“Sức mạnh mềm” văn hóa Việt Nam ở đâu trên bản đồ quốc tế?

Tài nguyên nào có thể thành “sức mạnh mềm”?

Thuật ngữ “sức mạnh mềm” (soft power) thường dùng để chỉ những ảnh hưởng, tác động, can thiệp,... thuộc về những nhân tố văn hóa - xã hội, kể cả những nhân tố tín ngưỡng, tâm lý, truyền thống, giá trị... Đối lập với “sức mạnh cứng” (Hard power), “sức mạnh mềm” là “khả năng đoạt lấy thứ mình muốn thông qua sự hấp dẫn thay vì ép buộc. Nó xuất phát từ sự hấp dẫn về văn hóa, tư tưởng chính trị và các chính sách của một quốc gia”. “Sức mạnh mềm” mang tính phi quân sự, phi bạo lực, sinh ra từ sự lựa chọn chứ không phải áp đặt. Nó có khả năng giải quyết tốt các vấn đề từ góc độ văn hóa - xã hội.

Ông Franck Bolgian, Giám đốc Viện Pháp tại Hà Nội

Tại buổi “Đối thoại sức mạnh mềm văn hóa” do Viện Pháp tại Hà Nội và Viện Văn hóa, nghệ thuật Thể thao và Du lịch Việt Nam tổ chứ chiều 8/4, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương – Viện trưởng Viện Văn hóa, nghệ thuật Thể thao và Du lịch Việt Nam cho biết, hiện nay, các quốc gia đều mong muốn phát huy sức hấp dẫn, thu hút về văn hóa của mình trong mối quan hệ tương tác về kinh tế, quân sự. Sức mạnh mềm văn hóa đôi khi lại đóng vai trò là sức mạnh cứng và ngược lại. Lấy ví dụ như khi Myanma xảy ra động đất, đoàn cứu hộ của Việt Nam đã ngay lập tức lên đường sang cứu hộ, thể hiện tinh thần quốc tế, nâng cao hình ảnh vị thế Việt Nam. Đó chính là thể hiện sức mạnh mềm.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương – Viện trưởng Viện Văn hóa, nghệ thuật Thể thao và Du lịch Việt Nam cùng các chuyên gia tại buổi đối thoại

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Việt Nam được đánh giá là cường quốc về văn hóa, giàu câu chuyện có thể truyền tải. Bởi Việt Nam có nguồn tài nguyên phong phú, đó có thể là nhân lực, những người có tầm ảnh hưởng ở nhiều thế hệ như: Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, danh nhân Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó là hệ thống các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, hệ thống thiết chế rất đặc trưng đó là đình làng, không gian chùa chiền, những nơi mà cộng động có thể phát huy vẻ đẹp, giá trị của mình.

Cũng theo chuyên gia này, Việt Nam cũng thể chế hóa “sức mạnh mềm” văn hóa trong khung thể chế, chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa… song chúng ta chưa phát huy được tiềm năng này.

“Nếu so sánh, Pháp luôn đứng đầu trong Top 30 các quốc gia sở hữu “sức mạnh mềm” văn hóa, còn Việt Nam thì chưa lọt vào danh sach này. Hiện lĩnh vực công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 4% GDP, tạo khoảng triệu việc làm, con số này phản ảnh thực tế là chúng ta chưa phát huy được tiềm năng, lợi thế” – chuyên gia này khẳng định.

Định vị ra sao?

Tại buổi “Đối thoại sức mạnh mềm văn hóa”, nhiều chuyên gia quốc tế đã tham gia thảo luận về tầm quan trọng của "sức mạnh mềm" văn hóa trong việc xây dựng hình ảnh quốc gia và phát triển kinh tế - xã hội, các chiến lược cụ thể để khai thác và phát huy các nguồn lực văn hóa sẵn có, nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh quốc gia và khả năng hội nhập quốc tế.

Toàn cảnh buổi đối thoại

TS Frédéric Martal, nhà văn, giảng viên Đại học ZHdK, Zurich cho rằng, cần phải tạo ra sức mạnh tổng hợp. Đó là nâng cao vai trò của các trường đại học. Các trường ĐH có thể tạo ra các hệ sinh thái; tập trung đào tạo đội ngũ kỹ sư về văn hóa, nghệ thuật. Bên cạnh đó, cần bảo vệ sự đa dạng văn hóa, tạo điều kiện cho các start-up khởi nghiệp; thúc đẩy bảo vệ bản quyền, khuyến khích các nghệ sĩ với các ý tưởng sáng tạo thông qua các chính sách ưu đãi.

“Đặc biệt là cần phải các kênh truyền dẫn để quảng bá, tạo ra sự cộng hưởng để nghệ thuật có tiếng nói của mình” – chuyên gia này nói.

TS Frédéric Martal, nhà văn, giảng viên Đại học ZHdK, Zurich

Nhấn mạnh vai trò của giới trẻ trong phát huy thế mạnh văn hóa, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho rằng, câu chuyện của ca sĩ Hòa Minzy với MV Bắc Bling, hay Hoàng Thùy Linh với Si tình cho thấy, các bạn trẻ có tình yêu với đất nước, tự hào với với chất liệu văn hóa dân tộc, để có được những sản phẩm đến với công chúng như vậy.

“Trong bối cảnh quỹ đầu tư cho văn hóa ở Việt Nam còn chưa nhiều thì chính họ đã can đảm tìm tòi, sáng tạo trên nền tảng văn hóa dân tộc, lan tỏa "sức mạnh mềm" quốc gia ra thế giới. Bởi vậy, con đường nhanh nhất để biến tài nguyên thành "sức mạnh mềm" chính là trái tim, là tình yêu, là sự tự hào của mỗi bạn trẻ nói riêng, người dân Việt Nam nói chung đối với nền văn hóa dân tộc” – Viện trưởng Viện Văn hóa, nghệ thuật Thể thao và Du lịch Việt Nam khẳng định.