Tránh bi kịch nuôi con trong "lồng ấp", cha mẹ Việt có dám buông tay?

Dạy con kỹ năng cuộc sống

“Nhưng buông lại đòi hỏi lòng dũng cảm, bố mẹ liệu có chiến thắng được cảm giác lo lắng sợ hãi, nhất là khi cả thế giới đang vận hành theo một hướng khác. Buông đòi hỏi sự vất vả và theo một cách khác, đòi hỏi sự kiên trì, bởi dạy con tự lập là một hành trình không có đường tắt” – Nhà báo Thu Hà nhấn mạnh.

Bao bọc, che chở hay can thiệp quá mức của cha mẹ vào đời sống con cái thường xuất phát từ những động cơ tốt đẹp, đó là cha mẹ nào cũng yêu thương con, không muốn con gặp thất bại hay khổ sở.

“Nếu chúng tôi có nguồn lực, thì việc can thiệp để con cái không vất vả chả lẽ là sai trái?” - Nhiều phụ huynh đã tự vấn nhưng hầu hết các nghiên cứu tâm lý và xã hội học đều đưa ra kết luận: Bao bọc con cái quá mức sẽ dẫn đến tình trạng lo âu, trầm cảm, và thiếu năng lực một cách báo động khi phải đối mặt với cuộc sống trưởng thành.

Quá trình trưởng thành của đứa trẻ diễn ra trong những rủi ro hàng ngày, từ việc chập chững tập đi, leo trèo trong sân chơi, đến thăm nhà một người bạn mới hoặc tự đạp xe đến trường, xoay sở hoàn thành bài tập... Như vậy, việc của cha mẹ là để cho con được mắc sai lầm, được thử thách và thất bại, bởi đó mới chính là quá trình đứa trẻ học hỏi, rút ra bài học, kinh nghiệm và tiếp tục đứng dậy, tiến lên.

Bà Esther Wojcicki, 78 tuổi, có ba cô con gái, người nổi tiếng nhất là Susan, 50 tuổi, CEO của mạng xã hội YouTube; Anne, 45 tuổi, hiện là CEO công ty nghiên cứu ADN 23andme; Janet, 49 tuổi, là giáo sư về nhi khoa và dịch tễ tại Đại học California, San Francisco, Mỹ đã tiết lộ bí quyết nuôi con tự lập trong cuốn sách:”Làm thế nào để nuôi dạy con thành công”: Ngay từ khi các con còn nhỏ, tôi đã trao cho chúng trách nhiệm từ những việc rất nhỏ như tự chọn quần áo, hay tự đi bộ đến trường. Các con có thể thoải mái đến thăm bạn bè, hàng xóm, miễn là trở về nhà vào giờ "giới nghiêm" 5 rưỡi chiều, để tập bơi vào 30 phút sau đó.

"Lý thuyết của tôi luôn là: Bạn càng làm thay con nhiều thì chúng càng tự làm ít đi", bà nói. Chính vì vậy, bà để con gái 2 tuổi tự mặc quần áo, đeo giày, chải tóc dù lúc đầu có thể mặc ngược áo, đi nhầm chân. Lên 4 tuổi, các con bà rửa bát hàng ngày dù con phải đứng lên ghế, hoặc tự dọn giường, gấp quần áo, đổ rác. “Mọi thứ sẽ không hoàn hảo: Bát chưa sạch thậm chí còn đổ vỡ, giường lộn xộn, quần áo không phẳng nếp... nhưng lũ trẻ vui vì cảm giác tự mình làm được” - bà Esther Wojcicki chia sẻ.

Một phương pháp dạy con làm việc nhà theo 4 bước được tiến sỹ tâm lý SE Gutstein chia sẻ: " Đầu tiên, cha mẹ làm cho con. Sau đó, cha mẹ làm với con. Tiếp theo, quan sát con làm. Cuối cùng, con sẽ tự mình làm một cách hoàn toàn độc lập”.

Những việc nhà theo lứa tuổi được gợi ý: Từ 2 đến 3 tuổi: Bỏ quần áo bẩn vào giỏ giặt đồ, dọn đồ chơi; Từ 4 đến 7 tuổi: tự dọn giường ngủ, tưới nước cho cây, cùng đi siêu thị, lau dọn bàn ăn, gập quần áo, chuẩn bị sách vở, đồ dùng khi đi học; Từ 8 đến 10 tuổi: dọn dẹp, làm sạch phòng, dọn bàn ăn, hút bụi, cho vật nuôi ăn, giúp rửa xe, đổ rác, giúp cha mẹ nấu ăn, rửa bát, đi mua đồ ở cửa hàng tạp hóa ,giặt và gấp quần áo; Từ 11 tuổi trở lên: làm sạch phòng và phòng tắm, hỗ trợ làm sạch bếp, rửa bát, dọn đồ ăn thừa và cất đồ ăn cần dùng tiếp vào tủ lạnh, giặt quần áo, chuẩn bị bữa ăn cùng bố mẹ, tự nấu ăn, trông em...

Bên cạnh đó, trẻ cần được dạy bộ công cụ, kỹ năng “sống” cần thiết về nhận thức (thu thập thông tin, phân tích, ra quyết định), cảm xúc (điều chỉnh và kiểm soát về nỗi buồn, sự thất vọng, tức giận), hành vi (học tập, làm việc) để có thể sống sót.

Một trong những nguyên tắc về dạy con tự lập được nhiều nhà tâm lý học khuyến khích đó là tự chủ phải gắn liền với trách nhiệm.

Tiến sỹ Jim Taylor, nhà tâm lý giáo dục trẻ em phân tích: “Hãy cho con thấy trách nhiệm của chúng là gì, rằng chúng phải chấp nhận những trách nhiệm đó, và sau đó bạn phải quy trách nhiệm cho con về những hành động”. Một đứa trẻ trước hết phải hiểu trách nhiệm chăm sóc bản thân lành mạnh bằng những kỹ năng giữ gìn vệ sinh thân thể, ăn uống, tập luyện. Sau đó là các kỹ năng làm việc nhà như một thành viên có trách nhiệm với gia đình. Ngoài ra, đứa trẻ cần xoay sở với việc đi học muộn, quên cặp sách đồ dùng, không làm bài tập ... để chúng biết lỗi, rút kinh nghiệm và không tái phạm.

Bên cạnh đó, nếu con bạn đi chơi loanh quanh gần nhà (môi trường thực sự an toàn) thì chúng phải đeo đồng hồ định vị hoạc mang theo điện thoại, có trách nhiệm về nhà đúng giờ, đến đúng chỗ đã hẹn, hoặc nhớ số điện thoại và địa chỉ ngôi nhà khi có tình huống khẩn cấp. Hãy dạy cho con cách xử lý khi rơi vào tình huống như lạc đường hoặc bị kẻ xấu lạm dụng.

Giúp con tìm được đam mê và mục đích sống

Có một câu thần chú: “Nếu bạn làm hoặc học những gì bạn yêu thích, bạn sẽ không bao giờ nghĩ là mình đang phải học hoặc phải làm việc”.

Một trong những nhiệm vụ của sự nghiệp làm cha mẹ là phải giúp con cái tìm được đam mê và mục đích sống.

Trong cuốn sách “Sự sụp đổ của nghề làm cha mẹ", bác sỹ Leonard Sax đã phân tích về bức tranh khốn khổ của giới cha mẹ trung lưu Hoa Kỳ khi xác định kịch bản cho cuộc đời con cái là phải cố gắng học hành chăm chỉ để vào ĐH Stanford, Harvard hoặc kiếm được nhiều tiền, đạt được địa vị cao trong xã hội. Nhưng sau tất cả, có những người đã lên đến đỉnh cao mà vẫn giày vò bởi cảm giác chán nản, vô nghĩa.

“Tôi đã thấy một số người lớn như vậy trong số các đồng nghiệp của tôi. Một người có thể được coi là bác sỹ phẫu thuật thành công: anh ta có thể kiếm 600 nghìn đô la một năm nhưng anh ấy rất khổ sở. Anh ấy không vui vẻ gì phải làm việc 80 giờ/1 tuần với một công việc đã trở nên đáng ghét với anh ấy. Nếu bạn đang làm việc 80 giờ/1 tuần với tâm hồn khô héo thì bạn là một nô lệ. Cuộc sống rất quý giá, mỗi một giây trôi qua lại là một món quà vô giá mà không có tiền nào có thể mua lại được thời gian đã mất” - bác sỹ Leonard Sax chia sẻ.

Chính vì thế, một trong những nhiệm vụ của cha mẹ là giúp con tìm thấy ý nghĩa, khao khát một cái gì đó cao hơn và sâu sắc hơn. Thiếu đi mục đích, cuộc sống dường như vô nghĩa và vô ích. Không có mục đích, những người trẻ tuổi trở nên lo lắng và trầm cảm. Một khi trẻ có mục đích sống, chúng có thể tự tin theo đuổi thành tích vì chúng biết tại sao thành quả đó lại đáng để theo đuổi. Một khi đã được giáo dục về sự KHÁT KHAO, những người trẻ tuổi có thể tận hưởng thời gian rảnh rỗi một cách sâu sắc và trọn vẹn, cho dù là đọc một cuốn sách, nghe nhạc, hay đi dạo trong rừng.

Ở một khía cạnh khác, khi tìm thấy đam mê và ý nghĩa trong học tập cũng như cuộc sống, trẻ sẽ có lòng can đảm, kiên cường quyết tâm theo đuổi một điều gì đó, cho dù khó khăn đến đâu hay phải đối mặt với nhiều bất lợi như thế nào.