Phân biệt đột tử và đột quỵ

Đột tử và nguyên nhân

Đột tử là tình trạng tử vong một cách đột ngột, xảy ra trong thời gian ngắn kể từ thời điểm khởi phát các triệu chứng cấp tính hoặc khi không có người chứng kiến thời điểm tử vong nhưng trước đó người bệnh không có biểu hiện gì.

Đột tử thường liên quan đến hệ thống tim mạch, khi tim ngừng hoạt động đột ngột, dẫn đến tử vong ngay lập tức nếu không có sự can thiệp y tế kịp thời. Đột tử thường xuất hiện ở người gặp vấn đề về sức khỏe tim mạch (thường không được phát hiện từ trước).

Ước tính có khoảng 10-20% ca đột tử xảy ra do đột quỵ. Đột tử là một hậu quả nghiêm trọng của đột quỵ. Đột quỵ cấp có thể dẫn đến tình trạng rối loạn kiểm soát tự chủ trung ương, gây tổn thương cơ tim, khiến điện tâm đồ bất thường, làm loạn nhịp tim và sau cùng là dẫn đến đột tử.

Bằng chứng thực nghiệm và lâm sàng cho thấy sự mất cân bằng thần kinh tự chủ thường xảy ra hơn sau nhồi máu não liên quan đến thùy đảo – một vùng quan trọng kiểm soát các chức năng tự chủ của hệ giao cảm và phó giao cảm. Các bệnh lý tim mạch đi kèm làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch và tử vong sau đột quỵ.

Đột quỵ là “cơn tấn công não”, đột tử là “cơn tấn công tim”

Đột tử thường bắt nguồn từ các vấn đề liên quan đến tim, trong đó phổ biến nhất là đột tử do tim, xảy ra do bệnh mạch vành hoặc rối loạn nhịp tim. Bệnh mạch vành xảy ra khi các mảng xơ vữa tích tụ trong động mạch vành, làm giảm lưu lượng máu đến tim và gây thiếu oxy cùng dưỡng chất cho cơ tim. Rối loạn nhịp tim, xuất phát từ sự bất thường trong hệ thống điện của tim, khiến nhịp tim không đều, quá nhanh hoặc quá chậm. Ngoài ra, bệnh cơ tim và bệnh van tim cũng là các nguyên nhân có thể dẫn đến đột tử tim.

Mặt khác, đột tử cũng có thể xảy ra do các nguyên nhân khác, chẳng hạn như:

Đột tử do não: Đột quỵ (đột quỵ do thiếu máu cục bộ, đột quỵ do xuất huyết não), u não, viêm màng não, viêm não, động kinh…;

Đột tử do bệnh mạch máu không phải tim: Phình động mạch chủ bụng, bệnh mạch máu ngoại biên, huyết khối tĩnh mạch sâu, bệnh mạch máu do di truyền (như hội chứng Marfan);

Đột tử do bệnh về phổi: Viêm phổi, thuyên tắc phổi, hen suyễn nặng, bệnh phổi do nhiễm trùng (như lao phổi, xơ phổi…);

Đột tử do các bệnh tiêu hóa: Viêm tụy cấp, xuất huyết tiêu hóa (đặc biệt là xuất huyết từ loét tá tràng hoặc loét dạ dày)…;

Đột tử không do bệnh lý: Ngạt thở, uống rượu, chạy bộ quá sức, nắng nóng, làm việc quá sức, tắm đêm…

Đột quỵ và nguyên nhân

Đột quỵ (hay tai biến mạch máu não) thường xảy ra một cách đột ngột khi nguồn cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn, suy giảm hoặc gián đoạn. Lúc này, não bị thiếu oxy, chất dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút, gây ra các triệu chứng như tê liệt một phần cơ thể, mất ý thức… nhưng tim vẫn tiếp tục hoạt động và người bệnh không nhất thiết sẽ tử vong ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện, cấp cứu kịp thời, người bị đột quỵ có nguy cơ tử vong cao.

Một ca đột quỵ trẻ tuổi được cấp cứu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108

Hai nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chứng đột quỵ là do thiếu máu cục bộ (tắc nghẽn động mạch) và do xuất huyết não (mạch máu bị vỡ). Trong đó, đột quỵ do thiếu máu cục bộ bao gồm đột quỵ do huyết khối hoặc đột quỵ do thuyên tắc. Ước tính có khoảng 85% ca đột quỵ thuộc nhóm đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Ở tình trạng đột quỵ do xuất huyết não, mạch máu não bị vỡ làm máu chảy vào các nhu mô não, não thất hay khoang dưới nhện. Ước tính có khoảng 15% ca bệnh đột quỵ là do xuất huyết não.