Rác thải là thước đo của văn minh đô thị và ý thức cộng đồng

Đây là chia sẻ được PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị đưa ra tại tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động”, diễn ra sáng 7/11.

Ông Lợi cho biết, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 yêu cầu, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải tại nguồn. Đây là một quy định tiến bộ, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Nhà nước trong xây dựng một Thủ đô xanh – sạch – đáng sống.

Tuy nhiên, từ cam kết đến hành động thực tế vẫn là một quãng đường đầy thử thách. Ở nhiều nơi, người dân muốn làm, nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể; chính quyền cơ sở thiếu cơ chế, nhân lực, kinh phí; trong khi hạ tầng thu gom, vận chuyển chưa đồng bộ.

Theo PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, thay đổi nhận thức cần thời gian, nhưng thay đổi hành động cần sự gương mẫu và quyết tâm.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị phát biểu tại tọa đàm.

Ông Lợi cho rằng, mếu mỗi người dân chỉ cần làm đúng một việc nhỏ mỗi ngày – bỏ rác đúng nơi, đúng loại, thì cả thành phố sẽ thay đổi. Nếu mỗi khu dân cư, mỗi tòa nhà chung cư có một người tiên phong, một tổ dân phố tích cực, thì phong trào sẽ trở thành văn hóa.

Và nếu mỗi cơ quan, mỗi phóng viên, mỗi tờ báo lan tỏa thông điệp xanh, thì ý thức cộng đồng sẽ không còn xa vời.

"Hà Nội đang hướng tới năm 2030 – một Thủ đô sáng, xanh, sạch, đẹp, và mỗi công dân Thủ đô hôm nay đều đang góp một phần vào hành trình ấy", ông Lợi chia sẻ thêm.

Tại tọa đàm, một số ý kiến đặt vấn đề về việc Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định rõ việc phân loại rác tại nguồn bắt buộc từ 1/1/2025. Dù chủ trương đúng, nhưng vì sao đến nay việc này vẫn chưa thể “đi vào đời sống”?

Quang cảnh tọa đàm.

Trả lời vấn đề này, ông Đặng Thành Vinh, Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội cho biết, Luật Bảo vệ môi trường 2020 ) đã quy định rõ việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn.

Cụ thể, khoản 1 Điều 75 quy định chất thải rắn sinh hoạ từ hộ gia đình, cá nhân phải phân loại theo nguyên tắc: Chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác. Khoản 7 Điều 79 quy định chậm nhất đến ngày 31/12/2024 hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện phân loại theo khoản 1 Điều 75.

Theo ông Vinh, nếu người dân không thực hiện phân loại từ ngày 1/1/2025 trở đi thì đây là hành vi vi phạm. Đây là chủ trương đúng đắn và là xu thế tất yếu của phát triển đô thị.

Ông Đặng Thành Vinh, Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội chia sẻ tại tọa đàm.

Tuy nhiên, ông Vinh thừa nhận thực tế triển khai đến nay vẫn gặp nhiều vướng mắc khiến chính sách này chưa “đi vào đời sống” như mong đợi. Hà Nội cũng có những hành động để cụ thể hóa quy định này. Để quy định này có thể đi vào đời sống thì phải có lộ trình.

Ông Vinh cho biết, Hà Nội từng thí điểm với 5 quận từ 2024. Chia rác thành 4 loại, sau 6 tháng, kết quả cơ bản có 280 tấn rác thải có thể tái chế được, hơn 60 tấn là rác thải cồng kềnh… bước đầu đạt được kết quả nhất định. Năm 2025, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội cũng đã tham mưu ban hành nhiều quy định đối với việc phân loại rác tại nguồn.

Nêu nguyên nhân, ông Vinh cho rằng, thực tế hiện nay cho thấy nguyên nhân không chỉ nằm ở “thiếu công cụ” hay “thiếu quyết tâm”, mà là sự kết hợp của cả hai, trong đó yếu tố điều kiện thực thi đóng vai trò chủ đạo.

Theo ông Vinh, luật đã có, chế tài đã ban hành, nhưng nếu hạ tầng và quy trình chưa hoàn thiện, cộng với sự quyết liệt chưa đủ mạnh, thì việc xử phạt gần như không thể triển khai thực chất. Do đó, việc cần làm lúc này là vừa hoàn thiện công cụ, vừa tăng cường tổ chức thực hiện và truyền thông để tạo nền tảng trước khi áp dụng chế tài nghiêm minh.

Khẳng định hạ tầng chưa đáp ứng được, ông Đặng Thành Vinh cho biết thêm, phần lớn các tòa nhà hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phân loại rác thành 3 nhóm theo luật. Nhiều chung cư mới chỉ có 2 thùng rác, chưa bố trí khu lưu giữ tách biệt, chưa có quy trình thu gom riêng cho từng loại rác.

Về trách nhiệm đầu tư, luật quy định rõ nguyên tắc “người phát thải trả tiền” và chủ đầu tư/ban quản lý tòa nhà phải tổ chức điểm tập kết, thùng chứa và quy trình thu gom phân loại trong phạm vi tòa nhà.

Theo ông Vinh, hạ tầng phân loại rác Hà Nội đang hoàn thiện từng bước nhưng phải cần có lộ trình, có thời gian chứ không thể một sớm một chiều. Nhưng cũng cần phải có chính sách để có hành động.