Giám đốc không hiểu về tài chính: Cái chết lặng lẽ của doanh nghiệp

Căn bệnh phổ biến của doanh nghiệp Việt

Họ có thể là kỹ sư giỏi, bác sĩ giỏi, nông dân thành đạt, hay cán bộ kỹ thuật nhiều kinh nghiệm, nhưng khi bước lên vị trí quản lý, họ giao toàn bộ mảng tài chính cho người khác và tự xem mình “chỉ lo chuyên môn”.

Đó chính là mầm bệnh quản trị khiến không ít doanh nghiệp mất vốn, thua lỗ, thậm chí phá sản mà chính Giám đốc cũng không hiểu vì sao.

Ở nhiều công ty, Giám đốc chỉ ký, không kiểm soát được chứng từ. Họ tin tưởng tuyệt đối vào kế toán trưởng, thủ quỹ, hoặc cố vấn tài chính.

Niềm tin đó đáng quý, nhưng trong quản lý tài chính, niềm tin không thể thay thế được hiểu biết.

Nhiều Giám đốc ở Việt Nam không hề được đào tạo qua tài chính - kế toán, nhưng lại điều hành những doanh nghiệp có doanh thu hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng.

Giám đốc chỉ là “con dấu”, không còn là người điều hành

Khi người đứng đầu doanh nghiệp không đọc được báo cáo tài chính, không hiểu dòng tiền vận động, không phân biệt được chi phí thật và chi phí ảo, không phân biệt được lời thất hay giả, họ mất dần quyền điều hành thực chất. Quyền đó chuyển sang người nắm sổ sách.

Trong nhiều vụ việc được báo chí phản ánh, từ các tập đoàn kinh tế lớn đến doanh nghiệp nhỏ, lãnh đạo bị quy trách nhiệm sai phạm tài chính mà bản thân không hề tư lợi.

Họ chỉ “ký vì tin người”. Nhưng luật pháp không xét “vì tin người” mà chỉ xét “anh đã ký” thì phải chịu trách nhiệm, nghĩa là “bút sa gà chết”. Và khi ký mà không hiểu, người Giám đốc đã ký vào chính số phận của mình.

Đó là cái chết lặng lẽ nhưng khốc liệt của nhiều doanh nghiệp Việt, cái chết đến không phải vì gian dối, mà vì thiếu hiểu biết.

Lãnh đạo không thể “quản lý bằng niềm tin”

Không thể phủ nhận rằng, tài chính - kế toán là lĩnh vực chuyên môn sâu. Nhưng một Giám đốc không thể nói “tôi không rành kế toán” để biện minh cho việc buông lỏng kiểm soát. Vì ở góc độ pháp lý, mọi chữ ký của người đại diện pháp luật đều có giá trị ràng buộc trách nhiệm dân sự và hình sự.

Thực tế cho thấy, nhiều lãnh đạo kỹ thuật xuất sắc nhưng khi lên vị trí điều hành lại trở nên lúng túng trước các báo cáo tài chính. Họ không phân tích được lợi nhuận gộp, không biết đọc dòng tiền hoạt động, không dự báo được rủi ro thanh khoản, không hiểu đòn bẩy nợ.

Lúc bấy giờ, doanh nghiệp tuy mở rộng hoạt động nhưng không thật sự phát triển, mà chỉ phình to về độ phức tạp của các khoản công nợ: nợ phải thu, nợ phải trả, nợ thuế, tiền phạt, các khoản bị xuất toán, vi phạm hợp đồng…

Ông Giang Chấn Tây, TS kinh tế, Giám đốc Công Ty TNHH MTV Bội Ngọc.

Công ty liên tục thua thiệt trong các vụ tranh chấp pháp lý do không nắm vững quy trình và hồ sơ pháp lý trong mua bán, kiểm định, nghiệm thu, giao nhận hàng hóa cũng như trong các điều khoản thanh toán.

Hệ quả là hàng bị trả lại, vốn bị chiếm dụng, dòng tiền tắc nghẽn, khách hàng thanh toán chậm hoặc không thanh toán đúng hạn.

Nghiêm trọng hơn, vấn đề mất vốn bắt đầu lộ rõ. Theo quy định, mỗi khi doanh nghiệp xuất hóa đơn bán hàng, cơ quan thuế tính thuế giá trị gia tăng ngay tại thời điểm phát sinh doanh thu, bất kể doanh nghiệp đã thu được tiền hay chưa.

Đến kỳ quyết toán năm, doanh nghiệp vẫn phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp đúng hạn, kể cả khi tiền bán hàng chưa thu được. Điều đó khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình cảnh “mất cả chì lẫn chài” - vừa mất vốn lưu động, vừa gánh thêm nghĩa vụ thuế.

Và chỉ đến khi kiểm toán hoặc thanh tra vào cuộc, lãnh đạo mới sững sờ nhận ra rằng doanh nghiệp của mình đã không còn nằm trong tầm kiểm soát của Giám đốc nữa.

Tài chính không phải là con số, mà là sinh mệnh doanh nghiệp

Một trong những sai lầm lớn nhất của lãnh đạo là xem tài chính như một bảng số khô khan. Thực ra, mỗi con số là một quyết định sống còn.

Tài chính chính là “mạch máu” lưu thông của doanh nghiệp; tắc mạch ở đâu, doanh nghiệp suy yếu ở đó.

Một doanh nghiệp có thể tồn tại khi lợi nhuận thấp, nhưng không thể sống nếu dòng tiền âm liên tục.

Người giám đốc có thể không làm kế toán, nhưng bắt buộc phải hiểu cách tiền đi - tiền đến - và vì sao dòng tiền đó lại biến mất.

Không hiểu tài chính tức là điều hành trong bóng tối. Và doanh nghiệp nào điều hành trong bóng tối thì sớm muộn cũng va vào bức tường pháp lý hoặc đổ vỡ nội bộ.

Đào tạo tài chính cho người lãnh đạo doanh nghiệp

Nếu xem quản trị là nghệ thuật, thì tài chính là nhạc nền của nghệ thuật đó.

Không có kiến thức tài chính, Giám đốc không thể ra quyết định đầu tư, không biết lúc nào nên mở rộng hay rút lui, không thể kiểm soát rủi ro.

Vì vậy, điều đầu tiên mà các cơ quan quản lý, Hiệp hội doanh nghiệp và bản thân doanh nhân cần nhìn nhận là:

Phải coi kiến thức tài chính - kế toán là điều kiện bắt buộc trong bồi dưỡng lãnh đạo.

Giống như phi công cần học cơ học bay, người điều hành doanh nghiệp phải hiểu được “cơ học của dòng tiền”.

Một khoá học về quản trị tài chính không chỉ giúp Giám đốc hiểu con số, mà còn giúp họ nhìn ra được xu hướng, phát hiện sai lệch và giữ được quyền làm chủ doanh nghiệp của mình.

Đừng để sự thiếu hiểu biết giết chết lòng trung thực

Có một thực tế đáng buồn: nhiều doanh nghiệp sụp đổ không phải vì tham nhũng, mà vì người lãnh đạo trung thực nhưng thiếu hiểu biết. Họ tin người, nhưng lại quên rằng niềm tin chỉ có giá trị khi được soi sáng bằng tri thức.

Quản lý tài chính không chỉ là nhiệm vụ của kế toán, mà đó là trách nhiệm sống còn của người đứng đầu. Vì giám đốc không hiểu tài chính, đồng nghĩa với việc anh đang trao quyền sinh sát doanh nghiệp mình cho người khác.

Người lãnh đạo có thể không giỏi mọi thứ, nhưng phải hiểu về tài chính đó là điều cần thiết khi muốn doanh nghiệp tồn tại bền vững.

Bởi tài chính là trái tim doanh nghiệp, khi trái tim ngừng đập, doanh nghiệp gục ngã. Và đôi khi, cái chết của doanh nghiệp không đến từ tham nhũng, mà từ sự ngây thơ của người Giám đốc./.