Nghệ nhân khắc dấu giữ hồn nghề xưa

Giữa dãy phố cổ nhuốm màu thời gian, tiệm khắc dấu Phúc Lợi trên phố Hàng Quạt vẫn sáng lên bởi tình yêu nghề của người thợ lão luyện đất Hà Thành. Hơn nửa đời gắn bó với nghề, ông Phạm Ngọc Toàn vẫn cặm cụi khắc từng nét chữ, từng họa tiết, lưu giữ hồn nghề xưa giữa lòng Hà Nội.

Đôi tay của nghệ nhân Phạm Ngọc Toàn cặm cụi khắc nên những dấu ấn của thời gian. Ảnh: Trà My

Thuở ban đầu, con dấu chỉ đơn thuần là công cụ chứng thực văn bản và tài liệu. Thế nhưng qua năm tháng, dưới đôi tay tỉ mỉ và niềm say mê bất tận của những người thợ như ông Phạm Ngọc Toàn, con dấu gỗ đã mang một sức sống hoàn toàn mới. Nó không chỉ còn là vật dụng hành chính khô khan, mà đã trở thành món quà kỷ niệm tinh tế, một "dấu ấn" văn hóa đặc sắc. Chính vì lẽ đó, những con dấu khắc tay ấy luôn được nhiều du khách tìm mua, trân trọng như một phần ký ức lắng đọng về Hà Nội xưa.

Từng đường khắc nhỏ, đôi tay vẫn miệt mài tạo nên những dấu ấn riêng. Ảnh: Trà My

Để tạo nên một con dấu chứa đựng hồn cốt Thủ đô, người nghệ nhân phải trải qua quá trình tinh luyện đầy công phu:

Đầu tiên, phải mài giũa phôi gỗ sao cho vừa vặn và phẳng mịn; sau đó, khéo léo phác họa họa tiết bằng nét chì thanh mảnh. Và công đoạn thử thách nhất chính là lúc người thợ đặt trọn tâm huyết vào từng nhát dao. Bằng sự tỉ mỉ tuyệt đối và kinh nghiệm tích lũy qua nửa đời người, ông Phạm Ngọc Toàn chạm khắc, tinh chỉnh từng chi tiết nhỏ, biến khối gỗ vô tri thành một tác phẩm mang giá trị kỷ niệm sâu sắc, một biểu tượng văn hóa thấm đẫm ký ức.

Người thợ khắc dấu phải mài phôi, vẽ phác họa rồi mới chạm khắc, tinh chỉnh. Ảnh: Trà My

Với đôi tay thấu hiểu và kinh nghiệm dày dặn, con dấu không chỉ dừng lại ở họa tiết dân gian truyền thống; chúng còn trở thành tấm gương phản chiếu trọn vẹn cá tính của người sở hữu. Mỗi khuôn khắc ra là một lời chúc, một tâm tư riêng biệt được gửi gắm. Chính sự biến hóa không giới hạn này đã làm nên giá trị vượt thời gian của nghề.

Tuy nhiên, đằng sau những giá trị tinh thần đó là sự đánh đổi bằng thời gian và công sức đáng kể. Nghệ nhân Phạm Ngọc Toàn chia sẻ, dù có những mẫu đơn giản chỉ cần hoàn thành trong vỏn vẹn 15-20 phút, nhưng cũng có những đơn đặt hàng đòi hỏi sự cầu kỳ, tinh xảo đến mức phải mất trọn cả tuần lễ miệt mài mới có thể hoàn thiện.

Dù vậy, chính niềm say mê từ thuở bỏ nghiệp nhà giáo để gắn bó với nghề khắc dấu thủ công từ năm 1993 đến nay đã giúp ông không ngừng tạo tác, biến mỗi nét khắc thành một câu chuyện riêng giữa lòng Hà Nội.

Nhóm bạn trẻ ghé thăm tiệm khắc dấu Phúc Lợi, khám phá nét đẹp nghề thủ công

Trong góc nhỏ của tiệm, cuốn sổ tay đã ngả màu thời gian lưu giữ những bài viết, hình ảnh và kỷ niệm về hành trình gắn bó với nghề của ông Toàn. Nhiều trang trong đó là bài viết in bằng tiếng Nhật – minh chứng cho việc tiệm của ông từng được truyền thông và du khách xứ sở mặt trời mọc tìm đến. Đặc biệt, vật phẩm ấy không chỉ là tư liệu nghề quý giá, mà còn như một “chứng nhân” thầm lặng cho thấy tinh hoa tay nghề người thợ đất Hà Thành đã chạm đến trái tim của bạn bè quốc tế.

Bạn Ngọc Anh (sinh viên Trường Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội) chia sẻ: “Mình thường thích đi lang thang trong khu phố cổ để tìm cảm hứng sáng tác. Tình cờ thấy tiệm khắc dấu này, nghe tiếng dao chạm vào gỗ mà thấy như trở về một Hà Nội rất khác — chậm rãi, tinh tế và đầy hoài niệm. Mỗi con dấu đều có cá tính riêng, giống như một mảnh ký ức được khắc lại bằng đôi tay người thợ. Mình nghĩ những giá trị thủ công như thế này rất đáng được gìn giữ, vì đó là linh hồn của văn hóa Việt.”

Tiếng lách cách của dao khắc trên phố Hàng Quạt, dẫu nhỏ bé, vẫn là âm thanh khẳng định về sự vĩnh cửu của những giá trị thủ công. Với nghệ nhân Phạm Ngọc Toàn, điều giữ chân ông không phải là sự hối hả của phố phường, mà là niềm hạnh phúc khi thấy mỗi thành phẩm tinh xảo được đón nhận và trân trọng. Đó là phần thưởng vô giá cho những nhát dao miệt mài, là nguồn năng lượng không bao giờ cạn để ông tiếp tục gìn giữ và cống hiến cho hồn nghề giữa dòng chảy cuộc sống hiện đại.

Và như cảm nhận của thế hệ trẻ khi họ tìm về những góc phố này, những vết khắc trên con dấu không chỉ là nét đẹp văn hóa và ký ức hoài niệm, mà còn là linh hồn Việt cần được trân trọng. Chừng nào còn có những đôi tay lặng lẽ miệt mài với đam mê và còn có những tâm hồn trẻ tuổi trân quý giá trị cổ xưa, thì chừng đó, nghề khắc dấu sẽ vẫn bền bỉ, tiếp tục chạm khắc nên những dấu ấn tinh tế, vượt thời gian giữa lòng Thủ đô.