét rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV, HĐND nhiệm kỳ 2021-2026

Chiều 23/4, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 44, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét để trình Quốc hội việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026.

Cùng đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng xem xét việc quyết định ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khoá XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031, việc thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia.

Tại phiên họp, các đại biểu nghe Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải trình bày tóm tắt các tờ trình về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; việc quyết định ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khoá XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031, việc thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia.

Tiếp đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành thảo luận về các nội dung này.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.

Trước đó, liên quan đến vấn đề này, trong phiên họp sáng cùng ngày, cho ý kiến vào dự kiến Chương trình giám sát năm 2026 của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý bổ sung giám sát công tác chuẩn bị bầu cử Quốc hội khóa XVI và HĐND các cấp.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, sắp tới Bộ Chính trị có chỉ thị về công tác bầu cử và kỳ họp thứ 9 này sẽ thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia, thông qua các kế hoạch hoạt động; yêu cầu chung là phải đảm bảo dân chủ, minh bạch, công khai, đảm bảo quyền lợi của cử tri, tính công bằng trong bầu cử.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII diễn ra vào sáng 16/4, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, bối cảnh cuộc bầu cử lần này thể hiện ở 4 vấn đề.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình bày tóm tắt các tờ trình.

Thứ nhất: Những đổi mới trong Hiến pháp 2013; Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND,…

Thứ hai: Việc sáp nhập các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; đồng thời thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: cấp tỉnh và cấp xã.

Thứ ba: Sắp xếp, tinh gọn các tổ chức chính trị - xã hội, các Hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ về trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Thứ tư: Dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia (dự kiến sẽ trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa 15).

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, dự kiến Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031 là ngày Chủ nhật 15/3/2026 và ngày 6/4/2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội. Vì vậy các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa.

Về phương hướng, nhiệm vụ tổ chức và công tác chuẩn bị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, tinh thần chung là như bầu cử nhiệm kỳ trước, tuy nhiên, có yêu cầu mới là ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác bầu cử, trong quản lý danh sách cử tri, niêm yết danh sách ứng cử viên và công bố kết quả bầu cử. Như hiện nay theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm là phải đẩy mạnh "bình dân học vụ số".

Về số lượng đại biểu Quốc hội và HĐND, theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, số lượng đại biểu Quốc hội, dự kiến số lượng là 500 đại biểu, trong đó tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất là 40%.

Về định hướng chung về cơ cấu, đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) khoảng 10%; Đại biểu tái cử khoảng 30%; đại biểu nữ tỷ lệ ít nhất 35%, đại biểu là người dân tộc thiểu số ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội.

Số lượng đại biểu HĐND, căn cứ vào quy mô dân số từng đơn vị hành chính; thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức Chính quyền địa phương.

Trường hợp Chủ tịch HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì có 1 Phó Chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách; trường hợp Chủ tịch Hội đồng nhân dân là đại biểu hoạt động không chuyên trách thì có 2 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách.

Trường hợp Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì Ban có 1 Phó Trưởng ban hoạt động chuyên trách; trường hợp Trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động kiêm nhiệm thì có 2 Phó trưởng ban hoạt động chuyên trách.

Ở cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu): Cơ cấu đại biểu chuyên trách ở HĐND dự kiến là 1 Phó Chủ tịch và 2 Phó trưởng Ban.

Về định hướng chung về cơ cấu đại biểu HĐND các cấp, đại biểu là người ngoài Đảng, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 10% ở từng cấp; đại biểu trẻ tuổi (dưới 35 tuổi), phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 15%; đại biểu tái cử, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 30%; bảo đảm ít nhất 35% người trong danh sách chính thức những người ứng cử là phụ nữ; bảo đảm tỷ lệ hợp lý là người dân tộc thiểu số phù hợp với đặc điểm dân số của từng địa phương.

Về tiêu chuẩn đại biểu, cơ bản như kỳ bầu cử trước, tuy nhiên, có điểm mới là: ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ; người được đào tạo cơ bản về pháp luật.

Tính đến tháng 3/2026 phải đủ tuổi trọn 1 nhiệm kỳ, Nam: tháng 3/1969, Nữ: tháng 9/1972 trở lại đây. Tái cử phải còn ít nhất 36 tháng, Nam: tháng 3/1967, Nữ: tháng 5/1971 trở lại đây (ĐBQH chuyên trách là Phó Chủ tịch Hội đồng dân tộc, Phó Chủ nhiệm các Ủy ban của Quốc hội tháng 3/1969) trở lại đây.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh đặc biệt quán triệt yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 11 vừa qua là phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác.

Về những yêu cầu đặt ra đối với công tác bầu cử, Bộ Chính trị yêu cầu các cấp ủy, các tổ chức đảng có kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo cụ thể, để tổ chức thắng lợi cuộc bầu cử. Các tỉnh ủy, thành ủy thành lập Ban chỉ đạo để lãnh đạo toàn diện công tác bầu cử, trực tiếp chỉ đạo từ cấp tỉnh xuống cấp xã.

Đồng thời lãnh đạo tốt công tác nhân sự, bảo đảm phát huy dân chủ và sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng trong công tác cán bộ; có giải pháp chỉ đạo bầu đủ số lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, đặc biệt coi trọng tới chất lượng đại biểu, đồng thời đảm bảo cơ cấu hợp lý.

Bên cạnh đó là phải tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tốt việc tổ chức hiệp thương giới thiệu người ra ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HDND các cấp; chỉ đạo tốt công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng về nội dung, yêu cầu, ý nghĩa của cuộc bầu cử; các quy định của Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.