Thanh long, hồ tiêu xuất khẩu kêu cứu: Thủ tướng chỉ đạo giải quyết ngay

Trước đó, Cổng thông tin điện tử Chính phủ đã có báo cáo về thông tin, báo chí và dư luận liên quan đến công tác chỉ đạo, điều hành, trong đó có nội dung về việc ngành hàng thanh long, hồ tiêu xuất khẩu kêu cứu.

Theo phản ánh, từ đầu tháng 7 đến nay, hoạt động xuất khẩu rau quả sang Liên minh châu Âu (EU) gặp trở ngại lớn khi nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt vì thiếu giấy tờ theo chuẩn EU.

Hơn 20 ngày qua, tại Bình Thuận cũ, tình trạng ùn ứ kéo dài khiến hàng trăm tấn thanh long chất đầy trong kho lạnh đang bị hư hỏng, bốc mùi vì không thể xuất khẩu. Nguyên nhân là không có cơ quan Nhà nước nào ký giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu.

Hiệp hội Thanh Long Bình Thuận đã gửi kiến nghị bằng văn bản lên UBND tỉnh Lâm Đồng với mong muốn cơ quan chức năng nhanh chóng gỡ khó cho ngành hàng.

Tình trạng này, nếu kéo dài sẽ khiến doanh nghiệp không dám thu mua, nông dân lo ngại sản xuất sẽ không tiêu thụ được. Trong khi đó, các thị trường nhập khẩu như EU, nơi đang tiêu thụ thanh long chất lượng cao với giá tốt, đã lên tiếng cảnh báo sẽ chuyển sang nhà cung cấp khác nếu Việt Nam không đáp ứng tiến độ giao hàng.

Không chỉ thanh long, ngành hàng hồ tiêu cũng lên tiếng báo động. Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, chỉ riêng lượng hàng gia vị đang chờ cấp phép đã lên tới khoảng 250 tấn, trị giá khoảng 2,4 triệu USD. Nếu chậm thêm nữa, hậu quả tài chính sẽ rất nghiêm trọng.

Thu hoạch thanh long tại Lâm Đồng.

Về việc này, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chuyên môn giải quyết ngay việc xuất khẩu thanh long, hồ tiêu sang Liên minh Châu Âu.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương ban hành, hướng dẫn đầy đủ quy định về hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với với nông sản xuất khẩu (nhất là thanh long và hồ tiêu) phù hợp với yêu cầu của thị trường nhập khẩu, nhất là EU.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kịp thời nghiên cứu, đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp và địa phương khi thực hiện các thủ tục xuất khẩu nông sản; chủ động phối hợp với các bộ, cơ quan và địa phương liên quan đảm bảo hàng hóa nông sản đủ điều kiện được xuất khẩu kịp thời, không gây tồn đọng, lãng phí, gián đoạn chuỗi cung ứng và ảnh hưởng uy tín với các đối tác quốc tế.

Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương triển khai ngay nhiệm vụ được phân cấp tại Thông tư số 12/2025/TT-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Trước đó, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA) đã có công văn gửi tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị điều chỉnh bổ sung quy định cấp giấy kiểm tra thực phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu theo yêu cầu của nước nhập khẩu.

Theo phản ánh của doanh nghiệp, họ gặp khó khăn trong việc xin cấp giấy chứng nhận cho hàng xuất khẩu sang EU theo mẫu quy định của nước nhập khẩu. Nguyên nhân chủ yếu là từ ngày 1/7/2025, nơi cấp giấy chứng nhận đã chuyển về các tỉnh và có sự thay đổi quy định trong Thông tư 12/2025/TT-BNNMT. Việc này không tiếp nối Thông tư 44/2018/TTBNNPTNT ngày 28/12/2018, dẫn đến các cơ quan chưa thể thực hiện đúng yêu cầu của nước nhập khẩu về cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Cụ thể, Thông tư 44/2018/TT-BNNPTNT quy định tại Chương I, Điều 1 và Điều 2 về phạm vi và đối tượng áp dụng kiểm tra nhà nước đối với thực phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu khi có yêu cầu của nước nhập khẩu. Tuy nhiên, Thông tư 12/2025/TTBNNMT không nêu rõ cách thức và thủ tục cấp giấy chứng nhận này, tạo ra sự lúng túng cho các cơ quan liên quan.

Các doanh nghiệp đã liên hệ Sở Nông nghiệp và Môi trường địa phương xin cấp Mẫu giấy chứng nhận mới về kiểm dịch thực vật.

Sau khi doanh nghiệp gửi hồ sơ hàng cho khách hàng EU thì được khách hàng thông báo mẫu giấy kiểm dịch thực vật này không được EU chấp nhận, dẫn tới việc xuất khẩu của các doanh nghiệp bị đình chỉ lại, ảnh hưởng đến việc thực hiện các điều khoản và quy định hợp đồng, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp sản xuất, chế biến, xuất khẩu cũng như ảnh hưởng tới người nông dân khi doanh nghiệp không thể tiếp tục thu mua thêm nguyên liệu để chế biến và xuất khẩu.

Trong khi đó, đối với mặt hàng thanh long, Hiệp hội Thanh long Bình Thuận cho biết, xuất khẩu thanh long trong khu vực đã bị gián đoạn nghiêm trọng. Lượng hàng tồn đọng kéo dài hơn 20 ngày đã khiến khoảng 100 tấn thanh long bị hư hỏng, ngoài ra còn khoảng 50-70 tấn đang nằm trong kho. Vấn đề chính là chưa có cơ quan Nhà nước nào ký các giấy chứng nhận an toàn thực phẩm bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu có nguồn gốc thực vật.

Đối với hàng xuất khẩu sang EU, hầu hết các doanh nghiệp đều thực hiện kiểm tra tại TP Hồ Chí Minh, nghĩa là trách nhiệm chứng nhận thuộc về Chi cục An toàn thực phẩm thành phố. Trước đó, theo Thông tư 12/2025/TT-BNNMT do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành ngày 19/6 (có hiệu lực từ ngày 1/7), thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với hàng hóa có nguồn gốc thực vật xuất khẩu đã được chuyển từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (thuộc Bộ) sang UBND cấp tỉnh.

Giấy chứng nhận này là bắt buộc để xác minh lô hàng xuất khẩu đáp ứng các yêu cầu kiểm dịch của nước nhập khẩu. Thông tư 12/2025/TT-BNNMT quy định, trong vòng một ngày làm việc kể từ khi nhận được hồ sơ đầy đủ, Sở Nông nghiệp và Môi trương tỉnh được chỉ định phải xem xét hồ sơ xuất khẩu. Trong ngày làm việc tiếp theo, Chủ tịch UBND tỉnh phải ban hành kết quả kiểm tra đối với hàng hóa có nguồn gốc thực vật xuất khẩu.

Tuy nhiên, đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu thanh long cho biết, việc chuyển giao thẩm quyền chứng nhận cho cấp tỉnh đã gây ra những vướng mắc. Trước đây, doanh nghiệp thường làm việc với các chi cục kiểm dịch thực vật khu vực cấp giấy chứng nhận này. "Doanh nghiệp chúng tôi đã chờ đợi tại Chi cục An toàn thực phẩm TP Hồ Chí Minh từ ngày 1/7, nhưng đây là lần đầu tiên chi cục xử lý các thủ tục như vậy nên vẫn chưa rõ ràng.

Những vướng mắc về chứng nhận đã ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ đến các doanh nghiệp xuất khẩu sang Châu Âu mà còn đến các hợp tác xã và nông dân, làm giảm giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam.