Phân loại rác tại nguồn: Hạ tầng đi trước, người dân theo sau

Phân loại rác tại nguồn - cách làm của Hoàng Liệt

Chia sẻ tại tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động”, do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức sáng 7/11, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt cho biết, phường Hoàng Liệt cũng như nhiều phường khác của Hà Nội đang có tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số đông trên 8 vạn dân, sắp tới sẽ lên gấp đôi khi các tòa chung cư mọc lên, đô thị phát triển.

Theo ông Tuấn, phường Hoàng Liệt hiện có 83 tòa chung cư, áp lực đô thị lớn, trong đó, có vấn đề môi trường, phường xác định phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường.

Thống kê mỗi ngày có 93m3 rác được thải ra, công tác giữ gìn vệ sinh môi truòng, phân loại rác tại nguồn được phường triển khai đồng bộ. Các chủ trương, kế hoạch, công tác chỉ đạo đã thực hiện đầy đủ. Trong đó, vai trò của các tổ dân phố hết sức quan trọng, nhưng khối lượng công việc lớn nên cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt chia sẻ tại tọa đàm.

Ông Tuấn cho rằng, việc phân loại rác tại nguồn đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Trong thời gian vừa qua, phường Hoàng Liệt thực hiện nhiều giải pháp như thành lập các tổ công tác để triển khai các kế hoạch, phong trào thi đua tổng vệ sinh môi tường vào sáng thứ 7 hàng tuần.

Để làm được việc đó, vai trò của các hội đoàn thể, của người dân là rất quan trọng. "Chúng tôi đang làm tốt vấn đề này, nhưng cũng có những khó khăn như phong trào chưa được thường xuyên. Chúng tôi xác định trong thời gian tới cần tập trung, đẩy mạnh hơn nữa", ông Tuấn chia sẻ.

Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt cho biết, xuất phát từ thực tế triển khai từ địa phương, việc thí điểm như thu gom rác tại các khu chung cư, dân cư nhất định là rất cần thiết, từ đó, đánh giá hiệu quả và có thể nhân rộng.

Theo ông Tuấn, điều kiện tiên quyết để phân loại rác tại nguồn thành công ở đô thị là phải có hệ thống thu gom và xử lý đồng bộ để “rác phân loại ra không bị trộn lại”. Khi người dân thấy công sức của mình được tôn trọng, rác hữu cơ, tái chế và rác thải còn lại được thu riêng, xử lý riêng thì niềm tin và thói quen mới hình thành bền vững.

"Nếu chỉ được chọn một hành động cần làm ngay, tôi sẽ chọn tổ chức lại hệ thống thu gom theo đúng chuẩn phân loại, tức là mỗi loại rác có thùng, xe và tuyến thu riêng. Chỉ khi “hạ tầng đi trước, người dân theo sau” thì mọi chiến dịch tuyên truyền, khuyến khích hay thưởng phạt mới có nền tảng thực tế để thành công", ông Tuấn nói thêm.

Việc phân loại rác tại nguồn vẫn dừng ở mức “phong trào”

Cũng chia sẻ tại tọa đàm, GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho rằng, từ thực tế triển khai ở Hà Nội và nhiều địa phương khác, “điểm nghẽn lớn nhất” không nằm riêng ở người dân hay hạ tầng, mà ở cơ chế quản lý thiếu đồng bộ.

Theo ông Cơ, người dân phần lớn đã có ý thức, nhưng thiếu hướng dẫn rõ ràng và thiếu niềm tin vì hệ thống thu gom, xử lý chưa tách riêng rác sau phân loại. Hạ tầng thu gom – từ thùng chứa, xe vận chuyển đến điểm trung chuyển – chưa được đầu tư đồng bộ theo mô hình phân loại.

GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam.

Trong khi đó, quy định và trách nhiệm giữa các bên (chính quyền, đơn vị thu gom, ban quản lý khu dân cư) chưa rõ ràng, không có cơ chế giám sát và phản hồi cụ thể. Vì vậy, dù có nhiều nỗ lực, việc phân loại rác tại nguồn vẫn dừng ở mức “phong trào”, chưa trở thành thói quen xã hội bền vững.

Cũng chia sẻ tại tọa đàm, TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết, hiện nay để khuyến khích người dân phân loại rác tại nguồn có rất nhiều mô hình, phụ thuộc vào từng khu dân cư.

Các hình thức khuyến khích không chỉ là kinh tế mà còn mang giá trị tinh thần. Ví dụ như phân loại sẽ làm khu dân cư sạch sẽ, được chấm điểm thi đua, hình ảnh khu dân cư, tổ dân phố được nâng cao, chất lượng cuộc sống tốt hơn...

Ông Tùng cho rằng phải có chính sách khuyến khích, ở trong luật cũng đã đề ra như mua túi để cho rác vào, rác nhiều sẽ phải mua càng nhiều và ngược lại tiết kiệm phần kinh phí đó. Để rác ít nữa thì đã có quy định như: rác tái chế, tái sử dụng không phải đóng tiền, từ đó, người dân sẽ tự động phân loại.

Tiếp đó, còn hình thức tích điểm qua các app, bên cạnh việc giám sát còn tăng điêm thi đua hay chương trình "đổi pin nhận quà" những hành động. Thông qua các khuyến khích mà Hà Nội đang làm cần đúc kết kinh nghiệm và phổ biến cho các phường trên địa bàn để người dân thấy được lợi ích khi phân loại rác tại nguồn.

Theo ông Tùng, Hà Nội hoàn toàn có thể tạo động lực thực chất cho người dân bằng cách gắn phân loại rác với lợi ích kinh tế và danh hiệu cộng đồng, thay vì chỉ kêu gọi tự nguyện.

Cụ thể, về kinh tế, có thể giảm phí thu gom cho hộ gia đình phân loại đúng, hoặc áp dụng cơ chế “trả phí theo lượng rác không tái chế” như nhiều nước đã làm. Ngoài ra, có thể triển khai chương trình tích điểm xanh – người dân mang rác tái chế đến điểm thu đổi để nhận quà, phiếu mua hàng hoặc giảm giá điện, nước.

Về cộng đồng, các khu dân cư, tổ dân phố làm tốt có thể được công nhận danh hiệu “Khu dân cư xanh”, “Tổ dân phố phân loại tốt”, được ưu tiên trong các chương trình thi đua, hỗ trợ hạ tầng hoặc quỹ môi trường.

Về truyền thông, nên công khai kết quả phân loại, vinh danh tập thể và cá nhân tiêu biểu, giúp người dân thấy rõ “làm đúng là có lợi, có ghi nhận”.

Như vậy, lợi ích kinh tế và danh hiệu cộng đồng sẽ là hai “đòn bẩy” thiết thực để biến phân loại rác từ nghĩa vụ thành hành động tự nhiên và có phần thưởng rõ ràng.