Tăng phí BOT: Vài doanh nghiệp được lợi nhưng sẽ đẩy hàng loạt doanh nghiệp khác xuống hố

Tăng phí để cứu nhà đầu tư

Bộ Giao thông vận tải vừa có văn bản kiến nghị Chính phủ hỗ trợ doanh nghiệp BOT giao thông bị giảm thu do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Đáng chú ý, Bộ Giao thông vận tải muốn hỗ trợ theo hướng cho phép các trạm BOT được tăng phí, thay vì nhà nước phải bỏ ra hơn 5.000 tỷ đồng hỗ trợ.

Theo Bộ Giao thông vận tải, hiện cả nước có 61 hợp đồng dự án đầu tư theo hình thức BOT, trong đó có 60 dự án hoàn thành đi vào khai thác. Trước khi bùng phát dịch Covid-19, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Giao thông vận tải đã báo cáo, kiến nghị giải pháp khắc phục khó khăn do doanh thu thực tế của 45 dự án thấp hơn so với dự báo trong phương án tài chính của hợp đồng BOT. Trong đó có 2 dự án doanh thu chỉ đạt 13% - 15% và 3 dự án chưa được thu, đang tạm dừng thu.

Nguyên nhân được Bộ Giao thông vận tải đưa ra là do giảm giá vé cho phương tiện lân cận trạm thu phí và giảm giá vé theo chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết 35/2016. Bên cạnh đó, do sự gia tăng các phương tiện sử dụng vé tháng, quý, năm nên lưu lượng xe qua trạm thu phí ở một số tuyến thấp hơn so với dự báo.

Trạm thu phí Quốc lộ 5.

"Đặc biệt là việc chưa được tăng phí theo lộ trình trong hợp đồng BOT theo chỉ đạo của Chính phủ để ổn định kinh tế vĩ mô. Các doanh nghiệp BOT gặp khó khăn khi phải bổ sung kinh phí để trả nợ ngân hàng theo kế hoạch. Các ngân hàng đã có ý kiến về nguy cơ phải cơ cấu lại thời hạn trả nợ, chuyển nhóm nợ đối với khoản vay", Bộ Giao thông vận tải cho biết.

Cũng theo Bộ Giao thông vận tải, những khó khăn, vướng mắc nói trên chưa được giải quyết, từ đầu năm 2020 dịch Covid-19 xuất hiện tác động tiêu cực tới mọi mặt tới mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, các doanh nghiệp BOT bị ảnh hưởng trực tiếp do lưu lượng phương tiện giảm sâu, dẫn đến doanh thu giảm, nhất là trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội.

Qua tổng hợp số liệu thống kê các doanh nghiệp BOT, có tới 58/60 dự án doanh thu thực tế thấp hơn so với doanh thu dự báo trong phương án tài chính của hợp đồng BOT, trong đó 17 dự án doanh thu thực tế chưa đạt 50% so với dự báo.

Trước những khó khăn phát sinh, các doanh nghiệp BOT đã kiến nghị Bộ Giao thông vận tải báo cáo cấp có thẩm quyền có giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tập trung vào các nội dung như: Cơ cấu lại thời hạn trả nợ, gia hạn nợ và giữ nguyên nhóm nợ, không chuyển các doanh nghiệp BOT sang nhóm nợ xấu; giãn thời gian nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp các năm 2019 và 2020; miễn, giảm lãi vay phát sinh trong thời gian có dịch bệnh Covid-19.

"Cùng đó, hỗ trợ, giảm lãi suất vay của các khoản vay đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT; kiến nghị giảm từ 2-3%/năm so với hiện nay lãi suất vay đang dao động khoảng 10-11%/năm. Bố trí ngân sách Nhà nước để bù đắp phần doanh thu sụt giảm khi doanh nghiệp BOT thực hiện theo các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; xem xét trưng mua một phần hoặc toàn bộ đối với các dự án có trạm thu phí chưa được tổ chức thu phí do không đảm bảo an ninh trật tự", Bộ Giao thông vận tải cho biết.

Đáng chú ý, về mức thu phí, Bộ Giao thông vận tải kiến nghị 2 phương án. Trong đó, phương án 1 là cho phép tăng phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hợp đồng dự án. Giao Bộ GTVT lựa chọn thời điểm phù hợp để hạn chế tối đa ảnh hưởng đến chi phí vận tải. Đồng thời, chỉ đạo các địa phương bố trí lực lượng chức năng đảm bảo an ninh trật tự tại trạm thu phí (khi cần thiết).

Còn phương án 2 là giữ nguyên mức phí như hiện tại, chỉ thực hiện tăng phí theo lộ trình đã ký trong hợp đồng dự án từ năm 2022; Nhà nước bố trí khoảng 5.080 tỷ đồng hỗ trợ các dự án do chưa được tăng giá theo hợp đồng BOT đã ký. Giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để bố trí kế hoạch vốn. Bộ Giao thông vận tải đàm phán với nhà đầu tư và ngân hàng cung cấp tín dụng.

Trên cơ sở phân tích cụ thể ưu, nhược điểm các phương án, Bộ Giao thông vận tải kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận phương án 1 vì có nhiều ưu điểm hơn và không phải bố trí ngân sách nhà nước.

“Về các giải pháp hạn chế việc giảm lưu lượng do phân lưu phương tiện qua trạm thu phí, Bộ Giao thông vận tải kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các địa phương trước khi đầu tư các tuyến đường giao thông ảnh hưởng đến các dự án BOT đã triển khai cần có sự thống nhất của Bộ Giao thông vận tải và các nhà đầu tư BOT bị ảnh hưởng. Trường hợp tiếp tục đầu tư, cần tính toán bổ sung vào dự án kinh phí để bù đắp phần doanh thu thiếu hụt do ảnh hưởng của dự án”, Bộ Giao thông vận tải đặt vấn đề.

Bên cạnh đó, Bộ Giao thông vận tải cũng kiến nghị Thủ tướng giao Bộ này tính toán kinh phí Nhà nước cần thiết để hỗ trợ các dự án có doanh thu thực tế giảm trên 50% so với doanh thu tính toán trong phương án tài chính của hợp đồng BOT đã ký và các dự án chưa được thu phí. Trường hợp cần thiết, đề xuất để Nhà nước trưng mua lại toàn bộ dự án.

Doanh nghiệp phản đối tăng phí

Liên quan đến đề xuất tăng phí BOT của Bộ Giao thông vận tải, đại diện một số doanh nghiệp vận tải cho rằng, trong bối cảnh họ vừa chịu tác động nặng nề bởi dịch Covid-19 thì việc tăng phí BOT chẳng khác gì đạp doanh nghiệp xuống hố.

Trạm BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ nhìn từ trên cao.

Cụ thể, ông Khúc Hữu Thanh Hải - Giám đốc Công ty Cổ phần Vận tải, Thương mại và Dịch vụ Đất Cảng (Hải Phòng) cho rằng, trong khi tần suất hoạt động vận tải, lượng khách sụt giảm lớn, nhiều doanh nghiệp liên quan đến lưu thông hàng hóa đều bị ảnh hưởng thì phí BOT, bảo trì đường bộ đang là gánh nặng cho các doanh nghiệp vận tải, đặc biệt trong giai đoạn khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

“Trong khi các loại thuế phí khấu hao tài sản cố định, vẫn giữ nguyên, hoạt động vận chuyển khách mới trở lại sau dịch bệnh còn gặp nhiều khó khăn... thì mức phí BOT trong hướng tuyến xe chạy của doanh nghiệp hiện đang rất cao. Nếu tăng phí BOT để giúp nhà đầu tư sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của hầu hết các doanh nghiệp khác,” ông Hải cho biết.

Theo ông Hải, phí BOT đang là chi phí chiếm khoảng 40% giá thành vận tải của doanh nghiệp, vì vậy, việc tăng phí cũng sẽ tác động lớn đến doanh thu của công ty.

“Trong thời điểm khó khăn này, khi Nhà nước có hàng loạt quyết sách để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất kinh doanh thì không nên tăng phí BOT. Nếu cần thiết phải điều chỉnh thì phải có lộ trình, thời gian phù hợp khi mọi hoạt động lưu thông hàng hóa đi lại bình thường và kinh tế xã hội phục hồi,” ông Hải nhận định.

Tương tự, nhiều nhà xe cũng bày tỏ không đồng tình với đề xuất tăng phí BOT của Bộ Giao thông vận tải, bởi theo đại diện các nhà xe thì việc tăng phí lúc nào chẳng khác nào ép doanh nghiệp đến đường cùng. "Doanh nghiệp vận tải đang sống dở chết dở vì ảnh hưởng của dịch Covid-19, mới vừa được hoạt động trở lại mà tăng phí thì cơ hội quá, khác nào đẩy doanh nghiệp vào con đường cùng'' đại diện nhà xe tuyến Thanh Hóa - Hà Nội chia sẻ.

Trong khi đó, trả lời báo chí, ông Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cũng cho rằng, hiện chi phí sử dụng đường bộ trong giá thành vận tải ở mức cao, với các đơn vị làm vận tải đường dài, chi phí này chiếm trung bình tới 15 - 20% chi phí kinh doanh vận tải, chỉ sau chi phí xăng dầu.

''Nếu tăng phí BOT sẽ cấu thành vào giá vận tải, tăng giá cước, ảnh hưởng đến giá hàng hóa xuất nhập khẩu cũng như các loại hàng hóa, sản phẩm dịch vụ trong nước, tác động liên đới đến toàn xã hội. Vì vậy, tăng phí ở thời điểm này là chưa phù hợp, cần tính toán kỹ lưỡng'', ông Quyền nhìn nhận.