Vi khuẩn gây bệnh Whitmore được liệt vào nhóm nguy cơ sử dụng như "khủng bố sinh học"

Theo số liệu thống kê CDC cho biết người nhiễm vi khuẩn B. pseudomallei nếu không được điều trị, cứ 10 người thì có tới 9 người chết. Trong khi đó, những người được điều trị đúng kháng sinh, thì vẫn có khoảng 4 trong số 10 người tử vong, còn nếu được điều trị trong cơ sở y tế với chăm sóc tích cực có thể giảm tỉ lệ người chết còn dưới 2 trong 10 người.

TS Nguyễn Hồng Vũ, Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA, Cố vấn khoa học Ruy Băng Tím cho biết: Nickname "ăn thịt người" được các nhà khoa học gán cho 1 vi khuẩn khác, không phải vi khuẩn gây bệnh Whitmore

Trên thực tế, nickname “ăn thịt người” (flesh eating bacteria) được giới khoa học đặt cho vi khuẩn Vibrio vulnificus vì chúng có khả năng làm hoại tử mô khi chúng gây nhiễm (nên chúng ta có cảm giác chúng đang ăn thịt).

Còn vi khuẩn gây bệnh Whitmore là vi khuẩn khác có tên là Burkholderia pseudomallei, gây chết người do viêm phổi, nhiễm trùng máu và trong trường hợp nặng nhất là suy nội tạng khi không được điều trị kịp thời và đúng cách. Vì đây là loại vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh thông thường, trong khi đó hệ miễn dịch của cơ thể không chống lại chúng một cách hữu hiệu.

Dưới đây là những thông tin cần biết về bệnh Whitmore (tên khác là Melioidosis) và vi khuẩn B. pseudomalleis.

Đặc điểm vi khuẩn B. pseudomalleis

Dựa trên đặc điểm phân loại, chi (genus) Burkholderia, được mô tả đầu tiên bởi Walter H. Burkholder tại Đại học Cornell, bao gồm hơn 60 loài hiếu khí bắt buộc, không hình thành bào tử, Gram âm, hình que, thẳng hoặc hơi cong. Trong khi phần lớn các loài Burkholderia không được coi là gây bệnh thì loài B. pseudomallei là tác nhân gây bệnh Whitmore.

Sự hiện diện của vi khuẩn B. pseudomalleis

Bệnh Whitmore thường xảy ra ở miền bắc Australia, Papua New Guinea, Đông Nam Á, ở hầu hết các tiểu lục địa Ấn Độ, và ở miền nam Trung Quốc, Hồng Kông và Đài Loan. Ở những vùng này, B. pseudomallei có trong đất và nước mặt. Hầu hết dịch bệnh xuất hiện nhiều vào mùa mưa.

Đường lây nhiễm và cách phòng tránh

Đường lây nhiễm chủ yếu là do hít phải bụi bẩn, giọt nước hoặc uống phải nước bị ô nhiễm chứa vi khuẩn này và tiếp xúc với đất bị ô nhiễm chứa vi khuẩn, đặc biệt là qua các vết trầy xước trên da. Việc lây nhiễm giữa người với người rất khó xảy ra trong quan hệ thường ngày, chỉ có thể xảy ra qua quan hệ tình dục, hoặc sử dụng chung kim chích.

Do vậy, trong vùng nhiễm nên tránh tiếp xúc trực tiếp với đất hoặc nước tù (nước trong ao hồ, ruộng, ổ gà, ổ voi,…). Người phải tiếp xúc với đất và nước nên sử dụng ủng cao su, găng tay cao su để tránh tiếp xúc trực tiếp.

Triệu chứng bị nhiễm

Bệnh Whitmore được mệnh danh là “Người bắt chước vĩ đại” (the Great Imitator) do không có hội chứng lâm sàng bệnh lý đặc hiệu và các triệu chứng lâm sàng thường rất giống với các bệnh khác như bệnh lao phổi, bệnh cúm, sốt,… Vì thế nhiều trường hợp đã không phát hiện bệnh này sớm mà nhầm lẫn với các bệnh khác.

Thời gian ủ bệnh thường từ 1 đến 21 ngày, trung bình là 9 ngày. Mức độ nghiêm trọng của bệnh dựa vào tình trạng nhiễm trùng.

- Nhiễm trùng cục bộ (thường trên da): Đau hoặc sưng cục bộ, Sốt, Loét, Áp xe.

- Nhiễm trùng phổi: Ho, Đau ngực, Sốt cao, Đau đầu, Chán ăn.

-Nhiễm trùng máu: Sốt, Đau đầu, Suy hô hấp, Khó chịu ở bụng, Đau khớp, Mất phương hướng.

- Nhiễm trùng lan rộng: Sốt, Giảm cân, Đau dạ dày hoặc ngực, Đau cơ hoặc khớp, Đau đầu, Động kinh.

Người bệnh tiểu đường, bệnh phổi mãn tính, bệnh thận mãn tính và ung thư có nguy cơ tử vong cao hơn khi nhiễm vi khuẩn này.

Phương pháp phát hiện

Phương pháp phát hiện bằng nuôi cấy khuẩn vẫn là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh Whitmore. Các bác sĩ phải thông báo cho phòng thí nghiệm lâm sàng về các trường hợp nghi ngờ trước khi gửi mẫu chẩn đoán để đảm bảo thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn sinh học thích hợp để ngăn ngừa phơi nhiễm trong phòng thí nghiệm.

CDC khuyến nghị nuôi cấy máu, dịch cổ họng và nước tiểu trên tất cả các bệnh nhân nghi ngờ mắc bệnh Whitmore, bất kể triệu chứng của họ. Mẫu bệnh phẩm từ các vị trí nhiễm cục bộ, chẳng hạn như đờm, gạc bề mặt và dịch hút từ áp xe, cũng nên được thu thập.

Cách điều trị

Đây là một quá trình bệnh kéo dài và thường cần một quá trình điều trị kháng sinh kéo dài, thường bao gồm 10 đến 14 ngày dùng ceftazidime, meropenem hoặc imipenem trong 3-6 tháng. Sự tuân thủ điều trị là rất quan trọng vì để tránh biến chứng nghiêm trọng của bệnh. Do vi khuẩn có khả năng tồn tại trong tế bào nên khả năng bệnh tái phát sau một khoảng thời gian sau điều trị là có thể xảy ra. Tỉ lệ tái phát của bệnh là từ 5% đến 25% trường hợp. Hiện nay chưa có vaccine để chủng ngừa cho bệnh này!

Vi khuẩn gây bệnh Whitmore là một loại nguy hiểm, tuy nhiên việc phòng tránh không quá khó khăn, mọi người chỉ cần cẩn thận là có thể an toàn. Nếu bị nhiễm thì cần được điều trị đúng cách và phải theo suốt quá trình điều trị, không được bỏ ngang.

Tài liệu tham khảo:

https://www.cdc.gov/melioidosis/index.html

https://idmic.net/…/burkholderia-pseudomallei-review-inclu…/

https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/66/wr/mm6637a8.htm

https://www.ndhealth.gov/Disease/Documents/…/Melioidosis.pdf

Hemarajata P et al., 2016. Burkholderia pseudomallei: Challenges for the Clinical Microbiology Laboratory. J Clin Microbiol. 54:2866-2873.

Mariappan V et al., 2017. Host-Adaptation of Burkholderia pseudomallei Alters Metabolism and Virulence: a Global Proteome Analysis. Sci Rep. 7:9015.