Thách thức đối với nhà báo trẻ trong kỷ nguyên số

Nắm bắt những cơ hội và kỹ năng mới

Có 8 năm nghiên cứu, thực hành phát thanh và podcast hiện đại, Nguyễn Nhật Bình (26 tuổi, hiện là biên tập viên (BTV) của Trung tâm phát thanh VTVcab - MC của Truyền hình Quốc phòng Việt Nam) đang hơn lúc nào hết nhận thấy rõ sự thay đổi nhanh chóng trong công nghệ làm báo và cách tiếp nhận của khán thính giả.

Nhật Bình cho biết, ngày mới vào nghề, việc làm báo phát thanh đơn thuần là phát thanh truyền thống, tập trung vào việc biên tập kịch bản và dẫn chương trình trên sóng phát thanh, với tốc độ làm việc khá ổn định và đối tượng khán giả chủ yếu là người nghe radio truyền thống. Giờ đây, chàng trải trẻ phải làm quen với việc sản xuất nội dung đa nền tảng từ podcast, YouTube, Facebook và web.

Nguyễn Nhật Bình, BTV của Trung tâm phát thanh VTVcab và MC của Truyền hình Quốc phòng Việt Nam

“Sự thay đổi lớn nhất là áp lực thời gian khi nội dung luôn được cập nhật tức thì. Mình cũng cần học cách sử dụng các công cụ chỉnh sửa video, phân tích dữ liệu mạng xã hội để hiểu khán giả. Ngoài ra, tương tác trực tiếp với khán thính giả qua bình luận hay tin nhắn đã trở thành một phần không thể thiếu, khác hẳn với việc chỉ phát sóng một chiều như trước.

Để thích nghi, mình cũng thường xuyên kết hợp cùng với các đội nhóm để phân công công việc hiệu quả hơn. Mình cũng tận dụng kinh nghiệm phát thanh để tạo giọng nói cuốn hút trong các podcast, điều chỉnh tốc độ phù hợp với thính giả trẻ hóa và thích nhịp điệu nhanh chóng”, Nhật Bình chia sẻ.

Theo Nhật Bình, kỷ nguyên số đang mang đến lượng thông tin khổng lồ và tốc độ lan truyền chóng mặt. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đảm bảo tính chính xác, khách quan và xác thực của thông tin. Khi đó, những người làm báo trẻ tuổi cần phải thực sự tỉnh táo.

“Khối lượng thông tin khổng lồ cùng tốc độ lan truyền chóng mặt khi một sự kiện xảy ra tạo áp lực để không chỉ mình mà bắt kỳ nhà báo nào đang theo dõi về nội dung và lĩnh vực đó phải đưa tin nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu không cẩn thận, mình có thể vô tình lan truyền thông tin sai lệch, ảnh hưởng đến uy tín kênh sóng và khán thính giả. Chẳng hạn, trong các bản tin trực tiếp, mình từng gặp tình huống phải tạm dừng để kiểm tra lại nguồn tin từ chính quyền hoặc nhân chứng, thay vì dựa vào những bài đăng không rõ xuất xứ”, Nhật Bình nói.

Nhờ các nền tảng như YouTube, TikTok hay podcast, các nhà báo, phóng viên có thể đưa thông tin đến không chỉ khán thính giả truyền thống mà còn cả giới trẻ và người ở nước ngoài.

Lấy ví dụ, một bản tin phát thanh giờ có thể được chuyển thành video ngắn hoặc podcast, mở rộng phạm vi tiếp cận vượt xa sóng radio. Kỷ nguyên số cho phép các MC như Nhật Bình nhận phản hồi ngay lập tức qua bình luận, tin nhắn, giúp điều chỉnh nội dung phù hợp hơn. Bên cạnh đó, những người làm báo trẻ có thể tự sản xuất nội dung trên các nền tảng cá nhân, không phụ thuộc hoàn toàn vào đài truyền hình, mở ra cơ hội xây dựng thương hiệu cá nhân hoặc tham gia các dự án độc lập.

Với Nhật Bình, sự thay đổi nhanh chóng trong công nghệ làm báo đang thay đổi cách tiếp nhận của khán thính giả

Theo nam MC, hiện nay có rất nhiều kỹ năng và công cụ số sẵn sàng cung cấp tiện ích cho người làm báo “số” phải học và cần thiết. Ví dụ như tự quay dựng bằng Premiere, Chỉnh sửa âm thanh bằng Adobe Audition, dựng video ngắn bằng Capcut, sử dụng AI để hỗ trợ viết bài, tự động tạo phụ đề... Với Nhật Bình, hiện tại, chàng trai trẻ có thể áp dụng tất cả các kỹ năng trên trong việc làm báo của mình.

Để tối ưu công việc, Nhật Bình cũng thử sử dụng ChatGPT để soạn dàn ý kịch bản và Descript để tự động tạo phụ đề, giúp tiết kiệm thời gian biên tập. Chàng trai 26 tuổi cũng tham gia các khóa học ngắn hạn về chỉnh sửa video trên Capcut, và thực hành bằng cách tự quay các sản phẩm sáng tạo, sử dụng CapCut để dựng clip 60 giây cho TikTok.

Giữ vững đạo đức và tư tưởng của người làm báo

Trong thời kỳ phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội và các nền tảng số khiến, Nhật Bình nhận thấy ranh giới giữa thông tin chính thống và tin đồn trở nên mong manh hơn bao giờ hết, đặt ra thách thức lớn trong việc giữ vững đạo đức nghề nghiệp.

Tốc độ lan truyền thông tin trên mạng xã hội tạo áp lực buộc những nhà báo trẻ như Nhật Bình phải phản hồi nhanh, nhưng nếu không cẩn thận, mình có thể vô tình phát tán tin sai lệch, vi phạm nguyên tắc trung thực, khách quan - một trụ cột quan trọng của đạo đức báo chí.

Áp lực từ khán thính giả muốn nội dung gây sốc hoặc drama đôi khi khiến Nhật Bình phải thường xuyên đối mặt với cám dỗ chạy theo xu hướng, có thể ảnh hưởng đến uy tín cá nhân. Đó là thách thức vô cùng lớn vì một sai lầm nhỏ trong cách diễn đạt hay chọn tin có thể bị khuếch đại trên mạng, ảnh hưởng đến nền báo chí nói chung và sự nghiệp của mỗi người làm báo nói riêng.

Nhật Bình chuẩn bị cho công việc dẫn tin tức

“Để vượt qua những cám dỗ đó, mình luôn bám vào nguyên tắc 5W1H, chỉ dùng nguồn tin đáng tin cậy và kiểm tra chéo với đội ngũ biên tập trước khi lên sóng. Mình rèn luyện giữ giọng điệu trung lập, tránh để cảm xúc hay áp lực từ bình luận ảnh hưởng, dù đôi khi phải chịu chỉ trích vì “không đủ kịch tính”. Với mình, giữ vững đạo đức trong kỷ nguyên số khó khăn hơn vì áp lực và sự phức tạp, nhưng mình xem đó là cơ hội để khẳng định vai trò nhà báo chân chính, luôn đặt sự trung thực lên hàng đầu”, Nhật Bình bày tỏ.

Với lượng thông tin khổng lồ mỗi ngày, để một sản phẩm báo chí thực sự nổi bật và có giá trị, cần phải có sự chuyên môn hóa và khả năng đặt vấn đề sâu sắc. Nhật Bình nhận thấy rõ xu hướng này qua việc các bản tin truyền hình hay Podcast thành công thường tập trung vào một lĩnh vực cụ thể, như y tế, giáo dục, hoặc xã hội, thay vì chỉ đưa tin tổng quát. Điều này đòi hỏi nhà báo phải am hiểu chuyên môn và biết cách khai thác góc nhìn độc đáo.

“Với mình, điều này là động lực để định hình phong cách và lĩnh vực chuyên sâu. Vì thế, không chỉ mình mà các BTV khác cũng sẽ được phân công tìm hiểu và xây dựng các chương trình với các mảng khác nhau, tăng cường các bản tin chuyên đề, mang kiến thức sâu, talkshow đồng hành cùng chuyên gia, giải đáp thắc mắc thính giả... Đối với cá nhân mình, việc được tìm hiểu kiến thức chuyên môn về lĩnh vực y tế làm mình thấy tự tin hơn trong việc dẫn dắt, đưa tin và từ đó cũng giúp mình thể hiện cá tính rõ ràng hơn về một MC không chỉ dẫn dắt chương trình tốt mà còn hiểu kiến thức để lập luận, đặt câu hỏi có chiều sâu và đúng ý mà khán thính giả muốn nghe”, Nhật Bình chia sẻ.

Trong bối cảnh tin giả tràn lan, niềm tin của công chúng vào báo chí chính thống đôi khi bị lung lay, điều này là thách thức lớn với những người làm báo. Để góp phần xây dựng và củng cố lại niềm tin đó, Nhật Bình cho rằng cần bắt đầu từ những hành động cụ thể và nhất quán.

Nhật Bình cho rằng để thích nghi trong thời đại số, những người làm báo trẻ tuổi phải biết nắm bắt những cơ hội và kỹ năng mới

“Đầu tiên, mình sẽ luôn đặt sự kiểm chứng thông tin lên hàng đầu. Mỗi bản tin, dù là phát thanh hay truyền hình, mình đều đảm bảo có nguồn đáng tin cậy, như cơ quan chức năng hoặc nhân chứng trực tiếp, và công khai nguồn gốc nếu có thể. Chẳng hạn, khi đưa tin về một sự kiện nóng, mình thường liên hệ ngay với chính quyền để xác minh trước khi phát sóng, tránh lan truyền tin đồn.

Thứ hai, mình sẽ duy trì sự minh bạch trong cách làm việc. Khi có sai sót, mình sẵn sàng nhận lỗi và đính chính công khai, thay vì che giấu, để khán thính giả thấy được trách nhiệm nghề nghiệp. Đã từng có những lần mình lên sóng đính chính thông tin, hoặc đính chính lại ngay sau khi dẫn sai/ nhầm. Với mình, niềm tin không chỉ đến từ kỹ năng mà còn từ sự chân thành và trách nhiệm. Điều đó giúp mình có thể góp phần gia tăng uy tín cho nghề báo trong thời đại đầy thách thức này”, Nhật Bình bày tỏ.