Cỗ lá được xem là một trong những nét đặc trưng văn hóa ẩm thực người Mường ở Hòa Bình vào các dịp lễ Tết, lễ hội văn hóa truyền thống.
 |
| Những món ăn được bày trên lá chuối, theo quan niệm của người Mường thì phần ngọn và mép lá tượng trưng cho Mường Sáng - của người sống, phần gốc lá và mang lá tượng trưng cho Mường Tối - Mường ma, của người chết. |
 |
| Chính vì thế, khi dùng lá chuối bày cỗ, người Mường cũng có quy tắc phân biệt: người vào, ma ra - tức là khi dọn cỗ cho người sống, phần ngọn lá hướng vào trong, còn khi bày cỗ cúng ma thì làm ngược lại. |
 |
| Trong mâm tết cỗ lá không thể thiếu được món cuốn gồm có: trứng và giò lợn thái lát mỏng, cùng rau thơm, hành lá. Đây là món mang đặc trưng ẩm thực Mường nhất trong cỗ lá. |
 |
| Những món ăn trong mâm cỗ lá đều là những món ăn được hình thành trong quá trình lao động sản xuất của đồng bào dân tộc và được chế biến, gia giảm nguyên liệu và trở thành những món ăn đặc trưng của người Mường. |
 |
| Gia vị chế biến kèm theo các loại bao gồm nước mắm, muối gia vị, dầu ăn, mì chính, hạt nêm, hạt dổi rừng, hạt he (hay còn gọi là hạt mắc khén), hạt tiêu, hạt vừng, lá kịa, tỏi, gừng, ớt, giềng, hành khô và nhiều gia vị dân tộc phụ trợ khác. Chính những thức gia vị độc đáo, riêng có này cũng làm tăng sức hấp dẫn và hương vị ngon thơm của từng món ăn trong mâm cỗ lá của người dân tộc Mường. |
 |
| Trên mẫm cỗ lá dù nhiều hay ít cũng không thể thiếu 3 món: Chả chìa, cá ốt đồ và chả lá bưởi. |
Gia vị chấm đặc trưng của dân tộc Mường, phổ biến nhất là muối nướng hạt dổi.
 |
| Vào những ngày lễ hội lớn, đồng bào Mường thường đồ xôi ngũ sắc với năm màu xanh - đỏ - tím - vàng - trắng rất đẹp mắt. Xôi trắng tượng trưng cho tinh hoa của đất và rừng. |
 |
| Khi ăn cỗ lá, người Mường sẽ đổ muối hạt dổi lên lá để tiện chấm. Ngoài loại bột chấm trên, họ còn nấu các loại rau thơm như lá mơ, mùi tàu, lá lốt cùng tiết, ớt và gia vị thành một loạt nước vừa đậm vừa cay. |
 |
| Mâm được làm từ mẹt tre hoặc mâm gỗ vuông, tròn. |
 |
| Qua mâm cỗ lá, người Mường thể hiện cách linh hoạt tính cộng đồng, tình cảm tương thân tương ái, nền nếp gia đình cũng như văn hóa của mình. |
 |
| Bố cục trình bày trong mâm cỗ: Chia thành 6 phần theo hình tròn với tỷ lệ tương xứng với các món ăn, thể hiện cho 6 dân tộc chính đang sinh sống ở Hòa Bình (người Mường, người Kinh, người Thái, người Dao, người Tày, người Mông). Đó cũng chính là nét độc đáo riêng có của mâm cỗ lá người Mường. |
 |
| Cỗ lá ngày Tết là nét tinh túy trong ẩm thực của người Mường, nó chứa đựng ân tình của con người đối với đất, trời, rừng núi. |
 |
| Cỗ lá ngày Tết được xem là một trong những nét văn hóa đặc trưng, độc đáo, lạ mắt không thể thiếu trong ngày Tết của người Mường ở Hòa Bình. |
Hoa Thành
