Cách New Zealand dập Covid-19 trong 10 ngày

Đã gần hai tuần trôi qua kể từ khi New Zealand áp lệnh phong tỏa nghiêm ngặt tới mức các hoạt động như tắm biển hay săn bắn đều bị cấm. Chúng đều bị coi là hoạt động không thiết yếu và chính phủ New Zealand cũng yêu cầu người dân không làm bất kỳ điều gì có thể làm hao tổn nguồn lực của các dịch vụ khẩn cấp.

Mọi người chỉ đi bộ hoặc đạp xe loanh quanh trong khu phố của họ, đứng xếp hàng cách nhau gần 2 m bên ngoài các cửa hàng tạp hóa để đợi người khác mua hàng xong, cũng như áp dụng mô hình học tại nhà cho học sinh.

Khu phố tài chính sầm uất Wellington không bóng người hôm 26/3. Ảnh: AFP.

Cách tiếp cận này của chính phủ New Zealand được mô tả là "dập dịch", thay vì kiềm chế dịch và "làm phẳng đường cong" như chiến lược của Mỹ và nhiều nước phương Tây. Chỉ mất 10 ngày để chiến lược chống Covid-19 này của New Zealand cho thấy sự hiệu quả.

Dù nước này tiến hành chương trình xét nghiệm trên diện rộng, số ca nhiễm mới đã giảm hai ngày liên tiếp, khi chỉ có 54 ca nhiễm và nghi nhiễm mới được báo cáo hôm 7/4. Trong khi đó, số người hồi phục là 65, cao hơn cả số ca nhiễm hàng ngày.

"Đây là các dấu hiệu đầy lạc quan", Ashley Bloomfield, tổng giám đốc cơ quan y tế thuộc Bộ Y tế New Zealand, nhận định.

Những kết quả đầy hứa hẹn này đã khiến nhiều người kêu gọi chính phủ nới lỏng phong tỏa, dù chỉ một chút, trong kỳ nghỉ lễ Phục sinh kéo dài 4 ngày, đặc biệt khi mùa hè vẫn còn kéo dài. Tuy nhiên, Thủ tướng Jacinda Ardern kiên quyết duy trì áp lệnh phong tỏa New Zealand trong 4 tuần, tương đương hai chu kỳ ủ bệnh của nCoV, nhưng cho vẫn cho phép Thỏ Phục sinh đi phát quà vào cuối tuần này.

Cách đây một tháng, Anna Fifield, trưởng văn phòng Bắc Kinh của Washington Post, trở về New Zealand từ tâm dịch ở Trung Quốc sau khi đi qua điểm nóng Hàn Quốc. Tuy nhiên, Fifield thấy ngạc nhiên khi giới chức sân bay không đo thân nhiệt mà chỉ yêu cầu cô cách ly 14 ngày.

New Zealand là quốc gia có nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào du lịch, khi đón khoảng 4 triệu khách quốc tế mỗi năm, gần bằng tổng số dân của mình, xấp xỉ 4,8 triệu người. Nhưng khi Covid-19 càn quét Italy và lan nhanh tới Mỹ, New Zealand đã làm điều chưa từng có tiền lệ: đóng biên với tất cả khách ngoại quốc từ 19/3.

Hai ngày sau, Thủ tướng Ardern có bài diễn văn trên truyền hình, thông báo kế hoạch 4 cấp độ ứng phó với Covid-19, trong đó lệnh phong tỏa hoàn toàn là cấp 4.

Thủ tướng Ardern thông báo về kế hoạch đóng biên của New Zealand hôm 14/3. Ảnh: Skynews.

Ngày hôm sau, một nhóm lãnh đạo có tầm ảnh hưởng điện đàm với Thủ tướng Ardern để kêu gọi ban bố cấp độ cao nhất.

"Chúng tôi thực sự lo lắng về những gì xảy ra ở Italy và Tây Ban Nha. Nếu chúng tôi không phong tỏa nhanh, nỗi đau do Covid-19 sẽ kéo dài. Phong tỏa là điều mà chúng tôi không thể tránh khỏi, do đó tốt hơn hết là làm nó ngay lập tức ", Stephen Tindall, nhà sáng lập Warehouse, tập đoàn bán lẻ lớn nhất New Zealandm, nói.

Ngày 23/3, Thủ tướng Ardern phát đi một tuyên bố khác và ra thời hạn 48 giờ để chuẩn bị phong tỏa cấp 4. "Chúng ta hiện ghi nhận 102 ca nhiễm. Nhưng Italy cũng từng như vậy", bà nói.

Từ đêm 25/3, lệnh phong tỏa cấp độ 4 có hiệu lực, tất cả người dân phải ở nhà trong 4 tuần và chỉ được ra ngoài để tới siêu thị hoặc tập thể dục gần nhà, trừ những người làm trong lĩnh vực y tế.

"Vài giờ trước đêm hôm đó, điện thoại của tôi báo có tin nhắn: 'Hãy hành động như thể bạn nhiễm nCoV. Điều đó sẽ giúp cứu mạng mọi người. Tất cả chúng ta hãy cùng cố gắng để đánh bại Covid-19'", Fifield chia sẻ.

Ngay từ khi dịch bắt đầu xuất hiện, bà Ardern cùng nhóm cố vấn của mình đã đưa ra một thông điệp ngắn ngọn và đơn giản: Hãy ở nhà. Đừng tiếp xúc với bất kỳ ai ngoài gia đình mình. Hãy là người có trách nhiệm. Chúng ta sẽ cùng nhau chiến đấu.

Thủ tướng New Zealand liên tục nhắc lại thông điệp này trong các cuộc họp báo về mọi vấn đề, từ giá rau củ cho tới trợ cấp lương. Nhưng bà cũng thường xuyên cập nhật tin tức Covid-19 và trả lời các câu hỏi trên Facebook khi đang ngồi ở nhà, thậm chí lúc mặc áo len ngồi trên giường ngủ.

Tuy nhiên, không phải không có những người phản đối lệnh phong tỏa và phá luật. Cảnh sát đã phải giải tán một số người cố tình đi lướt sóng. Bộ trưởng Y tế New Zealand David Clark bị giáng cấp trong nội các sau khi bị phát hiện lái xe đưa gia đình đi biển giữa lệnh phong tỏa.

Nhưng có vẻ phần lớn người dân New Zealand đều đồng lòng trong cuộc chiến chống dịch. Đường dây của cảnh sát đã "quá tải" khi liên tiếp nhận được các cuộc gọi tố giác người vi phạm quy định phong tỏa. Thậm chí đảng Quốc gia đối lập cũng ủng hộ quyết định của chính phủ, thay vì chỉ trích.

Những nỗ lực của New Zealand đã được đền đáp, sau khi đạt đỉnh với 89 ca vào ngày 2/4, số người nhiễm nCoV hàng ngày đã giảm xuống 67 ca vào 6/4 và 54 ca vào 7/4. Phần lớn trong số đó đều là ca nhiễm "ngoại nhập" nên việc theo dõi lịch sử đi lại và khoanh vùng ổ dịch tương đối dễ dàng.

Hệ thống y tế của New Zealand không đối mặt với tình trạng quá tải, bởi có rất ít bằng chứng cho thấy nCoV đang lây lan trong cộng đồng ở nước này. Cho đến nay, New Zealand ghi nhận hơn 1.200 ca nhiễm và duy nhất một ca tử vong vì Covid-19, đó là một phụ nữ lớn tuổi có bệnh lý nền.

Việc có thể ngăn chặn dịch ngay từ giai đoạn đầu đã cho thấy "chiến thắng của khoa học và khả năng lãnh đạo", theo Michael Baker, giáo sư về y tế cộng đồng tại Đại học Otago và là nhà dịch tễ học hàng đầu đất nước.

"Thủ tướng Jacinda Ardern đã có cách tiếp cận quyết liệt và dứt khoát khi đối mặt với mối đe dọa này. Các quốc gia khác ứng phó với dịch theo cấp độ tăng dần nhưng chúng tôi làm thì ngược lại", Baker, người ủng hộ chiến lược "dập dịch" sau khi đọc một báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về Trung Quốc hồi tháng 2, cho hay.

Ông giải thích thêm trong khi các quốc gia phương Tây cố gắng làm chậm tốc độ lây lan của dịch và "làm phẳng đường cong" Covid-19, New Zealand cố gắng "dập dịch hoàn toàn". Một số bác sĩ Mỹ đã kêu gọi chính quyền Tổng thống Donald Trump theo đuổi chiến lược dập dịch như vậy.

Là một quốc đảo nhỏ bé, New Zealand có thể dễ dàng đóng biên. Đặc điểm địa lý cũng giúp quốc gia này giống một ngôi làng mà mọi người đều biết nhau, nên những thông điệp được truyền đi rất nhanh.

Một người đạp xe trên bờ biển Auckland hôm 26/3. Ảnh: AFP.

Tuy nhiên, thách thức tiếp theo của New Zealand là một khi dập được Covid-19, họ sẽ làm thế nào để dịch không bùng phát trở lại. Chính quyền của Thủ tướng Ardern sẽ không cho phép bất kỳ ai nhập cảnh vào New Zealand cho tới khi Covid-19 bị xóa sổ trên toàn cầu hoặc có vaccine điều trị, theo Baker. Nhưng những biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt có thể được nới lỏng dần dần và cuộc sống của người dân New Zealand có thể trở lại gần như bình thường.

Thủ tướng Ardern cho biết chính quyền của bà đang cân nhắc cách ly bắt buộc đối với người New Zealand về nước sau thời kỳ phong tỏa. "Tôi thật sự muốn có hệ thống bất khả xâm phạm ở biên giới và tôi nghĩ chúng tôi có thể làm tốt hơn", bà nói.