Chính phủ đề xuất duy trì 6 vùng kinh tế - xã hội sau sáp nhập các tỉnh, thành

Tiếp tục phiên họp thứ 50, sáng 14/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Trình bày tờ trình, Thứ trưởng Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, tờ trình lần này của Chính phủ lần này có nhiều nội dung trọng tâm phù hợp với việc sắp xếp đơn vị hành chính, mô hình chính quyền địa phương hai cấp, và ứng phó với bối cảnh quốc tế biến động. Mục tiêu cốt lõi là phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng hai chữ số trong giai đoạn 2026-2030 và các năm tiếp theo.

Về mục tiêu phát triển đến năm 2030, tờ trình điều chỉnh chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân đạt trên 8,0%/năm thời kỳ 2021-2030, đặc biệt giai đoạn 2026-2030 phấn đấu đạt từ 10%/năm trở lên. Đến năm 2030, GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đạt khoảng 8.500 USD. Tầm nhìn đến năm 2050, GDP bình quân đầu người đặt mục tiêu khoảng 38.000 USD.

Các điều chỉnh tập trung vào việc tổ chức không gian phát triển, đặc biệt là khai thác hiệu quả không gian mới do sắp xếp đơn vị hành chính mang lại. Các phương án phân vùng qua từng thời kỳ và yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, cả nước được phân thành 6 vùng.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương trình bày tờ trình.

Tốc độ tăng trưởng Vùng (GRDP) giai đoạn 2026-2030 được điều chỉnh. Cụ thể, vùng Đồng bằng sông Hồng dẫn đầu với mục tiêu khoảng 11%/năm; vùng Bắc Trung Bộ khoảng 10-10,5%/năm; vùng Đông Nam Bộ khoảng 10%/năm; vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên khoảng 9,5 - 10,0%/năm; vùng Trung du và miền núi phía Bắc khoảng 9-10%/năm; vùng Đồng bằng sông Cửu Long khoảng 9,0-9,5%/năm.

Đáng chú ý, quy hoạch bổ sung vùng động lực Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh). Vùng này được định hướng trở thành trung tâm về công nghiệp lọc hóa dầu, luyện kim, cơ khí chế tạo, công nghiệp ô tô và phụ trợ của cả nước, đồng thời phát triển nhanh các ngành công nghiệp mới như điện tử, bán dẫn, AI, công nghệ số. Trong khi đó, Vùng Đồng bằng sông Hồng được xác định là động lực phát triển hàng đầu, đóng vai trò dẫn dắt quá trình cơ cấu lại kinh tế và xác lập mô hình tăng trưởng mới của đất nước.

Quy hoạch tập trung ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp chiến lược, mũi nhọn như công nghiệp điện tử, công nghệ số, ô tô, đường sắt, đóng tàu. Đồng thời, ưu tiên phát triển, từng bước làm chủ công nghệ trong các ngành công nghiệp mới nổi như chip bán dẫn, rô-bốt và tự động hóa, trí tuệ nhân tạo. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ hai trong khu vực Đông Nam Á. Trong nông nghiệp, đẩy mạnh phát triển kinh tế nông nghiệp số, thông minh, xanh, tuần hoàn.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Nguyễn Minh Sơn trình bày báo cáo thẩm tra.

Về hạ tầng kỹ thuật, Chính phủ kiến nghị đẩy nhanh xây dựng một số đoạn đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt kết nối quốc tế, và đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP HCM. Trong lĩnh vực năng lượng, ưu tiên khai thác năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch, và triển khai các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, 2. Về hạ tầng thông tin, tập trung phát triển hệ thống truyền dẫn dữ liệu qua vệ tinh, mạng cáp quang tốc độ cao phủ sóng toàn quốc, mạng 5G, 6G, và đầu tư xây dựng Trung tâm dữ liệu quốc gia và các trung tâm dữ liệu vùng.

Về hạ tầng xã hội, tờ trình của Chính phủ nhấn mạnh việc nâng tầm các cơ sở giáo dục đại học thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, phát triển 3 đến 5 đại học tinh hoa đẳng cấp quốc tế. Trong y tế, bảo đảm mỗi vùng có ít nhất một bệnh viện chuyên sâu mức kỹ thuật cao, và hình thành khu công nghiệp dược phẩm. Đối với khoa học công nghệ, hình thành và nâng cấp mạng lưới các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, vùng.

Thẩm tra sơ bộ về điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản tán thành việc bổ sung, điều chỉnh quy hoạch nhằm phù hợp với bối cảnh mới sau sắp xếp đơn vị hành chính và thực hiện mục tiêu tăng trưởng 2 con số, tuy nhiên, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh một số vấn đề cần làm rõ.

Cụ thể, về điều chỉnh phân vùng kinh tế - xã hội, mặc dù giữ nguyên 6 vùng nhưng cơ cấu, phạm vi có thay đổi lớn do sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh (đặc biệt là vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên). Do vậy, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ làm rõ tác động của việc thay đổi này đến định hướng và tính liên kết nội tại của từng vùng, đồng thời đánh giá tác động của việc tách tỉnh Vĩnh Phúc và Bắc Giang ra khỏi các vùng truyền thống.

Về định hướng phát triển, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tính toán chỉ tiêu tăng trưởng hợp lý hơn để đạt mục tiêu chung hai con số, cân nhắc tăng chỉ tiêu cho vùng Đông Nam Bộ lên khoảng 11%/năm, tương tự như vùng Đồng bằng sông Hồng, để phát huy vai trò hai cực tăng trưởng lớn nhất cả nước là Hà Nội và TP HCM.

Đối với phát triển các vùng động lực, Báo cáo lưu ý cần đánh giá lợi thế so sánh giữa vùng động lực Bắc Trung Bộ và vùng động lực miền Trung để tránh chồng lấn về định hướng phát triển (như công nghiệp lọc hóa dầu, ô tô, cảng biển). Đồng thời, đề nghị xác định rõ cực tăng trưởng cho Vùng động lực Bắc Trung Bộ.

Ngoài ra, trước tình hình biến đổi khí hậu, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ nghiên cứu phương án tổng thể, dài hạn phòng chống thiên tai (nhất là lũ lụt, sạt lở) và áp dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) trong dự báo thời tiết, cảnh báo sớm.

Cùng với đó, cần thống nhất nội dung phân cấp thẩm quyền quyết định Quy hoạch không gian biển và Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, đồng thời đưa các nội dung quan trọng vào Quy hoạch tổng thể quốc gia để đảm bảo quyền giám sát tối cao của Quốc hội.

Giải trình thêm về vấn đề cơ quan thẩm tra đề cập, đại diện cơ quan soạn thảo nêu rõ, về cơ bản, các nội dung đã được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết 81 được giữ nguyên giá trị, chỉ điều chỉnh và bổ sung dựa trên yêu cầu mới và công tác sắp xếp lại nền kinh tế đất nước. Điểm mới quan trọng nhất là việc điều chỉnh đề án phân vùng.

Quy hoạch vẫn giữ 6 vùng nhưng nội hàm của từng vùng có sự thay đổi về tỉnh và ranh giới. Đặc biệt, hai vùng mới là Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên được thiết kế lại trên cơ sở vùng miền Trung cũ. Việc này đòi hỏi Bộ Tài chính phải lập và phê duyệt Quy hoạch vùng mới cho hai vùng này.

Ngoài ra, Quy hoạch cũng điều chỉnh một số tỉnh thuộc khu vực động lực. Điển hình là Vĩnh Phúc, sau khi sáp nhập với Hòa Bình và Phú Thọ (thuộc miền núi phía Bắc), được coi là tỉnh miền núi phía Bắc. Khu vực động lực phía Bắc sẽ được điều chỉnh để có sự giao thoa, đưa các tỉnh giáp ranh, có động lực như Bắc Ninh và Vĩnh Phúc vào vùng động lực này. Đối với khu vực miền Trung, Quy hoạch bổ sung yêu cầu phát triển hành lang kinh tế Đông Tây trong nội tỉnh, kết nối các trung tâm hành chính cũ.

Đặc biệt, bản điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia nhấn mạnh vào động lực tăng trưởng mới là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Những nội dung không bị ảnh hưởng bởi quá trình sắp xếp lại và các nghị quyết mới, ví dụ như an sinh xã hội (trừ giáo dục, y tế) và các chính sách cho đồng bào dân tộc thiểu số, vẫn được giữ nguyên. Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp với Ủy ban Kinh tế và Tài chính để hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải băn khoăn về việc điều chỉnh, thay đổi thành phần các tỉnh thuộc khu vực Trung du và miền núi phía Bắc. Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu nêu rõ, các tỉnh như Thái Nguyên, Bắc Giang cũ và trước đây cả Bắc Ninh là những địa phương thu hút đầu tư FDI rất mạnh và có sự liên kết vùng chặt chẽ, trong đó Thái Nguyên hiện được coi là trung tâm phát triển nhất của vùng với thu ngân sách đạt trên 20.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, việc rút (hoặc điều chỉnh) những tỉnh mạnh như Bắc Giang cũ (và trước đó là Bắc Ninh) khỏi nhóm chính, trong khi gộp thêm một số tỉnh khác có thể làm các trung tâm động lực của vùng bị suy yếu.

Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh, vùng Trung du và miền núi phía Bắc thường xuyên phải đối mặt với bão lụt, thiên tai nặng nề. Do đó, việc không có nguồn lực tự khắc phục mạnh mẽ sẽ gây khó khăn, đồng thời đề nghị cần có chính sách hỗ trợ và đầu tư đặc thù để đảm bảo sự phát triển và vai trò an sinh, phên dậu của khu vực này đối với đất nước.