Đền Và mở hội

Dự lễ khai hội Đền Và năm 2025 có đồng chí Nguyễn Quang Hán, Phó Bí thư Thường trực Thị ủy Sơn Tây; đại diện lãnh đạo thị xã Sơn Tây cùng đông đảo Nhân dân.

Phát biểu khai mạc, đồng chí Nguyễn Anh Thương, Chủ tịch UBND phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, cho biết: Đền Và còn gọi là (Đông Cung), một trong “tứ trấn” thờ thần núi Tản Viên, thuộc địa bàn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội.

Đền Và tọa lạc trên một khu đồi Lim cổ thụ hàng nghìn năm tuổi, hình con Rùa đang bơi về hướng mặt trời mọc. Xung quanh Đền Và về phía Tây là những đồi bát úp trải dài, phía Bắc là dòng sông Tích quanh co uốn lượn như dải lụa đào.

Đền Và còn gọi là (Đông Cung), một trong “tứ trấn” thờ thần núi Tản Viên, thuộc địa bàn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây

Truyền thuyết kể rằng, sau khi giúp dân khai sơn, trị thủy, Đức Thánh Tản Viên thường du ngoạn bốn phương, hỏi thăm dân tình. Một lần Ngài nhằm hướng mặt trời mọc đi đến quả đồi thấp ven dòng sông Tích.

Thấy đây là nơi thắng địa, Ngài dừng chân nghỉ ngơi vừa lúc trên trời xuất hiện đám mây ngũ sắc từ phía núi Ba Vì bay tới kịp che mát một vùng. Ngài cho đó là điềm lành, bèn cho lập tại chỗ một hành cung đặt tên là Vân Già đông thần cung.

Nơi ấy nay là Đền Và. Dân sở tại, dựa vào sự tích đám mây lành (chữ Hán là Vân già) xuất hiện trên bầu trời quê mình mà đặt tên là làng Vân Gia. Từ đó, dân làng làm ăn phát đạt, càng chăm sóc việc hương khói thờ phụng Thánh Tản. Văn bia Vân Già đông thần cung dựng ở đầu hồi nhà tiền bái được làm năm Tự Đức thứ 36 (1884) còn ghi lại sự kiện này.

Người dân các thôn rước lễ tới đền Và

Ngoài thờ tam vị Đức Thánh Tản, Đền Và còn thờ Đức Quốc Mẫu bà Đen ở gian hậu cung là thân mẫu Thánh Tản Viên. Gian nhà ngoài của hậu cung còn có 4 pho tượng, tạc ở tư thế đứng, tay cầm vũ khí cổ, ngoài khoác áo bào đỏ. Bốn pho tượng này được gọi là Tứ thành trấn ở 4 cung quanh núi Ba Vì, nơi đặt đại bản doanh của Đức Quốc Mẫu và Tam vị Đức Thánh Tản.

Nghi thức rước kiệu

Năm 1964, Đền Và được Bộ VHTT&DL xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc Gia, năm 2016, Lễ hội đền Và đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, rừng lim nghìn năm tuổi Đền Và được công nhận cây di sản Việt Nam - Đây là một địa điểm linh thiêng, danh thắng thu hút nhiều du khách mỗi khi đến thăm vùng đất Sơn Tây- xứ Đoài.

Đồng chí Nguyễn Anh Thương, Chủ tịch UBND phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, phát biểu trong lễ khai hội

Vào những năm chính hội, Nhân dân Sơn Tây tổ chức lễ rước kiệu từ đền Và, thị xã Sơn Tây qua sông Hồng sang đền Dội thuộc thôn Duy Bình, xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc.

Tương truyền vì đền Ngự Dội là nơi Thánh Tản nghỉ chân khi về thăm đất tổ Hùng Vương quê ngoại ở đó và đồng thời đây cũng là hành động bày tỏ lòng biết ơn của Thánh Tản với người đàn bà đã có công gánh nước cho Tản Viên Sơn khi người, ngựa và quân của ông nghỉ chân ở đây. Lễ hội đền Và được suy tôn là lễ hội bậc nhất ở vùng xứ Đoài mang ý nghĩa tưởng niệm Tản Viên Sơn thánh. Vào năm chính hội, hàng vạn nhân dân, du khách trong và ngoài nước nô nức về đây trẩy hội.

Nghi thức đánh trống khai hội đền Và

Ngoài lòng thành kính tri ân công đức Thánh Tản, mọi người cũng cầu mong những điều tốt lành sẽ đến với mình, gia đình, họ hàng và người thân…

Thành tâm kính lễ