Phó Chủ tịch Quốc hội: Gấp rút đào tạo lại cán bộ xã, cả tư duy và kiến thức

Tại kỳ họp thứ 10, thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho rằng, vấn đề nguồn lực cán bộ xã là vấn đề cần được quan tâm, bởi vì ở cấp xã sau hợp nhất có đến 80% nhiệm vụ hành chính từ cấp huyện chuyển về.

Nhấn mạnh cấp xã là cấp gần dân, do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần gấp rút đào tạo lại đội ngũ cán bộ xã, cả về tư duy và kiến thức cho đội ngũ cán bộ; chuyển đổi từ tư duy quản lý hành chính sang quản trị xã hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị là một bước thay đổi tư duy rất lớn về xây dựng luật, để luật phải đi vào đời sống, để người dân tiếp cận luật một cách dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực xã hội để người dân tham gia vào các công việc chung, góp phần xây dựng đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan.

Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (đoàn Đồng Tháp) bày tỏ ấn tượng, năm 2025 là năm thực hiện các Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh 3 “rất” gồm: “rất nhanh, rất mạnh, rất quyết liệt”.

Theo bà Hoa, với ý chí quyết tâm chính trị rất cao và sự đồng thuận rất lớn của người dân, các nhiệm vụ, giải pháp đặt ra đã được Chính phủ chỉ đạo đạt và vượt nhiều chỉ tiêu như báo cáo của Chính phủ.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng cũng cần phân tích kỹ hơn, sâu hơn những khó khăn thách thức sau khi tổ chức sắp xếp bộ máy và chính quyền địa phương 2 cấp để tiếp tục triển khai các giải pháp trong thời gian tới.

Thứ nhất về con người, ngoài số lượng nguồn nhân lực, đại biểu cho rằng cần quan tâm đến năng lực của cán bộ, nhất là cán bộ cấp xã.

“Nên quan tâm đến việc bồi dưỡng, đào tạo cán bộ cấp xã, với hình thức “cầm tay chỉ việc”, thúc đẩy việc tự học để nâng cao trình độ, năng lực đáp ứng cường độ công việc và thử thách. Do đó cần tập trung bồi dưỡng, đào tạo cán bộ cấp xã, đây là một trong những yếu tố quyết định đối với việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ”, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, Chính phủ cần quan tâm đến vấn đề tiền lương và các điều kiện bảo đảm để có cơ chế “chọn đúng người, làm đúng việc, đúng với thu nhập”, tránh tình trạng đâu đó có tư tưởng “muốn nghỉ việc” khi cán bộ không yên tâm, muốn rời đội ngũ.

Đại biểu Lê Thị Song An (đoàn Tây Ninh).

Đại biểu Lê Thị Song An (đoàn Tây Ninh) cũng bày tỏ sự đồng tình và đánh giá cao chủ trương tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp. Qua thực tiễn triển khai, đã thấy rõ những chuyển biến tích cực như công tác chỉ đạo, điều hành rõ ràng hơn; giảm tình trạng chồng chéo; trách nhiệm cá nhân được xác định cụ thể; hiệu quả phục vụ người dân được nâng cao.

Mặc dù vậy, theo bà An, trong quá trình thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã theo Nghị quyết 18, nhiều địa phương đang gặp khó khăn về cơ sở vật chất phục vụ hoạt động của chính quyền.

Thực trạng phổ biến là sau sáp nhập, trụ sở bị xuống cấp, thiếu phòng làm việc, cán bộ phải bố trí làm việc tạm bợ, có nơi còn phải thuê nhà dân làm trụ sở. Hệ thống công nghệ thông tin chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến công tác cải cách hành chính và ứng dụng chuyển đổi số.

Đáng lưu ý là hiện chưa có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xây dựng trụ sở hành chính cấp xã theo mô hình mới, dẫn đến lúng túng trong lập kế hoạch đầu tư, có nguy cơ xảy ra tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún hoặc chậm trễ.

Vì vậy, đại biểu Lê Thị Song An kiến nghị Chính phủ cần ban hành bộ tiêu chí thống nhất về quy mô, tiêu chuẩn cơ sở hành chính cấp xã; đồng thời, xem xét xây dựng một chương trình đầu tư trọng điểm quốc gia giai đoạn 2026-2030 cho việc phát triển trung tâm hành chính cấp xã theo hướng đồng bộ, tiết kiệm và hiện đại.

Đặc biệt, cần có gói hỗ trợ ngân sách tập trung cho các địa phương miền núi, biên giới, vùng sâu vùng xa – nơi có tỷ lệ đơn vị hành chính cấp xã sáp nhập cao.

Về vấn đề nhân sự cũng là một thách thức lớn. Hiện nay, đội ngũ cán bộ công chức cấp xã chiếm tới 2/3 tổng số cán bộ ở cơ sở. Sau khi sáp nhập, khối lượng công việc tăng lên rõ rệt nhưng biên chế không tăng tương ứng. Cán bộ làm việc trong điều kiện áp lực cao, năng lực không đồng đều, đặc biệt thiếu hụt cán bộ trẻ, cán bộ có chuyên môn phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số, công nghệ thông tin, cải cách hành chính.

Đại biểu Lê Thị Song An kiến nghị Bộ Nội vụ cần sớm ban hành hướng dẫn đánh giá, phân loại cán bộ công chức cấp xã sau sắp xếp; xây dựng cơ chế tuyển dụng đặc thù cho địa phương khó tuyển dụng; có chính sách thu hút cán bộ trẻ, cán bộ có năng lực chuyên môn về công tác tại cơ sở; đồng thời hoàn thiện khung năng lực vị trí việc làm phù hợp với đặc thù từng địa bàn.

Ngoài ra, cần đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo hướng thực chất, linh hoạt, ứng dụng thực tiễn cao, kết hợp giữa lý luận và kỹ năng chuyên môn, quản lý. Việc này sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phục vụ nhân dân và nhiệm vụ chính trị tại địa phương.

Cũng theo bà An, trong một số lĩnh vực chuyên môn như đất đai, nông nghiệp, môi trường, hiện vẫn còn duy trì mô hình tổ chức theo “khu vực” – tức là không giao nhiệm vụ cụ thể cho từng xã mà chia sẻ nguồn lực giữa nhiều xã. Điều này dẫn đến chồng chéo, phân tán trách nhiệm, người dân khó tiếp cận dịch vụ công cơ bản, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.

Do đó, đại biểu Lê Thị Song An kiến nghị Chính phủ cần quán triệt rõ nguyên tắc phân cấp theo mô hình hai cấp chính quyền. Những nhiệm vụ thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước cấp xã thì cần giao toàn diện cho cấp xã thực hiện. Không nên duy trì mô hình “khu vực” hoặc “liên xã” ở các lĩnh vực mà cấp xã có thể đảm nhiệm. Cần bảo đảm biên chế, ngân sách, cơ chế để cấp xã thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả, bền vững.

Cho rằng cấp xã là cấp gần dân nhất, tiếp xúc trực tiếp và sâu sát nhất với đời sống của người dân. Do đó, đại biểu Lê Thị Song An cho rằng, cần mạnh dạn phân quyền thực chất cho cấp xã trong các lĩnh vực như: Quản lý đất công, trật tự xây dựng, an sinh xã hội, khuyến nông, phòng cháy chữa cháy, môi trường, hạ tầng cơ sở... Những việc nào cấp xã làm được thì nên giao cho xã “bàn, quyết, làm và chịu trách nhiệm”.

"Khi cấp xã được giao quyền thực chất, có cơ chế giám sát minh bạch, gắn quyền hạn với trách nhiệm, thì chính quyền cơ sở sẽ hoạt động linh hoạt hơn, hiệu quả hơn, sát dân hơn, góp phần xây dựng bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đúng với tinh thần chỉ đạo của Đảng và Tổng Bí thư", bà An nói.

Quanh mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh) cho rằng thời điểm hiện tại, cán bộ cấp xã rất nhiều việc trong khi nhiều thủ tục đăng ký trên app chưa thuận lợi. Thêm vào đó ở các địa bàn rộng, chế độ lương thấp làm nhiều cán bộ rất băn khoăn.

Trên cơ sở đó, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thủy kiến nghị: “Chính phủ nhanh chóng ban hành đề án việc làm cho cấp xã. Đồng thời sơ kết tổng kết đánh giá lại chất lượng cán bộ cấp xã để có sự đầu tư, đào tạo phù hợp”.