Nhà báo chân chính cần đức, tài và bản lĩnh chính trị

May mắn bước chân vào nghề báo

Sinh năm 1929, nhà báo Hà Đăng được xem là “cây đa, cây đề” của làng báo chí cách mạng Việt Nam. Với hơn 70 năm hoạt động trong môi trường báo chí, tên tuổi của nhà báo Hà Đăng, cũng như năng lực, trình độ, phẩm giá của ông trở thành niềm cảm hứng lớn lao cho các thế hệ cầm bút.

Tổng Bí thư Tô Lâm thăm, chúc mừng nhà báo Hà Đăng nhân dịp kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam

Nhà báo Hà Đăng tên thật là Đặng Ha, quê ở xã Bình Kiến, huyện Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Bình Kiến là “cái nôi” của phong trào cách mạng trong tỉnh. Năm 1950, sau khi tốt nghiệp loại ưu Trường Trung học bình dân mang tên Phạm Văn Đồng, chàng thanh niên Đặng Ha được giới thiệu về Ban đại diện Văn hóa cứu quốc miền Nam Trung bộ, nhận nhiệm vụ Thư ký tòa soạn Tạp chí Miền Nam, cơ quan của Ban đại diện. Năm 1951, ông làm phóng viên Báo Văn nghệ Liên khu 5. Năm 1952, là biên tập viên Báo Nhân Dân Liên khu 5. Năm 1955, khi tập kết ra Bắc, ông được về Báo Nhân Dân Trung ương làm phóng viên. Đầu năm 1987, ông là Tổng Biên tập của báo.

Kể về sự nghiệp của mình, nhà báo Hà Đăng dí dỏm: “Sơ lược vắn tắt ấy gọn gàng thế này thôi: Trong mấy chục năm, tôi trải qua 5 cái hai “hai trung, hai đại, hai tổng, hai trưởng, hai trợ”. Hai trung là hai nhiệm kỳ Trung ương 6 và 7 (từ năm 1986 - 1996). Hai đại là hai khóa đại biểu Quốc hội 8 và 9 (từ 1987 - 1997). Hai tổng là Tổng Biên tập Báo Nhân Dân (1987 - 1992) và Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản (1996 - 2001). Hai trưởng là Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (1992-1996) và Trưởng ban Chỉ đạo xây dựng bản thảo Văn kiện Đảng toàn tập. Hai trợ là Trợ lý Tổng Bí thư Lê Duẩn (1984 - 1986) và Trợ lý Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh (2001 - 2006). Vắn tắt vậy là đủ cả các chặng đường công tác của tôi đấy”.

Nhà báo Hà Đăng, nguyên Trưởng ban Tư tưởng văn hóa Trung ương

Cơ duyên đến với nghề báo khá tình cờ và may mắn với nhà báo Hà Đăng. Ông kể rằng, năm 1947, thời điểm đó, ông tròn 18 tuổi, vừa được kết nạp vào Đảng, được cử làm Trưởng ban Tuyên truyền xã và được Báo Phấn đấu, tờ báo tỉnh đăng bài viết đầu tay. Báo Phấn Đấu là tiền thân của Báo Phú Yên hiện nay. Bài báo đầu tay của nhà báo Hà Đăng có tên “Tâm sự đồng bạc trong két sắt”. Bài báo kể lại câu chuyện lúc đó, việc ủng hộ tài chính cho kháng chiến diễn ra sôi nổi, rất nhiều người nghèo gom góp từng đồng bạc lẻ để ủng hộ cách mạng, phục vụ chiến đấu, gìn giữ quê hương. Trong khi đó lại có những kẻ giàu nứt đố ki bo, hẹp hòi cất kỹ đồng bạc trong két sắt, nên những đồng bạc ấy ngẫm thấy tủi thân, tủi phận, hệt một kẻ vô dụng bị người đời cười chê, báng bổ. Bài báo đầu tay về tâm sự của đồng bạc trong két sắt gắn bó đời cuộc đời của Đặng Ha với nghề báo sau này.

Từ câu chuyện đầy ý nghĩa về đồng bạc trong két sắt, nhà báo Hà Đăng đặt chân lên hành trình hơn 7 thập kỷ hoạt động sôi nổi, thành công rực rỡ với nghề báo. Sau từng ấy năm, nhìn lại cả chặng đường, nhà báo Hà Đăng chia sẻ tâm huyết rằng: Có người nói, làm báo cần được đào tạo bài bản. Lại có người cho rằng, làm báo là từ năng khiếu, say mê. Nhưng nghề báo của chúng ta chỉ say mê chưa đủ, còn phải học, phải tôi luyện để có vốn trí thức, vốn sống; tri thức văn hóa, khoa học, tri thức từng trải. Phải luôn có cách nhìn đúng, nhìn thẳng, nói rõ sự thật; không đưa tin thất thiệt… Tài năng nào thì cũng phải lao động cật lực mới làm nên!

Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú cùng nhà báo Hà Đăng tại Hội thảo quốc gia “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam đồng hành cùng sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc”

Theo đúc rút của đồng chí Hà Đăng, để trở thành một nhà báo chân chính, cần hội tụ 3 yếu tố, đó là đức, tài và bản lĩnh chính trị. 3 yếu tố này giống như nguyên tắc “kiềng 3 chân”, giữ cho nhà báo luôn vững chân trong nghề. Bởi lẽ, người làm báo dù ở bất kỳ giai đoạn nào, đứng trước bất kỳ tình hình nào cũng phải thạo nghề, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức.

Nguyên trưởng Ban tư tưởng văn hóa Trung ương nhìn nhận: “Với nghề báo, chúng ta chỉ say mê thôi là chưa đủ mà còn cần một quá trình tôi luyện, học hỏi để có vốn tri thức, vốn sống; tri thức văn hóa, khoa học; tri thức từng trải. Sự học là mãi mãi... Có vốn, có nền tảng, nhà báo mới luôn có cái nhìn đúng, dám nhìn thẳng, dám nói lên sự thật, không đưa tin thất thiệt. Vì vậy, tôi cho rằng, nói làm báo khó hay dễ còn tùy theo quan niệm, cách đánh giá của mỗi người. Có việc người này cho là khó, người khác lại bảo dễ và ngược lại. Duy chỉ có điểm chung gần như là đồng thuận đó là “làm báo dễ nhất là viết những bài báo dở” còn “làm báo khó nhất là viết bài báo hay”.

Gìn giữ đạo đức người làm báo

Tròn một năm trước, khi những người làm báo phấn khởi kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, nhà báo Hà Đăng vinh dự được đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm thăm, chúc mừng (thời điểm đó, đồng chí Tô Lâm đang giữ vị trí Chủ tịch nước).

Chúc mừng các nhà báo lão thành nhân Ngày Báo chí cách mạng, đồng chí Tô Lâm khẳng định Đảng, Nhà nước ghi nhận, tri ân các nhà báo đã có nhiều cống hiến cho sự nghiệp báo chí cách mạng, đóng góp cho sự phát triển của nền báo chí nước nhà nói riêng và công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nói chung. Các thế hệ nhà báo sau này luôn nhớ tới các nhà báo lão thành như những "rường cột", những người có đóng góp to lớn cho nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Nhà báo Hà Đăng phát biểu tại lễ ra mắt sách “Tinh hoa cách mạng Việt Nam”

Trong cuộc gặp mặt, đồng chí Tô Lâm bày tỏ mong muốn các nhà báo lão thành có thật nhiều sức khỏe, thông tuệ, tiếp tục phát huy tinh thần cách mạng và bằng những kinh nghiệm quý báu của mình, đóng góp nhiều hơn nữa cho nền báo chí nước nhà, đồng thời giáo dục truyền thống báo chí cách mạng, truyền lửa nghề cho thế hệ trẻ noi gương, học tập, phấn đấu vươn lên.

Một năm trôi qua, hướng tới kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam, nhà báo Hà Đăng không khỏi xúc động, tự hào. Ông chia sẻ: “Tôi năm nay 96 tuổi, còn thiếu 4 năm nữa là tròn 100 năm, kinh nghiệm và trải nghiệm làm báo của tôi dài hơn 3/4 hành trình của báo chí nước ta. Năm nay, chúng ta lại kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam, so sánh một chút việc làm báo xưa và nay cũng là điều cần làm. Tôi nhận thấy thế này, thời xưa chúng ta làm theo sự phân công. Thời nay ít ra cũng được đề đạt ý muốn. Thời xưa viết báo chuyên nghiệp đâu có nhuận bút, nay trả thấp thì có khi phóng viên xin chuyển hoặc ít viết.

Nhà báo Hà Đăng trao tặng cuốn sách “Tinh hoa cách mạng Việt Nam” cho đại diện Thư viện Quốc gia Việt Nam, Thư viện Hà Nội, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Bảo tàng báo chí Việt Nam

Thời xưa khó khăn muôn bề - thời nay công nghệ thông tin hiện đại, phương tiện tác nghiệp thông minh, phong phú… nhưng chắc chắn người đọc sẽ xét nét hơn vì dân trí cao hơn rất nhiều. Phương tiện nghe, xem, nhìn, đọc đều hiện đại, nên họ chính là người thẩm định, giám sát hết sức nghiêm ngặt với bài vở của nhà báo… Tuy nhiên, theo tôi có một chỗ giống nhau căn bản giữa làm báo thời xưa và thời nay, ấy là nhà báo phải thạo nghề, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức tốt”.

Nhà báo lão thành Hà Đăng gửi gắm: “Bác Hồ, người thầy của báo chí cách mạng đã dạy: Cán bộ nói chung phải có đức có tài. Đức là gốc, nhưng tài cũng rất quan trọng! Nhà báo có đức mà không có tài thì không thể có được tác phẩm hay. Cái tài của nhà báo ở đây là nắm bắt được đường lối, chủ trương chính sách, nắm bắt được thực tế; bằng bút pháp để sáng tạo thành tác phẩm báo chí hay, đúng, trúng… Nhưng, hơn tất cả là phải có khả năng và ý chí kiên định trước mọi hoàn cảnh. Đối với nhà báo là phải có bản lĩnh chính trị, lập trường chính trị, khả năng và ý chí kiên định mục tiêu độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội… Có vậy mới viết, nhìn nhận và xử lý đúng đắn mọi vấn đề phức tạp nảy sinh trong quá trình thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình!”.