Chuyện kể của những nhân chứng lịch sử Trại Davis

Những chiến sỹ kiên trung trên mặt trận ngoại giao

Ngày 27/1/1973, sau gần 5 năm đàm phán, Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam đã được ký kết. Hiệp định gồm 9 chương, 23 điều với những nội dung chủ yếu là: Hoa Kỳ cùng các nước khác cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam. Hoa Kỳ hoàn toàn chấm dứt chiến tranh xâm lược, chấm dứt sự dính líu về quân sự và can thiệp vào nội bộ của miền Nam Việt Nam, tôn trọng quyền tự quyết và bảo đảm các quyền tự do dân chủ của nhân dân miền Nam Việt Nam.

Trại Davis, nguyên là một trại lính của quân đội Mỹ, nằm gần sát phía Tây Nam sân bay Tân Sơn Nhất (nay thuộc phường 4, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh). Đây là nơi đặt trụ sở của hai phái đoàn đại biểu quân sự của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CHMNVN) thi hành Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh tại Việt Nam. Tại đây, chính quyền Sài Gòn cho rào kín nhiều tầng dây thép gai, cô lập hai phái đoàn ta với bên ngoài. Xung quanh trại, đối phương dựng 13 tháp canh lúc nào cũng thấp thoáng bóng lính, suốt ngày đêm chĩa súng vào trại.

Tọa đàm “Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis”

Một nội dung quan trọng của Hiệp định Paris là trao trả tù binh và Mỹ rút quân. Suốt tháng 2 và tháng 3/1973, việc giám sát trao trả tù binh là nhiệm vụ chủ yếu của các sĩ quan trong Trại Davis. Sự đấu tranh trực diện, quyết liệt, khôn khéo và đầy quả cảm của các thành viên trong Ban liên lạc Trại Davis đã góp phần thúc đẩy việc hoàn thành trao trả tù quân sự và tù dân sự của các bên bị bắt trong chiến tranh, buộc quân đội Hoa Kỳ và quân đồng minh phải rút hết ra khỏi miền Nam trong thời hạn 60 ngày, yếu tố quan trọng nhất làm chuyển biến so sánh lực lượng trên chiến trường có lợi cho cách mạng, tạo ra bước ngoặt quyết định và điều kiện chủ yếu để đi đến “đánh cho Ngụy nhào”.

Tại cuộc tọa đàm “Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis” vừa được Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III tổ chức sáng nay (25/4), những nhân chứng lịch sử như Đại tá Đào Chí Công, Đại tá Đinh Quốc Kỳ, sĩ quan liên lạc phái đoàn; ông Phạm Văn Lãi, ông Trương Việt Cường, Trưởng phòng kỹ thuật thông tin của TTXVN… đã kể lại thời kỳ chiến đấu trong lòng địch.

Đó là cuộc đấu tranh quyết liệt, cam go của cán bộ chiến sỹ Trại Davis ngay giữa lòng Sài Gòn để đòi Mỹ và chính quyền Sài Gòn tuân thủ Hiệp định Paris với nhiều tình tiết cảm động về lòng kiên trung, bất khuất, mưu lược, dũng cảm đã trở thành huyền thoại, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975.

Ông Phạm Lãi kể lại hồi ức thời khắc cắm cờ trên nóc trại Davis vào ngày 30/4/1975

Ông Đinh Quốc Kỳ - cựu sỹ quan liên lạc kể lại, Trại Davis khi đó với 300 người vô cùng ưu tú. Không có gì trong tay, nhưng họ đã đào hào, cố gắng liên lạc, kết nối với nhau. Trong khi đó, địch thì phá sóng, tìm mọi cách tiếp cận từng người, xem có sơ sở gì để lôi kéo, dụ dỗ. Nhưng chúng ta đã có những con người tuyệt vời, kiên trung, vững vàng về chính trị, giỏi ngoại ngữ, đoàn kết, đấu tranh đòi Mỹ và chính quyền Sài Gòn tuân thủ Hiệp định Paris.

“Góp phần làm nên chiến thắng của miền Nam, thống nhất đất nước 48 năm trước phải kể đến những chiến sĩ tại Trại Davis. Chính họ, những con người quả cảm, mưu lược đã đấu tranh, góp phần đưa đến chiến thắng trên mặt trận ngoại giao, buộc Mỹ rút quân đủ số lượng, như cam kết trong Hiệp định Paris” – ông Kỳ nói.

Đề xuất phục dựng lại Trại Davis như một bảo tàng

Có thể nói, Trại Davis là chứng tích lịch sử quan trọng về một giai đoạn đấu tranh quân sự, ngoại giao tiêu biểu trong cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà.

Tháng 3/2017, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã có Quyết định xếp hạng Trại Davis là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Tại cuộc tọa đàm này, nhiều cựu sỹ quan ở Trại Davis năm xưa đã nêu bật ý nghĩa, vai trò quan trọng của Trại Davis trong việc đi đến chiến thắng mùa Xuân năm 1975 và thống nhất đất nước. Đại tá Đào Chí Công cho hay, suốt 823 ngày đêm, các chiến sĩ trên mặt trận ngoại giao quân sự đã kiên quyết đấu tranh buộc đối phương phải nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Paris. Ông nói, những người từng sống trong Trại Davis năm nào vẫn luôn đau đáu việc gìn giữ chứng tích một thời đấu tranh ngoan cường.

Bà Stella Ciorra, Phó Chủ tịch Hội những người yêu di sản Việt Nam

“Nếu nơi đây được phục dựng như một bảo tàng, một điểm đến về lịch sử với những vật chứng, dấu tích còn lại…, để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế sau thì vô cùng tuyệt vời” – ông Công nói.

Bà Stella Ciorra, Phó Chủ tịch Hội những người yêu di sản Việt Nam cũng đồng tình quan điểm này: “Quả thực, khi tới cuộc tọa đàm này, tôi mới biết đến địa danh Trại Davis có ý nghĩa như thế nào trong cuộc chiến tranh giải phóng của dân tộc Việt Nam. Theo tôi, các bạn nên phục dựng lại, xây mới hoặc khôi phục một phần Trại Davis trên nền cũ, để nhắc nhớ về một di tích lịch sử quan trọng và giáo dục các bạn trẻ về sự kiện trọng đại, ý nghĩa của đất nước” – bà nói.

Sáng 25/4, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III phối hợp với Ban Liên lạc Cựu chiến binh - Ban Liên hợp quân sự Trại Davis (gọi tắt là Ban liên lạc Trại Davis) và Hội Những người bạn di sản Việt Nam (FVH), Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup (VINIF) tổ chức tọa đàm “Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis”. Cũng tại cuộc tọa đàm: "Thi hành Hiệp định Paris- Câu chuyện từ của những nhân chứng lịch sử Trại Davis, nhiều cá nhân, đã trao tặng lại kỷ vật, hồ sơ... cho Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III với mong muốn, những kỷ vật này cùng câu chuyện về những người chiến sỹ kiên cường, bất khuất sẽ được lưu truyền mãi mãi. Bà Trần Việt Hoa - Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III nhận những kỷ vật trao tặng của các gia đình, thân nhân cựu sỹ quan từng chiến đấu tại Trại Davis "Đây cũng là một cách giữ gìn di sản, để giáo dục cho các thế hệ về lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam, từ đó hun đúc lòng tự hào và tinh thần học tập, tiếp bước cha anh cho thế hệ trẻ ngày nay" - bà Trần Việt Hoa - Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III bày tỏ.