Không chỉ cải cách để tồn tại mà cải cách để vươn lên

Thời điểm vàng để cải cách

Hiện nay, các cấp, các ngành, các địa phương đang khẩn trương tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả"; đẩy mạnh sắp xếp, triển khai tinh gọn tổ chức bộ máy theo tinh thần chỉ đạo của Trung ương.

Cuộc cách mạng này được Trung ương và người đứng đầu Đảng là Tổng Bí thư Tô Lâm phát động mạnh mẽ thời gian gần đây, đây cũng là lời hiệu triệu toàn Đảng, toàn quân, toàn dân vào cuộc. Cho đến thời điểm này, những gì đang diễn ra cho thấy hệ thống chính trị ở nước ta đã và đang quyết tâm cùng nỗ lực thay đổi toàn diện và triệt để về mô hình tổ chức bộ máy.

Trong nhiều cuộc họp, người đứng đầu Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm đều nhấn mạnh, đất nước muốn phát triển, muốn bứt phá phải sắp xếp, tinh gọn. Đây cũng là thời điểm chín muồi để thực hiện và được người dân đồng tình.

Vì vậy, cần xác định tinh gọn bộ máy hiệu lực, hiệu quả, xác định đúng chức năng, nhiệm vụ. Để làm được điều này, Tổng Bí thư cho rằng, điều đầu tiên cần làm là tổ chức mô hình tổ chức bộ máy và có hệ thống pháp luật để toàn xã hội đồng lòng thực hiện; cùng với đó là bố trí đội ngũ cán bộ đảm bảo nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật.

Đất nước muốn phát triển, muốn bứt phá phải sắp xếp, tinh gọn. Đây cũng là thời điểm chín muồi để thực hiện và được người dân đồng tình.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, Nghị quyết Trung ương các khóa đã nhận định bộ máy Nhà nước hoạt động cồng kềnh, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả. Nghị quyết 18 của Trung ương khóa XII tiếp tục khẳng định điều này.

Do vậy, đến khóa XIII chúng ta tổng kết Nghị quyết 18 và nhận thấy còn nhiều nhiệm vụ chưa hoàn thành. Đây là thời điểm vàng để tinh gọn bộ máy, trong quá trình thực hiện đã nghiên cứu kỹ lưỡng và tham khảo kinh nghiệm các nước. Các quốc gia trên thế giới luôn đặt hiệu quả của bộ máy Nhà nước lên hàng đầu. Nếu một cơ quan hoạt động không hiệu quả, người dân sẽ không tín nhiệm, buộc phải cải tổ ngay.

“Tinh gọn bộ máy là vấn đề lớn, tồn đọng nhiều năm. Nghị quyết Trung ương xác định từ nhiều khóa rồi. Từ khóa VI đã nói là bộ máy cồng kềnh, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả. Vấn đề này có đồng chí bảo để sau Đại hội Đảng, nhiệm kỳ mới thì hãy làm để cải cách. Có tâm lý ngại va chạm. Nếu để đại hội xong càng không làm được. Vì vừa đại hội xong, vừa biểu quyết rồi thì ai làm khác được, rất khó khăn. Cho nên bây giờ là thời cơ vàng để làm và để chuẩn bị cho đại hội, bước vào đại hội mới tính toán được”, Tổng Bí thư Tô Lâm chia sẻ.

Đúng với tinh thần vừa chạy vừa xếp hàng, để thực hiện Nghị quyết 18-NQ/TW, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã liên tục ban hành các về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, mới nhất là Kết luận số 121, 126 và 127-KL/TW.

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, các quốc gia trên thế giới luôn đặt hiệu quả của bộ máy Nhà nước lên hàng đầu. Nếu một cơ quan hoạt động không hiệu quả, người dân sẽ không tín nhiệm, buộc phải cải tổ ngay.

Trong đó, đáng chú ý, tại Kết luận 127KL/TW đã nêu một số nội dung rất quan trọng như: Xây dựng đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã.

Tại phiên họp của Tiểu ban Văn kiện Đại hội 14 của Đảng ngày 15/3 để cho ý kiến vào dự thảo báo cáo chính trị để hoàn thiện trình Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Hội nghị Trung ương lần thứ 11, khóa XIII, Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng cần nghiên cứu đánh giá sâu hơn về kết quả thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị, sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp.

Theo người đứng đầu Đảng, đây không chỉ đơn thuần là vấn đề điều chỉnh địa giới hành chính mà còn là vấn đề điều chỉnh không gian kinh tế; điều chỉnh về phân công, phân cấp, điều chỉnh về phân bổ và kết hợp các nguồn lực kinh tế…

Bí thư xã là Tỉnh ủy viên, thậm chí là Thường vụ

Tại buổi làm việc công bố quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 đối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận vừa qua, Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình cũng đã thông tin dự kiến một số nội dung liên quan sáp nhập cấp xã, tỉnh và tiêu chuẩn cán bộ nhiệm kỳ tới.

Theo ông Nguyễn Hòa Bình, hiện cả nước đang chấp hành Kết luận 127 của Bộ Chính trị về việc tạm dừng đại hội cấp xã và huyện. Tuy nhiên việc tạm dừng này chỉ diễn ra thời gian ngắn, sắp tới Bộ Chính trị sẽ có hướng dẫn mới.

Về việc sắp xếp cấp xã, ông Bình cho biết quy mô của xã không còn như hiện tại. "Tôi xin chia sẻ là Bộ Chính trị dự kiến hiện nay chúng ta có khoảng 10.000 xã. Trong tương lai chỉ còn khoảng hơn 2.500", Phó Thủ tướng thường trực nói.

Ông cũng nói thêm: "Lộ trình chúng ta phải hoàn tất xây dựng hệ thống cấp xã trong tháng 6. Tất cả mọi việc phải trong tháng 6. Nửa cuối tháng 6, tháng 7 phải xong đại hội cấp xã. Trách nhiệm là thuộc về cấp huyện và tỉnh hiện nay. Trung ương chỉ giao chỉ tiêu, tiêu chí. Nhưng mà không phải chờ đến trời mưa mới mặc quần áo vào, cứ chuẩn bị trước đi".

Đối với việc sắp xếp cấp tỉnh, Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết mục đích là tạo ra không gian phát triển mới, phân cấp phân quyền nhiều hơn đến địa phương.

Liên quan vấn đề nhân sự, Phó Thủ tướng thường trực cho rằng Trung ương đã có nhiều hướng dẫn. "Nhưng yêu cầu nhân sự của nhiệm kỳ tới là nhân sự tinh túy. Đại hội này là cơ hội để chúng ta chọn nhân tài, đáp ứng được các yêu cầu. Bây giờ muốn cất cánh thì phải mạnh khỏe mới cất cánh được.

Chất lượng cán bộ xã sắp tới phải tương đương với cấp tỉnh và trung ương, không có khoảng cách. Anh nào không đủ thì nghỉ, thiếu một tí là phải bồi dưỡng. Sắp tới Bí thư xã là Tỉnh ủy viên cơ mà, thậm chí là Thường vụ nữa", ông Bình lưu ý.

Đối với việc sắp xếp cấp tỉnh, Phó Thủ tướng thường trực cho biết mục đích là tạo ra không gian phát triển mới, phân cấp phân quyền nhiều hơn đến địa phương. Khi đã quy hoạch tỉnh thành một vùng động lực phát triển, mở rộng không gian phát triển thì toàn bộ vấn đề kinh tế - xã hội thuộc vấn đề của tỉnh như quy hoạch, cấp chủ trương dự án, tiến độ đầu tư.

"Sắp tới chỉ có 7 tỉnh biên giới là trung ương hỗ trợ ngân sách, các tỉnh còn lại phải tự chủ" Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình nói thêm về chủ trương sáp nhập tỉnh.

Cán bộ xã phải chuẩn hóa, nâng tầm quản trị

Nêu quan điểm cá nhân về chủ trương sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện và nâng quy mô cấp xã, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi cho rằng, cải cách hành chính không chỉ là vấn đề tinh giản bộ máy, mà quan trọng hơn, đó là một cuộc cách mạng về tư duy quản trị quốc gia.

Theo ông Huy, việc bỏ cấp huyện, sáp nhập xã và sáp nhập tỉnh phải hướng đến mục tiêu cao nhất là tạo ra những không gian phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch và công nghệ tầm quốc tế, nâng tầm vị thế đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và kỷ nguyên số.

"Chúng ta không phải lo mất quê, mà phải lo mất cơ hội phát triển, mất vị thế cạnh tranh, mất đi động lực để tiến nhanh và mạnh hơn trong thời đại số. Nếu không cải cách một cách bài bản, Việt Nam sẽ đối mặt với sự tụt hậu về kinh tế, sự manh mún trong quy hoạch, và sự lãng phí nguồn lực quốc gia", ông Huy nói.

Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi.

Phân tích cụ thể hơn, ông Huy nhận định, việc bỏ cấp huyện đồng nghĩa với việc chính quyền cấp xã sẽ trực tiếp đảm nhiệm nhiều chức năng hơn, từ quản lý đầu tư, tài chính, quy hoạch phát triển đến quản trị nhân sự và dân vận. Do đó, cán bộ cấp xã không thể chỉ dừng lại ở vai trò hành chính thông thường, mà phải được chuẩn hóa về năng lực quản trị ở cấp độ chiến lược.

Cụ thể, đối với tư duy hoạch định kinh tế – tài chính – đầu tư: Cán bộ xã phải có khả năng phân tích và hoạch định kinh tế địa phương, từ phát triển công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao đến du lịch và dịch vụ; am hiểu quản lý tài chính công, thu hút đầu tư, huy động nguồn vốn, tránh tình trạng điều hành bị động, chỉ trông chờ vào ngân sách cấp trên. Đặc biệt là phải biết ứng dụng công nghệ tài chính (FinTech) trong quản lý ngân sách và thuế địa phương.

Về năng lực quản trị nhân sự và dân vận: Việc xã mở rộng đồng nghĩa với bộ máy hành chính lớn hơn, đòi hỏi cán bộ có khả năng tổ chức, phân cấp, giám sát hiệu quả; dân số tăng lên, yêu cầu lãnh đạo xã phải có kỹ năng dân vận hiện đại, không chỉ dựa vào truyền thống mà còn phải biết lắng nghe, đối thoại, quản lý xung đột lợi ích.

Về kỹ năng số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào công việc: Cán bộ xã không thể điều hành một xã có quy mô gần bằng huyện cũ mà vẫn dựa vào quản lý thủ công do đó cán bộ xã phải được đào tạo về chính quyền số, dữ liệu lớn (Big Data), AI để tối ưu hóa công tác quản lý.

Đồng thời, cán bộ xã cũng phải ứng dụng AI trong dịch vụ công, giúp tinh gọn thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ người dân; phát triển mô hình xã thông minh, nơi chính quyền vận hành trên nền tảng số, dữ liệu được đồng bộ, ra quyết định dựa trên phân tích số liệu thực tế.

Bên cạnh đó cũng phải chuẩn hóa tiêu chí bổ nhiệm, đào tạo cán bộ xã; Không thể tiếp tục bổ nhiệm cán bộ theo tiêu chí nặng về lý lịch, nhẹ về năng lực, cán bộ xã phải có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn, tư duy chiến lược.

"Chúng ta phải xây dựng chương trình đào tạo bắt buộc, kết hợp giữa quản trị công, quản trị kinh tế, công nghệ và dân vận; áp dụng cơ chế đánh giá năng lực dựa trên kết quả thực tiễn, chứ không phải dựa vào thời gian giữ chức vụ. Nếu không chuẩn hóa và nâng tầm cán bộ xã, việc bỏ cấp huyện sẽ tạo ra khoảng trống quản lý, dẫn đến sự trì trệ và mất kiểm soát trong điều hành địa phương", ông Huy nhận định.

Không lo mất quê mà phải lo mất cơ hội phát triển

Nhận định về việc sáp nhập tỉnh, ông Nguyễn Quang Huy cho rằng, đây không chỉ đơn thuần là thay đổi địa giới, mà quan trọng hơn, phải tạo ra những không gian phát triển mang tính đột phá, có khả năng cạnh tranh trên bản đồ kinh tế thế giới.

Sáp nhập các đơn vị hành chính không chỉ đơn thuần là thay đổi địa giới, mà quan trọng hơn, phải tạo ra những không gian phát triển mang tính đột phá, có khả năng cạnh tranh trên bản đồ kinh tế thế giới.

Phân tích cụ thể, ông Huy cho biết, sáp nhập để hình thành các trung tâm kinh tế, công nghiệp, công nghệ cao: Việc quy hoạch tỉnh sau sáp nhập phải hướng tới các trung tâm kinh tế lớn, có năng lực thu hút đầu tư quốc tế và tạo động lực cho khu vực; phát triển các khu đô thị thông minh, khu công nghệ cao, nơi hội tụ các tập đoàn lớn, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; tích hợp các vùng kinh tế với hạ tầng giao thông hiện đại, giảm chi phí logistics, nâng cao năng suất lao động.

Đồng thời xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế: Chúng ta cần một trung tâm tài chính quốc tế ngang tầm với Singapore, Hồng Kông. Chính quyền cấp tỉnh sau sáp nhập phải có chiến lược hút dòng vốn toàn cầu, phát triển hệ sinh thái tài chính, ngân hàng hiện đại.

Cùng đó là phát triển các không gian du lịch mang tầm vóc thế giới: Kết hợp phát triển du lịch, văn hóa, dịch vụ cao cấp, thu hút khách quốc tế, tạo ra giá trị gia tăng lớn; xây dựng những thành phố du lịch thông minh, ứng dụng công nghệ số vào trải nghiệm du lịch; gắn kết du lịch với văn hóa, tạo ra những thương hiệu du lịch mang đậm bản sắc Việt Nam nhưng có sức hấp dẫn toàn cầu.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, sáp nhập không có nghĩa là làm mất đi bản sắc văn hóa địa phương mà là nâng tầm giá trị văn hóa truyền thống trong một tổng thể văn hóa quốc gia mạnh mẽ hơn.

"Thay vì lo lắng về mất quê, cần tập trung vào việc bảo tồn giá trị truyền thống theo cách hiện đại. Theo đó cần ứng dụng công nghệ số để số hóa và lưu giữ văn hóa; biến các di sản văn hóa thành động lực phát triển kinh tế du lịch; xây dựng các bảo tàng số, không gian văn hóa ảo, giúp quảng bá giá trị văn hóa ra toàn cầu", ông Huy nói.

Vị chuyên gia cũng nhận định việc bỏ cấp huyện, sáp nhập xã, sáp nhập tỉnh thì không thể duy trì mô hình lãnh đạo cũ, cần chuẩn hóa và nâng tầm cán bộ cấp xã theo tiêu chuẩn quản trị hiện đại.

"Không chỉ là bài toán địa giới, mà là cơ hội tạo ra những vùng kinh tế chiến lược, trung tâm tài chính, công nghiệp, du lịch toàn cầu. Chúng ta không đánh mất bản sắc, mà phải biến văn hóa thành tài sản quốc gia, giúp Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới. Đây không chỉ là cải cách hành chính, mà là một cuộc tái cấu trúc toàn diện để Việt Nam trở thành một cường quốc kinh tế và văn hóa trong kỷ nguyên mới", ông Nguyễn Quang Huy nhận định.