UNESCO thông qua nghị quyết vinh danh Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn

Đại sứ Nguyễn Thị Vân Anh, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO nhấn mạnh đây là sự kiện trọng đại và niềm vinh dự không chỉ riêng của tỉnh Hưng Yên mà còn của cả Việt Nam.

Phát biểu ngay sau khi Nghị quyết được gõ búa thông qua, đồng chí Nguyễn Văn Chiến, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Hưng Yên thay mặt Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Hưng Yên - quê hương của danh nhân, gửi lời cảm ơn tới UNESCO và các quốc gia thành viên đã ủng hộ việc ghi danh kỷ niệm 300 năm Ngày sinh của danh nhân Lê Quý Đôn; đồng thời cam kết phối hợp chặt chẽ với UNESCO và các đối tác quốc tế để tổ chức các hoạt động kỷ niệm 300 năm ngày sinh của danh nhân trong năm 2026.

Việc UNESCO thông qua Nghị quyết vinh danh và cùng tham gia kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn đã khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị khoa học, văn hóa, giáo dục của Việt Nam, với cá nhân Danh nhân Lê Quý Đôn; góp phần quảng bá, giới thiệu lịch sử văn hóa của Việt Nam, của tỉnh Hưng Yên. Đồng thời thực hiện chủ trương phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa, con người Hưng Yên hướng đến chân - thiện - mỹ; lấy con người làm trung tâm trong chính sách phát triển theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Hưng Yên lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030.

Việc UNESCO và các nước thành viên thông qua nghị quyết cùng tôn vinh các Danh nhân Việt Nam mang lại sự ghi nhận toàn cầu đối với những lý tưởng về hòa bình, bình đẳng xã hội, học tập suốt đời mà Việt Nam cùng chia sẻ với thế giới, phù hợp với những mục tiêu chung của Tổ chức và những nét đẹp trong tâm hồn, trí tuệ của con người Việt Nam.

Sự kiện này cũng là thành quả tốt đẹp của quá trình nỗ lực và phối hợp chặt chẽ trong thời gian qua giữa tỉnh Hưng Yên với Bộ Ngoại giao, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban quốc gia UNESCO, các chuyên gia, nhà khoa học của quốc tế và Việt Nam. Hồ sơ đề cử vinh danh cần đáp ứng các tiêu chí rất cao do UNESCO đề ra, đặc biệt phải phù hợp với lý tưởng và sứ mệnh của tổ chức UNESCO trên các lĩnh vực giáo dục, văn hóa, khoa học, thông tin truyền thông, góp phần thúc đẩy hòa bình, đối thoại văn hóa, hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc; đồng thời mỗi sự kiện, nhân vật đề cử phải có tầm ảnh hưởng rộng rãi, được biết đến cả ở trong nước và quốc tế.

Lê Quý Đôn thuở nhỏ tên là Lê Danh Phương, tự Doãn Hậu, hiệu Quế Đường, vốn quê làng Diên Hà, huyện Diên Hà, trấn Sơn Nam (nay thuộc xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình). Ông sinh ngày 2/8/1726 tại phường Bích Câu, kinh thành Thăng Long, sinh sống và lập gia đình tại đây. Cha ông là Tiến sĩ Lê Trọng Thứ, hiệu Trúc Anh, trải hơn 50 năm làm quan triều Lê - Trịnh, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, khẳng khái, là người có ảnh hưởng lớn tới cuộc đời Lê Quý Đôn.

Đoàn đại biểu tỉnh Hưng Yên tham dự Kỳ họp lần thứ 43 của Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa Liên hợp quốc.

Từ trước đến nay, nhiều người đã truyền tụng nhau ngợi ca tài năng hiếm có của Lê Quý Đôn: 2 tuổi đã biết học chữ, 5 tuổi đã đọc được nhiều bài kinh thi, 8 tuổi đã xuất thần làm bài thơ “Rắn đầu rắn mặt” nổi tiếng, 14 tuổi đã đọc hết Ngũ kinh, Tứ thư, sử, truyện, đọc đến cả Chu Tử, trong một ngày có thể làm 10 bài phú không cần viết nháp...

Năm 17 tuổi, Lê Quý Đôn thi Hương ở trường Sơn Nam, đỗ Giải nguyên. Năm đó ông chính thức đổi tên Lê Danh Phương thành Lê Quý Đôn. Đến năm 26 tuổi, dự khoa thi Hội Nhâm Dần (1752), ông đạt được bảng vàng rực rỡ: đỗ đầu cả thi Hội và thi Đình. Từ đây ông bắt đầu cuộc đời làm quan.

Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn được mệnh danh là “túi khôn của thời đại” - nhà bác học lớn nhất của Việt Nam ở thế kỷ XVIII. Với tài trí thông minh và kiến thức uyên bác, ông đã để lại cho hậu thế khoảng 50 bộ sách quý giá bao quát hầu hết các tri thức đương thời như: Triết học, xã hội học, sử học, kinh tế học, chính trị học, văn học, nghệ thuật học... Có thể kể ra một số tác phẩm tiêu biểu như: về triết học có “Thư kinh diễn nghĩa”, “Dịch kinh phu thuyết”, “Xuân Thu lược luận”, “Quần thư khảo biện”...; về sử học có “Đại Việt thông sử”, “Kiến văn tiểu lục”, “Bắc sứ thông lục”, “Lê triều công thần liệt truyện”...; về văn học có “Toàn Việt thi lục”, “Hoàng Việt văn hải”, “Quế Đường thi tập”, “Quế Đường văn tập”...; đặc biệt về bách khoa có “Vân Đài loại ngữ”...

Năm 1784, ông mắc bệnh, xin về chữa thuốc tại quê ngoại Duy Tiên và mất ngày 2 tháng 6 năm đó, được truy phong Thượng thư Bộ Công.

Năm 2026, kỷ niệm 300 năm ngày sinh Danh nhân văn hoá Lê Quý Đôn, tỉnh Hưng Yên sẽ tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, bổ ích tưởng nhớ đóng góp của nhà bác học xuất chúng của Việt Nam.

Đại sứ Nguyễn Thị Vân Anh cho rằng đây là dịp để Việt Nam giới thiệu với bạn bè quốc tế những nét đẹp trong tâm hồn, trí tuệ của con người Việt Nam và hình ảnh của một đất nước Việt Nam đổi mới, phát triển năng động nhưng vẫn giữ được bản sắc truyền thống của dân tộc.