Tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn phức tạp

Chiều 13/10, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội tiếp tục tiến hành phiên họp toàn thể lần thứ 8 để thẩm tra báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2025 và dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng.

Trình bày báo cáo tóm tắt công tác phòng, chống tham nhũng năm 2025, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Tiến Đạt cho biết, năm 2025, dưới sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Ban Chấp hành Trung ương Đảng mà trực tiếp, thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm; sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả của Quốc hội; sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn cả ở Trung ương và địa phương, được dư luận và Nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao.

Báo cáo cũng đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế như việc thể chế hóa, khắc phục những sơ hở, vướng mắc, bất cập, chồng chéo trên một số lĩnh vực vẫn còn chậm, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn. Một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng chưa được phát huy toàn diện; Một số vụ án, vụ việc phải tạm đình chỉ do có bị can bỏ trốn hoặc chưa có kết quả tương trợ tư pháp nước ngoài; giá trị tài sản phải thu hồi còn tồn đọng lớn; Tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn diễn biến phức tạp; tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp chưa được giải quyết triệt để.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Tiến Đạt trình bày báo cáo tóm tắt công tác phòng, chống tham nhũng năm 2025.

Về phương hướng, nhiệm vụ công tác năm 2026, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Tiến Đạt cho biết, tập trung thực hiện các quan điểm, mục tiêu của Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng về công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cự; tổ chức thực hiện có hiệu quả Chương trình công tác năm 2026 của Ban Chỉ đạo và các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đồng thời tiếp tục tập trung xây dựng, hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cự thành pháp luật, không để khó khăn, ách tắc trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm.

Cùng với đó là đã tập trung thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các sai phạm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; tập trung phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là cải cách thủ tục hành chính; xây dựng, chia sẻ cơ sở dữ liệu quốc gia; thực hiện phương án xử lý đối với các trụ sở công dôi dư và các công trình, dự án đang triển khai phải dừng lại do sắp xếp đơn vị hành chính; tập trung hoàn thành việc rà soát, làm rõ nguyên nhân và đề xuất chủ trương, phương án xử lý đối với các dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, hiệu quả thấp, có nguy cơ thất thoát, lãng phí…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường trình bày báo cáo thẩm tra.

Nêu quan điểm thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, thống nhất của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; với sự nỗ lực, cố gắng của các cấp, các ngành, các địa phương, sự tham gia tích cực của MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên, các cơ quan truyền thông, báo chí và nhân dân, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh; tham nhũng tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn, trong đó đã chú trọng phòng ngừa, ngăn chặn việc lợi dụng sắp xếp tổ chức bộ máy để tham nhũng, tiêu cực.

Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được tăng cường. Các giải pháp phòng ngừa tham nhũng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện và đạt được nhiều kết quả tích cực; tập trung thanh tra, kiểm tra, rà soát các công trình, dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, hiệu quả thấp, gây thất thoát, lãng phí lớn để có cơ chế chính sách giải quyết dứt điểm.

Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngày càng được khẳng định, phát huy. Công tác phối hợp phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán tiếp tục được đẩy mạnh. Công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế cơ bản được thực hiện nghiêm túc, tuân thủ các quy định của pháp luật. Công tác thu hồi tài sản tham nhũng ngay trong giai đoạn điều tra có nhiều chuyển biến, đạt kết quả tích cực.

Tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, một số chủ trương của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực còn chậm được thể chế hóa. Chất lượng một số văn bản còn hạn chế, tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành chưa được xử lý dứt điểm.

Công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiệu quả chưa cao. Việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn có những hạn chế. Tình trạng vi phạm việc thực hiện công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động, vi phạm trong thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ vẫn chưa có chuyển biến tích cực, thậm chí có chiều hướng gia tăng. Việc thực hiện quy tắc ứng xử, chấp hành kỷ cương, kỷ luật hành chính của cán bộ, công chức, viên chức ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương còn chưa nghiêm; tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp vẫn chưa được khắc phục triệt để…

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với đánh giá của Chính phủ về tình hình tham nhũng năm 2025 và cho rằng tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn diễn biến phức tạp trên một số lĩnh vực; tham nhũng tiếp tục xảy ra ngay trong các cơ quan có nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn nhiều.

Thực trạng này cho thấy còn có sự buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm của nhiều tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu trong công tác quản lý nhà nước ở một số lĩnh vực. Việc triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn chưa thực sự phát huy hiệu quả, nhiều biện pháp phòng ngừa còn mang tính hình thức.

Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm đúng mức. Việc khắc phục tình trạng cán bộ, công chức, viên chức né tránh trách nhiệm, sợ sai không dám làm còn chậm. Nhiều tồn tại, hạn chế là thực trạng đã được nhận diện rõ từ nhiều năm qua nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Chính phủ phân tích rõ “nguy cơ” của tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đối với sự tồn vong của chế độ đến nay đã được đẩy lùi đến đâu để dự báo đúng tình hình; đồng thời tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế, nguyên nhân và đề ra giải pháp đột phá, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Bên cạnh đó, năm 2025, với việc ban hành, sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật với tinh thần tư duy lập pháp mới, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, thực hiện cơ chế giải quyết khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật theo Nghị quyết số 206/2025/QH15, bên cạnh việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cũng đồng thời đặt ra những thách thức trực tiếp đối với công tác kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Do đó, đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để đưa ra các giải pháp phù hợp.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành với nhiều phương hướng, nhiệm vụ, kiến nghị được nêu trong Báo cáo của Chính phủ; tuy nhiên, đề nghị Chính phủ nghiên cứu bổ sung hoặc làm rõ hơn một số phương hướng, nhiệm vụ cụ thể. Trong đó, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thành pháp luật, khắc phục các sơ hở, vướng mắc, bất cập do quy định pháp luật dẫn đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; đề cao trách nhiệm, nhất là của người đứng đầu trong công tác xây dựng, thi hành pháp luật.

Các ý kiến cho rằng, cần thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các biện pháp phòng, chống tham nhũng. Chuyển trọng tâm sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, kiên quyết không để tái diễn các sai phạm cũ.

Đồng thời, cần tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, tập trung vào các lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai, xây dựng, đấu thầu, quản lý tài nguyên, khoáng sản, sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc chữa bệnh, lĩnh vực lao động, y tế…; tập trung rà soát, xử lý trụ sở dôi dư sau sắp xếp để phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Bên cạnh việc xử lý các vụ án tham nhũng, cần tiếp tục quan tâm ngăn chặn tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, “tham nhũng vặt”, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp.

Các ý kiến cũng đề nghị cần tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên nghiệp, có kỷ cương, kỷ luật hành chính, có năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Quan tâm đến các giải pháp chấn chỉnh, xử lý tình trạng làm việc cầm chừng, né tránh, đùn đẩy, sợ sai không dám làm trong cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.