Đọc báo giấy TTTĐ Tuổi trẻ thủ đô online Khởi nghiệp trẻ congan.hanoi.gov.vn

Loài muỗi “bùng nổ” do biến đổi khí hậu

Có rất ít kẻ chiến thắng trong cuộc khủng hoảng khí hậu nhưng các nhà khoa học khá chắc chắn rằng sẽ có ít nhất một kẻ chiến thắng - đó là loài muỗi.

Muỗi là loài côn trùng phát triển mạnh ở nơi ấm áp và ẩm ướt. Biến đổi khí hậu khiến những đợt nắng nóng xảy ra thường xuyên và khắc nghiệt hơn.

Bão và lũ lụt cũng vậy, những hiện tượng này để lại nhiều vũng nước tù đọng, nơi hầu hết muỗi sinh sản. Đây là điều kiện để muỗi càng bùng nổ dân số.

Nhiệt độ tăng - điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển

Lần đầu tiên sau 20 năm, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) cảnh báo về một số trường hợp mắc bệnh sốt rét lây truyền trong lãnh thổ. Cuối tháng trước, CDC cho biết đã có 4 ca được ghi nhận tại Florida và một ca tại Texas.

Mặc dù còn quá sớm để biết liệu những trường hợp này có liên quan đến biến đổi khí hậu hay không nhưng các nhà khoa học đã cảnh báo bệnh sốt rét có thể trở nên phổ biến hơn ở Mỹ khi nhiệt độ tăng lên.

Điều này làm dấy lên lo ngại mới về nguy cơ muỗi xâm nhập vào những khu vực mà chúng đã vắng bóng một thời gian hoặc chưa bao giờ xuất hiện. Kèm theo đó là quan ngại về những căn bệnh chết người lây truyền do muỗi.

Muỗi “bùng nổ dân số” do biến đổi khí hậu

Singapore đã ghi nhận số ca sốt xuất huyết tăng vọt trong những tuần đầu tiên của năm 2023 (Ảnh: CNN)

Nhiệt độ tăng cho phép muỗi phát triển nhanh và sống lâu hơn. Trong khi trước đây, muỗi sẽ chết trong mùa đông khắc nghiệt ở nhiều nơi nhưng giờ chúng có cơ hội sống sót cao hơn và có nhiều thời gian hơn để phát triển quần thể.

Nhiệt độ cũng đẩy nhanh thời gian cần thiết để ký sinh trùng hoặc virus trưởng thành bên trong muỗi.

“Nhiệt độ càng nóng thì quá trình đó càng ngắn lại. Vì vậy, những con muỗi này không chỉ sống lâu hơn mà còn có khả năng lây nhiễm sớm hơn”, ông Oliver Brady, Phó Giáo sư tại trường Y học Nhiệt đới và Vệ sinh dịch tễ London cho biết.

Mặt khác, khi trời nóng hơn, nhiều người có xu hướng ra ngoài vào buổi sáng và chiều muộn - thời điểm tốt nhất cho muỗi.

Nhiệt độ cũng đang thúc đẩy các thành phố tăng lượng không gian xanh, có tác dụng làm mát quan trọng nhưng cũng có thể là nơi sinh sản mới lý tưởng cho loại côn trùng hút máu này.

Tại Hoa Kỳ, số “ngày muỗi” - những ngày có điều kiện nóng ẩm mà chúng yêu thích đã tăng lên trên toàn quốc, theo một phân tích gần đây của nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận Climate Central.

Các nhà nghiên cứu đã xem xét dữ liệu kéo dài hơn bốn thập kỷ tại gần 250 địa điểm và nhận thấy rằng hơn 70% trong số đó đã trở nên thân thiện hơn với muỗi.

Mặc dù hầu hết trong 200 loài muỗi ở Mỹ vô hại nhưng có khoảng một chục loài có thể truyền bệnh cho người với virus chikungunya, sốt xuất huyết, zika và virus Tây sông Nile.

Trong khi các bệnh nghiêm trọng do muỗi truyền hiếm gặp ở Mỹ, nhiều quốc gia khác không may mắn như vậy.

Sốt xuất huyết tác động đến nhiều quốc gia

Theo một nghiên cứu gần đây, ở khu vực Châu Phi cận Sahara, bệnh sốt rét đã gây ra những hậu quả tàn khốc. Trong đó, biến đổi khí hậu đang giúp muỗi mở rộng phạm vi của chúng một cách đáng kể.

Sốt xuất huyết là một căn bệnh có khả năng gây chết người, có thể gia tăng trong một thế giới ấm hơn. Sốt xuất huyết khiến người mắc tăng thân nhiệt, buồn nôn, mệt mỏi và tiêu chảy. Một số trường hợp xuất hiện chảy máu trong và tử vong.

Không có cách chữa trị hoặc điều trị cụ thể cho bệnh sốt xuất huyết. Thực tế này khiến những người mắc không còn lựa chọn nào khác ngoài việc vượt qua các triệu chứng.

Một công nhân phun thuốc muỗi để ngăn chặn sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết trong một khu phố ở Piura, phía bắc Peru ngày 11/6/2023 (Ảnh: AFP)

Sốt xuất huyết hiện đang lưu hành ở hơn 100 quốc gia trong các khu vực ở Châu Phi, Châu Mỹ, Đông Địa Trung Hải, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương.

Các khu vực Châu Mỹ, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất, trong đó Châu Á chiếm khoảng 70% gánh nặng bệnh tật toàn cầu.

Peru hiện đang vật lộn với đợt bùng phát bệnh sốt xuất huyết lây truyền do muỗi tồi tệ nhất được ghi nhận, đã có khoảng 150.000 người mắc và hơn 250 người tử vong.

Các chuyên gia cho rằng lượng mưa và nhiệt độ cao bất thường đã tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi phát triển.

Tính đến tháng 4/2023, Malaysia đã chứng kiến số ca mắc sốt xuất huyết tăng đột biến 200%. Tổng cộng có 21 trường hợp tử vong so với 5 trong cùng kỳ năm ngoái.

Tính đến tháng 5/2023, gần 26.000 trường hợp mắc sốt xuất huyết tại Indonesia, với 270 trường hợp tử vong. Bộ Y tế Indonesia đã kêu gọi người dân cần đề phòng vì các trường hợp sốt xuất huyết thường xảy ra ở trẻ em.

Hiệp hội các bệnh viện tư nhân Philippines thống kê dữ liệu cho thấy số ca nhập viện do sốt xuất huyết trong những tháng đầu năm 2023 đã tăng gần 200% so với năm ngoái.

Với hiện tượng biến đổi khí hậu như El Nino hay thiên tai, lũ lụt và việc mở cửa trở lại tất cả các lĩnh vực sau đại dịch COVID-19 sẽ tác động đến số ca mắc sốt xuất huyết tăng cao tại nhiều quốc gia khu vực trong thời gian tới.

Các nhà khoa học cũng đang nghiên cứu phương pháp công nghệ cao để giảm quần thể muỗi. Một dự án ở Florida (Mỹ) đang thử nghiệm loại muỗi biến đổi gene để truyền gene gây chết muỗi cái.

Có nhiều thí nghiệm khác liên quan đến việc sử dụng vi khuẩn wolbachia có thể ngăn chặn virus nhân lên bên trong cơ thể muỗi, khiến chúng ít có khả năng truyền hơn Ngoài ra còn có vắc xin đang được nghiên cứu phát triển cho các bệnh như sốt xuất huyết và sốt rét.

Theo giới chuyên gia y tế, giải quyết biến đổi khí hậu sẽ có tác động rất lớn, làm giảm ô nhiễm, dẫn đến tương lai tốt đẹp trong ứng phó với các bệnh do muỗi lây truyền.