Vạn Điểm – sức sống của nghề mộc và kỳ vọng từ lễ hội vinh danh làng nghề

Truyền thống lâu bền và sức mạnh từ đôi tay người thợ

Làng mộc Vạn Điểm, theo các bậc cao niên trong làng, đã hình thành từ hàng trăm năm trước và phát triển mạnh mẽ từ cuối thế kỷ XX, khi nghề mộc bắt đầu chuyển từ quy mô nhỏ lẻ sang sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ cao cấp. Hơn 90% người dân trong xã hiện đang làm nghề, với hơn 800 cơ sở sản xuất lớn nhỏ và hàng chục doanh nghiệp. Đây là tỷ lệ hiếm thấy ở một làng nghề, khẳng định rõ sức sống và vai trò kinh tế chủ lực của nghề mộc đối với đời sống cộng đồng.

Các đại biểu tham quan làng nghề mộc Vạn Điểm.

Ông Hoàng Kỳ Tài, Chủ tịch Hội Làng nghề Vạn Điểm, cho biết người thợ nơi đây luôn tự hào vì sự tinh xảo và tính sáng tạo trong từng sản phẩm. Đồ gỗ Vạn Điểm nổi tiếng với các dòng bàn

ghế chạm trổ, tủ, giường, sập gụ… chế tác từ những loại gỗ quý như lim, hương, gụ, gõ đỏ, trong đó phần lớn gỗ được nhập khẩu từ Châu Phi và Châu Âu. Nhờ kỹ thuật và kinh nghiệm truyền đời, sản phẩm của Vạn Điểm giữ được phong cách cổ truyền nhưng vẫn không ngừng cải tiến mẫu mã để phù hợp thị hiếu mới.

Nghề mộc ở Vạn Điểm tạo nên một không gian sản xuất sôi động: Tiếng máy cưa vang lên từ sớm, mùi gỗ mới lan tỏa trong từng ngõ xóm, và những xưởng mộc đan xen giữa khu dân cư tạo thành một “công xưởng mở”, nơi mỗi gia đình là một mắt xích trong chuỗi chế tác.

Các hộ sản xuất liên kết theo nhóm, mỗi nhà đảm nhiệm một công đoạn – người xẻ gỗ, người tạo phôi, người chạm khắc, người hoàn thiện, người sơn thếp – tạo ra một dây chuyền thủ công tinh tế nhưng hiệu quả.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thanh (đầu tiên từ phải qua), Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy xã Phú Xuyên thăm và động viên các hộ sản xuất, kinh doanh mộc Vạn Điểm.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thanh, Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy xã Phú Xuyên, đánh giá nghề mộc Vạn Điểm là “tài sản vô giá”, không chỉ vì giá trị kinh tế mà còn vì tinh thần cần cù, sáng tạo và ý chí giữ nghề của người dân. Chính tinh thần ấy đã giúp Vạn Điểm vượt qua nhiều giai đoạn khó khăn về thị trường, nguyên liệu hay sự cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Bên cạnh sản xuất, Vạn Điểm còn sở hữu nhiều giá trị văn hóa đặc sắc có thể khai thác để phát triển du lịch: đình làng, miếu, chùa, giếng đá cổ, không gian thờ tổ nghề… tạo nên nền tảng để hình thành các tour trải nghiệm “một ngày làm thợ mộc”, cho phép du khách trực tiếp xem quy trình chế tác, trò chuyện với nghệ nhân, hoặc mua sản phẩm ngay tại xưởng. Năm 2023, Hà Nội đã công nhận khu vực làng nghề Vạn Điểm là điểm du lịch, mở ra hướng phát triển mới cho địa phương.

Làng mộc trước yêu cầu đổi mới tư duy phát triển

Song hành với truyền thống lâu đời và quy mô sản xuất lớn, Vạn Điểm vẫn đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt về hạ tầng và yêu cầu chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng hiện đại. Việc đa phần hộ gia đình làm nghề ngay trong khu dân cư dẫn đến áp lực về tiếng ồn, bụi mịn, an toàn lao động.

Ông Hoàng Kỳ Tài thẳng thắn nhìn nhận rằng, để nghề mộc phát triển bền vững, việc hình thành cụm công nghiệp làng nghề tập trung là yêu cầu cấp bách. Khi các xưởng sản xuất được đưa vào không gian quy hoạch bài bản, việc xử lý bụi, tiếng ồn, phòng cháy chữa cháy hay vận chuyển nguyên liệu – sản phẩm sẽ thuận lợi hơn nhiều.

Sản phẩm mộc Vạn Điểm nhận được sự quan tâm, ưu ái của người tiêu dùng vì mẫu mã đa dạng, chất lượng hoàn thiện cao.

Một yếu tố khác không thể bỏ qua là xây dựng thương hiệu và bảo hộ nhãn hiệu tập thể. Trong bối cảnh thị trường đồ gỗ cạnh tranh mạnh, nhiều sản phẩm gắn chữ “Vạn Điểm” nhưng không phải do người Vạn Điểm sản xuất, khiến thương hiệu làng nghề bị ảnh hưởng. Chính quyền xã Phú Xuyên và thành phố Hà Nội đã triển khai các chương trình hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu, phát triển bộ nhận diện thương hiệu, tuy nhiên, để đạt hiệu quả, người dân cần chủ động và đồng lòng hơn.

Sự trỗi dậy của thương mại điện tử đặt ra yêu cầu mới cho làng nghề. Theo ông Nguyễn Thành Chung, Phó Chủ tịch thường trực UBND xã Phú Xuyên, việc ứng dụng công nghệ số là bước đi tất yếu.

Xã đã phối hợp huyện triển khai các lớp tập huấn livestream bán hàng, kỹ năng quay video sản phẩm, hướng dẫn người dân đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử của Phú Xuyên và các nền tảng lớn. Tuy nhiên, chuyển đổi số ở làng nghề không thể diễn ra nhanh chóng nếu thiếu tư duy đổi mới từ chính người thợ. Việc tiếp cận công nghệ cần được xem là cơ hội chứ không phải trở ngại.

Song song với sản xuất, định hướng phát triển du lịch làng nghề đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Chủ tịch UBND xã Phú Xuyên Bùi Công Thản nhận định rằng, muốn du lịch làng nghề thực sự bền vững, cần xây dựng hành lang tour rõ ràng, có điểm dừng chân, khu trưng bày, bãi đỗ xe, khu trải nghiệm và dịch vụ đi kèm; đồng thời phải nâng cao ý thức làm du lịch của người dân để đảm bảo văn minh thương mại.

Lễ hội vinh danh làng nghề – động lực để Vạn Điểm bứt phá

Trong bối cảnh đó, Lễ hội vinh danh làng nghề và Tuần văn hóa – du lịch – thương mại làng nghề năm 2025 được xem là “cú hích” quan trọng cho Vạn Điểm. Sự kiện dự kiến diễn ra từ ngày 27 đến 30/11 tại sân vận động Vạn Điểm, với sự tham gia của hơn 130 gian hàng, hàng loạt hoạt động trưng bày sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ, các dòng gỗ mỹ nghệ tiêu biểu, cùng nhiều mặt hàng đặc sản của Phú Xuyên và các địa phương khác.

Chủ tịch UBND xã Phú Xuyên Bùi Công Thản kỳ vọng, lễ hội không chỉ là dịp để giới thiệu sản phẩm mà còn là cơ hội khẳng định vị thế của làng nghề trong không gian kinh tế – văn hóa của Thủ đô. Các hoạt động như thi tay nghề, trình diễn chế tác gỗ trực tiếp, đấu giá sản phẩm để gây quỹ xã hội, hay chuỗi livestream quảng bá trong suốt lễ hội sẽ là phương thức tiếp cận khách hàng hiện đại hơn, phù hợp xu hướng của thời đại số.

Các sản phẩm của làng nghề mộc Vạn Điểm được đông đảo du khách trong nước và quốc tế yêu thích. Ảnh: VGP.

Được biết, đến thời điểm hiện tại, xã đang hoàn thiện các phương án tổ chức lưu thông, đón tiếp du khách và doanh nghiệp trong những ngày lễ hội; đồng thời xây dựng tour tham quan làng nghề kết hợp với không gian tâm linh của địa phương, như đền thờ tổ nghề và các điểm di tích lịch sử. Đây sẽ là cách thức để du lịch làng nghề không còn chỉ là “đến xem và mua sản phẩm”, mà trở thành hành trình trải nghiệm văn hóa, cảm xúc và tri thức.

Về phía cộng đồng làng nghề, ông Hoàng Kỳ Tài khẳng định sự kiện là cơ hội để người thợ tự tin giới thiệu kỹ thuật, mẫu mã và triết lý nghề nghiệp. Lễ hội cũng góp phần củng cố niềm tự hào, nâng cao ý thức bảo vệ nghề truyền thống, đồng thời tạo thêm động lực để các hộ gia đình đầu tư máy móc, cải tiến công nghệ và hợp tác sâu hơn với doanh nghiệp.

Có thể nói, Vạn Điểm đang đứng trước thời điểm quan trọng để chuyển mình mạnh mẽ. Với truyền thống nghề lâu đời, đội ngũ thợ lành nghề và sự quan tâm từ chính quyền địa phương, làng nghề đủ nền tảng để bước vào giai đoạn phát triển mới – hiện đại hơn, bài bản hơn và chuyên nghiệp hơn.

Lễ hội vinh danh làng nghề năm 2025 không chỉ là một sự kiện văn hóa, mà còn là một chiến lược thúc đẩy phát triển kinh tế và quảng bá thương hiệu. Nếu tận dụng tốt cơ hội này, Vạn Điểm hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng của du lịch làng nghề Hà Nội, nơi mỗi sản phẩm gỗ không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn là biểu tượng của trí tuệ, tài hoa và bản sắc của người thợ Phú Xuyên.