Bài 2: Bảo tồn và phát huy giá trị không gian hồ Hoàn Kiếm

Nơi hội tụ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa

Được ví như “viên ngọc quý” của Thủ đô, Hồ Gươm không chỉ ẩn chứa trong mình các giá trị văn hóa, lịch sử gắn với sự hình thành Thăng Long-Hà Nội mà còn là không gian cảnh quan đẹp. Xung quanh hồ Gươm là một hệ thống di tích lịch sử, như đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc, tháp Bút, đài Nghiên, tháp Rùa, tháp Hòa Phong, đền Bà Kiệu, đình Nam Hương. Ngoài ra, khu vực này còn có hệ thống cây xanh, mặt nước hồ Gươm, gồm cây đa búp đỏ bên đền bà Kiệu; các cây lộc vừng bên hồ Gươm, hàng liễu ven phố Hàng Khay và phố Đinh Tiên Hoàng…

Trên thực tế, thời gian qua, quận Hoàn Kiếm đã triển khai các tour tham quan điểm di tích hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội như tour hành trình di sản (tham quan một vòng hồ Hoàn Kiếm, ngôi nhà di sản 87 Mã Mây, trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ số 50 Đào Duy Từ, trung tâm nghệ thuật 22 Hàng Buồm, đình Kim Ngân) và các tour tham quan khu phố cổ Hà Nội.

Xung quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm, TP Hà Nội đã tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, du lịch, biến nơi đây trở thành địa điểm du lịch, giải trí, khám phá văn hoá, kiến trúc, ẩm thực phong phú cho người dân, du khách trong và ngoài nước...

Tour đêm "Ngọc Sơn - Đêm huyền bí" tại hồ Hoàn Kiếm

UBND quận Hoàn Kiếm cho biết, từ sau khi UBND quận Hoàn Kiếm triển khai thực hiện Đề án tuyến phố đi bộ xung quanh Hồ Hoàn Kiếm, Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục nói riêng và các không gian mở xung quanh khu vực Hồ Hoàn Kiếm nói chung (khu vực tượng đài Lý Thái Tổ, vườn hoa Lý Thái Tổ, khu vực Đền Ngọc Sơn, Đền Bà Kiệu...), đã tạo ra không gian công cộng, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, vui chơi cho Nhân dân Thủ đô vào các ngày cuối tuần và các ngày lễ lớn, kỷ niệm trọng đại của Thủ đô Hà Nội. Có thể nói, Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục và các không gian công cộng xung quanh hồ không chỉ là một địa điểm văn hóa, lịch sử mà còn là nơi giao lưu, gắn kết cộng đồng, phục vụ đời sống văn hóa, tinh thần của Nhân dân.

Tháng 10/2023, UBND TP Hà Nội có Quyết định số 5526/QĐ-UBND về việc công nhận Khu di tích cấp thành phố đối với khu du lịch khu vực hồ Hoàn Kiếm, vùng phụ cận và khu phố cổ Hà Nội.

Chính vì vậy, theo KTS Nguyễn Thế Khải, việc bảo tồn, phát huy các giá trị khu vực hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận là nhiệm vụ quan trọng của quận Hoàn Kiếm và thành phố Hà Nội.

Cụ thể hóa Luật Thủ đô 2024 và quy hoạch Thủ đô

TP Hà Nội đang nghiên cứu quy hoạch để mở rộng không gian công cộng xung quanh hồ Hoàn Kiếm phục vụ cộng đồng. Theo đó, thành phố tán thành với đề xuất của quận Hoàn Kiếm về việc lập đồ án thiết kế đô thị riêng khu vực bắc Hồ Gươm, Nam phố cổ, chủ đạo là quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.

Theo UBND quận Hoàn Kiếm, tổng diện tích dự kiến khu vực Quảng trường Đông Kinh – Nghĩa Thục khoảng 1,2ha, có phạm vi ranh giới: Phía Bắc giáp phố Hàng Gai và Cầu Gỗ; Phía Nam giáp mép hồ Hoàn Kiếm và nhà Thủy tọa; Phía Đông giáp phố Hồ Hoàn Kiếm; phía Tây giáp tòa nhà Hồng Vân - Long Vân.

Còn khu vực không gian công cộng phía Đông hồ Hoàn Kiếm có tổng diện tích khoảng 2,14ha, có phạm vi ranh giới phía Tây giáp hồ Hoàn Kiếm và đường Đinh Tiên Hoàng; phía Bắc giáp khu dân cư hiện có; phía Đông giáp phố Lý Thái Tổ; phía Nam giáp phố Trần Nguyên Hãn.

Theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1259/QĐ-TTg ngày 26/7/2011, khu vực Hồ Gươm và vùng phụ cận (A5), chức năng định hướng chung là đất phố cũ, trong đó đã định hướng chính về không gian: Bảo tồn hình ảnh đặc trưng của khu vực Hồ Gươm; Cải thiện các cảnh quan xung quanh hồ Gươm, bảo tồn tôn tạo, quản lý bảo vệ theo Luật Di sản văn hóa, xung quanh các công trình di tích có giá trị, trên các tuyến phố Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ, Hàng Khay,... và xung quanh các quảng trường công cộng như quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, quảng trường khu vực tượng đài vua Lý Thái Tổ...

KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam.

Bên cạnh đó, bảo tồn, tôn tạo không gian kiến trúc cảnh quan các công trình có giá trị về lịch sử, văn hóa, cách mạng như: đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu, Bưu điện Hà Nội, trung tâm thương mại Tràng Tiền, khu vực tượng đài Cảm tử để Tổ quốc quyết sinh...; Bảo tồn tôn tạo không gian mặt nước cây xanh, kết nối khu vực hồ Gươm với khu vực phố cổ, phố cũ, khu Hoàng thành Thăng Long và sông Hồng; Phát triển thêm các vườn hoa, tiểu cảnh, lối đi bộ tại những không gian cải tạo xây dựng lại các công trình trong khu vực....

Về quy hoạch đường sắt đô thị: Dọc theo phố Đinh Tiên Hoàng ở phía Tây xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 2 (đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) đi ngầm.

Tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đã được UBND Thành phố phê duyệt dự án đầu tư tại Quyết định số 2054/QĐ-UBND ngày 13/11/2008 với các thông số: Chiều dài tuyến khoảng 11,5km (đi trên cao khoảng 2,6km, đi ngầm khoảng 8,9 km). Trên tuyến có 10 nhà ga với 3 ga trên cao và 7 ga ngầm (trong đó có ga C9).

"Khu vực xung quanh đền vua Lê và đình Nam Hương có trụ sở Báo Nhân dân, nhà hàng Lục Thủy, nhà hát nghệ thuật đương đại... có không gian đẹp, đặc biệt cây đa cổ thụ tại trụ sở Báo Nhân Dân rất đẹp, tạo cảnh quan cổ kính cho hồ Gươm. TP Hà Nội hoàn toàn có thể nghiên cứu thêm khu vực phía Tây này của hồ Hoàn Kiếm, để làm không gian công cộng". KTS Nguyễn Thế Khải

Đối với ga C9: Theo phương án đã được Thường trực Chính phủ thống nhất tại Thông báo số 328/TB-VPCP ngày 14/10/2022, ga C9 xây dựng ngầm dưới đường Đinh Tiên Hoàng, phía trước các khu đất của Tổng công ty Điện lực Hà Nội, Tổng Công ty Điện lực miền Bắc, UBND thành phố Hà Nội. Ngày 16/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1578/QĐ-TTg phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị thành phố Hà Nội tuyến 2, đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo.

Tiến sỹ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nguyên KTS Trưởng thành phố Hà Nội đánh giá, 70 năm qua, Hà Nội đạt được rất nhiều kết quả to lớn trong quy hoạch và xây dựng; tuy nhiên cũng bộc lộ những tồn tại và thách thức. Sau Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển Thủ đô, Hà Nội đã triển khai rất linh hoạt về các định hướng phát triển, trong đó có việc tập trung xây dựng hai quy hoạch, được xem là hai trụ cột để phát triển trong tương lai. Luật Thủ đô 2024 cũng vừa được thông qua. Như vậy, giai đoạn này, Hà Nội cụ thể hóa, thực hiện đồng bộ song hành giữa các luật và quy hoạch mới.

Ông đồng tình với việc mở rộng không gian di sản hồ Hoàn Kiếm là “rất cần thiết và nên làm”, song cũng nhấn mạnh, đối với chủ trương nghiên cứu quy hoạch, cải tạo tại khu vực phía đông hồ Hoàn Kiếm theo hướng tăng cường không gian công cộng, không gian mở, thì cơ quan chức năng cần có một bức tranh tổng thể.

(Còn nữa)