Nhiều cách làm sáng tạo, "biến di sản thành tài sản"

Chiều 29/10, Quốc hội tiếp tục thảo luận, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026; Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021-2025: Phát triển kinh tế - xã hội; cơ cấu lại nền kinh tế.

Quang cảnh phiên họp

Hà Nội có cách làm sáng tạo, hiệu quả

Báo cáo giải trình tại Hội trường, Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL Nguyễn Văn Hùng bày tỏ sự vui mừng khi nhìn lại năm 2025 và nhiệm kỳ vừa qua, lĩnh vực văn hóa đã được Đảng, Nhà nước hết sức quan tâm và Nhân dân đồng tình ủng hộ. Từ quan điểm phát triển văn hóa phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, Nhân dân là chủ thể sáng tạo, chúng ta đã chú trọng nhiều hơn đến vấn đề thể chế, tổ chức thực hiện. Từ đó, lĩnh vực văn hóa đã có bước phát triển như trong báo cáo của Chính phủ đã nêu: Chuyển biến cả về nhận thức và kết quả.

Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL Nguyễn Văn Hùng phát biểu tại phiên họp

Theo Bộ trưởng, du lịch trở thành điểm sáng trong bức tranh kinh tế. Thể thao đã ghi dấu ấn trên đấu trường quốc tế. Báo chí, dù mới được tiếp cận về Bộ VH-TT-DL nhưng cũng đã trở thành mạch dẫn về truyền thông, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Đặc biệt, theo Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL, về di tích, di sản, rõ ràng chúng ta đã chuyển từ tư duy “giữ gìn” sang tư duy “biến di sản thành tài sản” và có nhiều cách làm sáng tạo.

Dẫn chứng cho quan điểm này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nói: “Nếu như Nhà tù Hỏa Lò trước đây chỉ được biết đến là nơi giam giữ tù nhân, thì nay, với cách làm sáng tạo của Hà Nội, bằng các hoạt cảnh, các loại hình nghệ thuật, địa điểm này đã trở thành nơi thu hút du khách không chỉ để tìm hiểu lịch sử mà còn cảm nhận tinh thần hy sinh, lòng trung kiên của các thế hệ cách mạng tiền bối. Đây là một cách làm hiệu quả”.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp

Tương tự, Tràng An (Ninh Bình) từ khi được vinh danh là Di sản thế giới đã mang lại đóng góp rất lớn cho ngân sách địa phương, trở thành điểm đến nổi bật. Không phải ngẫu nhiên Ninh Bình được chọn làm điểm nhấn du lịch, phim trường, hay trung tâm chuyển đổi cơ cấu kinh tế qua du lịch và di sản.

Về công nghiệp văn hóa, Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL khẳng định, đây là lĩnh vực chúng ta đã có chiến lược phát triển. Hiện nay, Bộ VH-TT-DL đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét điều chỉnh, bổ sung và ban hành lại chiến lược mới, sau khi tổng kết Chiến lược giai đoạn 2015–2025. Theo đó, với 12 ngành công nghiệp văn hóa, chúng ta không triển khai dàn trải, mà phải chọn lĩnh vực Việt Nam có lợi thế để đi tắt, đón đầu.

Bộ trưởng nhấn mạnh 3 trụ cột trong lĩnh vực này, đó là: Nhà sáng tạo – vai trò sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ và Nhân dân; Doanh nghiệp – nơi biến ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm hàng hóa, dịch vụ; Nhà nước – kiến tạo chính sách, tạo môi trường thuận lợi.

“Trong kế hoạch sắp tới, Chính phủ sẽ tổng kết, đề xuất và trình Quốc hội ban hành Luật Công nghiệp văn hóa, nhằm tạo khung pháp lý kiến tạo cho sự phát triển của ngành, đóng góp tích cực cho thực tiễn” – Bộ trưởng nhấn mạnh.

Kiến nghị mức tối thiểu đầu tư ngân sách cho văn hóa không thấp hơn 2%

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn ĐBQH TP Huế) đồng tình với báo cáo. Trong lĩnh vực văn hóa – xã hội và phát triển con người, nhiều chỉ tiêu đã đạt và vượt kế hoạch. Tuổi thọ trung bình đạt 74,8 năm; tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 95,15%; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn khoảng 1%; tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 70%.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn ĐBQH TP Huế) phát biểu

Song theo đại biểu, nếu nhìn sâu hơn dưới lăng kính phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số, vẫn còn những hạn chế mang tính cấu trúc cần được Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành cùng xem xét, bổ sung, hoàn thiện trong giai đoạn tới.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu nhấn mạnh, báo cáo đã thẳng thắn chỉ ra: Văn hóa chưa thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước.

“Đây là nhận định rất quan trọng, cho thấy văn hóa vẫn đang ở vị trí “đi sau” kinh tế, trong khi thế giới đang bước vào giai đoạn “văn hóa hóa nền kinh tế” – khi sản phẩm sáng tạo, bản sắc, di sản và công nghiệp giải trí trở thành nguồn tăng trưởng mới” – nữ đại biểu nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu cũng kiến nghị một số nội dung trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa. Một là, bổ sung chỉ tiêu GDP văn hóa, tỷ lệ đóng góp của công nghiệp sáng tạo vào GDP, và quy định mức tối thiểu đầu tư ngân sách cho văn hóa không thấp hơn 2% tổng chi ngân sách nhà nước, nhằm thể chế hóa quan điểm đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế và chính trị theo tinh thần Nghị quyết 33 của Trung ương.

Thứ hai, theo nữ đại biểu, phát triển công nghiệp văn hóa vẫn thiếu chuỗi chính sách hỗ trợ và khung pháp lý riêng.Hiện công nghiệp văn hóa Việt Nam chỉ đóng góp khoảng 3% GDP. Cơ chế hỗ trợ sáng tạo, sở hữu trí tuệ, đầu tư hạ tầng và thu hút tư nhân còn rời rạc.

Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Sửu kiến nghị soạn thảo văn bản có tính pháp luật về phát triển văn hóa và công nghiệp sáng tạo; quy định về Quỹ sáng tạo văn hóa, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp sáng tạo, tiêu chuẩn hóa thiết chế văn hóa, quyền tác giả số và thương mại hóa tài sản trí tuệ văn hóa Việt Nam trên nền tảng số...