Thách thức lớn nhất trong vận hành chính quyền địa phương 2 cấp là nhân lực cấp xã

Thông tin với báo chí về kết quả 4 tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, trong 4 tháng qua, với tinh thần khẩn trương, vừa làm vừa hoàn thiện, sự đồng hành và quyết liệt từ Trung ương đến địa phương đã giúp chúng ta hoàn thành một khối lượng công việc rất lớn.

Đến nay, bộ máy hành chính cơ bản đã vận hành ổn định, thông suốt, liên tục và được nhân dân ghi nhận. Nhiều địa phương đã có cách làm sáng tạo, linh hoạt, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh, cho thấy hiệu quả bước đầu rõ nét.

Về khó khăn, Phó Thủ tướng cho biết, đây là mô hình mới, chưa có tiền lệ, đòi hỏi thay đổi toàn diện về tư duy và phương thức quản trị, nên khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai là điều tất yếu.

Khó khăn là hiện hữu và thậm chí nhiều nơi đang phải đối mặt với áp lực rất lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực sát dân như đất đai – nơi hồ sơ tồn đọng nhiều, thiếu nhân lực chuyên ngành; việc hợp nhất các đơn vị dịch vụ công ở nhiều địa phương còn lúng túng do đặc thù từng lĩnh vực.

Lãnh đạo Chính phủ nhận định, có lẽ thách thức lớn nhất hiện nay là nhân lực cấp xã, nơi thừa, nơi thiếu; chất lượng cán bộ chưa đồng đều; nhiều cán bộ còn lúng túng trước mô hình quản trị mới. Khối lượng nhiệm vụ phân cấp và phân định thẩm quyền cho cấp xã là rất lớn yêu cầu phải thực hiện đồng bộ, kịp thời, liên tục, không để gián đoạn cũng là thách thức không nhỏ đối với cán bộ, công chức phải vừa làm, vừa học.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà kiểm tra hoạt động của Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Ảnh: VGP.

Bên cạnh đó, mô hình chính quyền địa phương hai cấp về bản chất là thay đổi hoàn toàn tư duy quản lý hành chính sang quản trị địa phương, phân cấp, phân quyền mạnh, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm để kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân.

Theo đó, đòi hỏi cán bộ, công chức chuyển đổi nhanh trạng thái từ thụ động sang chủ động trong hoạt động công vụ. Ngoài ra, việc sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng cung ứng dịch vụ công tổng hợp cũng đặt ra yêu cầu về tư duy, kỹ năng và phương thức vận hành hoàn toàn mới…

Về vấn đề nhiều địa phương đề nghị tăng biên chế, tăng số lượng Phó Chủ tịch UBND xã, hoặc tách các phòng chuyên môn để làm việc chuyên sâu hơn, nâng thu nhập cho cán bộ, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho rằng, đây là những đề xuất rất xác đáng, phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn.

Theo bà Trà, Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ và các bộ, ngành rà soát, hoàn thiện 11 nghị định quan trọng liên quan tổ chức bộ máy, phân loại đơn vị hành chính, điều chỉnh lương cơ sở và phụ cấp, quản lý tài sản công, quy hoạch… Mục tiêu là đến hết tháng 12/2025 có đầy đủ khung pháp lý để các địa phương yên tâm vận hành mô hình.

Phó Thủ tướng cho biết, sau khi Bộ Chính trị cho ý kiến, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định mới về phân loại đơn vị hành chính; Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ ban hành tiêu chuẩn cụ thể cho từng loại hình.

Trên cơ sở đó, Chính phủ sẽ sửa đổi Nghị định 150 về quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và UBND xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà.

Về tổ chức hành chính, số lượng phòng của cấp xã sẽ linh hoạt tùy thuộc phân loại đơn vị hành chính. Quan điểm là Trung ương sẽ giao khung bình quân để địa phương chủ động sắp xếp. Có xã, phường, đặc khu có thể cần 4 - 5 phòng, nhưng có cấp xã không cần phòng, chỉ cần bố trí theo vị trí việc làm là đủ.

Về biên chế cũng tương tự, sau khi Bộ Chính trị cho ý kiến, căn cứ danh mục vị trí việc làm theo Nghị định của Chính phủ và phân loại đơn vị hành chính cấp xã, địa phương chủ động giao và quản lý biên chế phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm, tính chất từng cơ quan, đơn vị, tổ chức và việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Lãnh đạo Chính phủ cũng nhấn mạnh nguyên tắc phân cấp, phân quyền cần đi đôi với bảo đảm nguồn lực và kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực. Chính phủ đã yêu cầu các địa phương rà soát lại phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền. Nội dung nào địa phương không thể làm thì kiến nghị Chính phủ điều chỉnh; nội dung nào đủ năng lực thì mạnh dạn đề xuất Chính phủ và bộ ngành phân cấp nhiệm vụ.

Ngoài ra, theo Phó Thủ tướng, tinh gọn nhưng phải hiệu quả. Tinh gọn không có nghĩa "cắt bừa, cắt máy móc", cái chúng ta hướng tới là tinh gọn hợp lý, hiệu lực, hiệu quả.

Để mô hình chính quyền địa phương 2cấp vận hành hiệu quả và tạo được đột phá từ cơ sở, Phó Thủ tướng cho rằng, nhiệm vụ số một và là "then chốt của then chốt", chính là cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Đây là cấp gần dân nhất, xử lý nhiều thủ tục nhất, nhiều áp lực nhất và cũng là nơi thể hiện rõ nhất hiệu quả của mô hình mới.

Trước hết, chúng ta phải thực sự đổi mới tư duy quản trị, chuyển từ "quản lý điều hành" sang "quản trị địa phương". Cán bộ, công chức cấp xã không chỉ dừng lại ở việc xử lý công việc sự vụ hàng ngày mà yêu cầu đặt ra là kiến tạo phát triển bền vững, lấy người dân làm trung tâm, phát huy dân chủ và huy động sức mạnh cộng đồng; lấy chuyển đổi số làm nền tảng; lấy phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền làm động lực thực thi công vụ.

Bên cạnh đó, cần chuẩn hóa năng lực cán bộ theo từng lĩnh vực. Cán bộ cấp xã bây giờ phải nắm vững pháp luật, am hiểu chuyên môn, đặc biệt trên các lĩnh vực: Đất đai, môi trường; tài chính – ngân sách; đầu tư xây dựng; công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

Đối với hoàn thiện khung pháp lý và phân cấp, phân quyền rõ ràng, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo rà soát, hoàn thiện các văn bản nền tảng; điều chỉnh, bổ sung phân cấp, phân quyền để bảo đảm việc nào cấp xã làm được thì giao; việc nào không phù hợp thì điều chỉnh. Phân cấp, phân quyền gắn với cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính và trao quyền thực sự để địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số theo định hướng của Bộ Chính trị và Chính phủ. Theo Phó Thủ tướng, đây là đòn bẩy để bộ máy vận hành hiệu quả.

"Khi cấp xã mạnh lên, hiểu luật, hiểu dân, làm việc chuyên sâu và chủ động hơn, chúng ta sẽ tạo được đột phá từ cơ sở – điều rất quan trọng và quyết định sự thành công của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp", Phó Thủ tướng tin tưởng.