Vĩnh Phúc: Kiến trúc độc đáo nghệ thuật cụm đình Hương Canh

Cả 3 đình cùng thờ 6 vị thần mà địa phương gọi là Lục vị Thành Hoàng - Những nhân thần triều nhà Ngô trong lịch sử nước nhà. Trong đó có con cả của Ngô Quyền là Thiên Sách Vương Ngô Xương Ngập được phong là Thiên Sách Hoàng Đế, con thứ của Ngô Quyền là Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn được phong là Quốc Vương Thiên Tử và Đỗ Cảnh Thạc là tướng của Ngô Quyền, cùng 3 nhân vật khác được phối thờ là Linh Quang Thái Hậu, Khả Lã Nương Nương và Thị Tùng Phu Nhân. Không chỉ có giá trị về mặt kiến trúc, điêu khắc dân gian, nơi đây còn là kho tàng chứa đựng nét văn hóa dân tộc, nơi quy tụ, gắn kết cộng đồng.

Ngày 5/3, ba ngôi đình của 3 làng Hương Canh, Ngọc Canh và Tiên Canh đều được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia và đến nay rất vinh dự được Thủ tướng chính phủ quyết định công nhận Di tích Quốc gia đặc biệt.

Đình Hương Canh được gia công, thể hiện nhiều hơn về trang trí, chạm trổ. Đình tọa lạc ở phía nam thị trấn Hương Canh, mặt tiền hướng Tây Nam, nhìn ra hồ Điếm Lang, đấu trường kéo song và sông Cầu Treo. Trải qua thời gian và những biến cố thăng trầm của lịch sử, gần 300 năm nay, đình Hương Canh vẫn đứng đó như thách thức với nắng mưa, chống chọi với thiên nhiên về bộ mái đồ sộ. Lợp bằng ngói mũi hài, mái đình được xếp đặt một cách thứ tự theo kiểu đóng ốc vảy rồng, rất chặt chẽ, phẳng đẹp. Bờ nóc đình được đắp thẳng ke, các đầu đao cong vút. Toàn bộ mái đình trông như một cánh diều khổng lồ đang động đậy, sắp sửa bay lên không trung.

Về mặt bằng, đình Hương Canh có bố cục 3 tòa kiến trúc, gồm phương đình, đại bái và hậu cung. Phương đình 2 tầng 8 mái. Lớp mái trên cách mái dưới khoảng 1m, tạo khoảng trống cho không khí thoát ra. Phương đình có chiều ngang 8m20, sâu 4m, chia làm 3 gian. Tòa đại bái có 5 gian 2 dĩ, chiều ngang 26m, chiều dọc 14m, gồm 48 cột.

Được xây dựng với kỹ thuật điêu luyện, kiến trúc độc đáo, mỹ thuật trang trí nội thất có nội dung sâu sắc, sinh động, đình Hương Canh là nơi gửi gắm những tình cảm thiêng liêng, những ước mơ cao đẹp, những nguyện vọng chính đáng của Nhân dân ta.

Góp phần tạo nên cụm di tích là đình Ngọc Canh, được kiến tạo vào thời Hậu Lê. Theo nhiều nhà nghiên cứu, xây dựng đình Ngọc Canh không thể sớm hơn đời Cảnh Hưng (1740-1786). Còn việc trùng tu đều diễn ra vào đầu triều Nguyễn.

Nếu như kiến trúc, mỹ thuật ở đình Hương Canh tả nhiều về ngày hội làng, những trò chơi dân gian, tạo nên không khí vui nhộn, thì ở đình Ngọc Canh lại thiên về đặc tả những cảnh lao động, những thú vui dân dã của người lao động ở thôn quê. Tiêu biểu có các bức chạm sau: Bức chạm “dựng cột buồm”: Bức chạm “uống rượu”: Bức chạm “chơi cờ”: Bức chạm “đến hát nhà quan”.

Làm sau, song đình Tiên Canh có quy mô lớn hơn hai đình Ngọc Canh và Hương Canh. Bố cục mặt bằng hình chữ ‘Vương”, gồm 3 tòa kiến trúc: tiền tế, đại bái và nhà hậu. Thể thức kiến trúc của đình Tiên Canh cũng giống như Hương Canh và Ngọc Canh, cột xà có kích thước lớn tạo cho đình một bộ khung hết sức đồ sộ. Bên trái đình có một hồ rộng, diện tích 2.160 m2. Hồ được đào vào đầu thời Nguyễn để lấy đất đắp nền đình.

Dưới đây một số hình ảnh Kiến trúc độc đáo nghệ thuật cụm đình Hương Canh:

Cụm đình Hương Canh thờ chung 6 vị thành hoàng

Huyện Bình Xuyên tổ chức công bố quyết định và đón nhận Di tích quốc gia đặc biệt cụm đình Hương Canh.

Tương truyền thứ tự khởi dựng các đình lần lượt là Hương Canh, Ngọc Canh, Tiên Canh (tức đình Tiên Hường) với kết cấu gần giống nhau theo hình chữ Vương với ba tòa Tiền tế - Đại bái - Hậu cung được nối liền với nhau bởi một ống muống. (Trong ảnh: Tổng thể kiến trúc đình Hương Canh)

Nghi môn đình Hương Canh có hình thức rất phổ biến của các ngôi đình, đền vùng đồng bằng Bắc bộ, gồm 4 trụ biểu tạo thành tam quan

Bên trong tòa Trung đường đình Hương Canh, các công trình kiến ​​trúc bằng gỗ được trạm trổ rất tinh tế, khéo léo và độc đáo

Nghệ thuật chạm khắc của đình Hương Canh có quy mộ hoành tráng và nghệ thuật chạm khắc điêu luyện các chủ đề về hội làng và đời sống sinh hoạt của nhân dân. Tiêu biểu là các bức chạm đấu võ, đấu vật, bơi chải, bầu rượu túi thơ, đi săn về, người cưỡi rồng, táng mộ vào hàm rồng, bát tiên… Đây là hình ảnh thu nhỏ của ngày hội làng, nó phản ánh được phần nào sinh hoạt của xã hội thời bấy giờ, tạo nên sự độc đáo của đình Hương Canh

Cách đình Hương Canh chừng 200m, đình Ngọc Canh có kiến trúc tương tự đình Hương Canh

Trung đường đình Ngọc Canh

Đình Ngọc Canh có rất nhiều bức chạm khắc lớn nhỏ được ghép thành các mảng lớn. Các bức chạm có thể phân thành từng lớp với nội dung khác nhau, hoặc đan xen nhau, lấy hình tượng rồng làm chủ đạo… Nội dung của các bức chạm miêu tả cảnh về cõi trần và cõi tiên, về tự nhiên và về cảnh sinh hoạt đời thường

Đình Tiên Hường có tên cũ theo tên làng là đình Tiên Canh, là ngôi đình có diện tích mặt bằng lớn nhất trong cụm đình Hương Canh

Đình Tiên Canh có bố cục hướng Tây Nam, ra phía sông Hồng, phía Tây của đình là một ao rộng