Khám phá lịch sử tên gọi 7 phường mới của quận Hoàng Mai

Việc đặt tên các phường này nhận được sự đồng thuận cao từ người dân, đồng thời được Thường trực Quận ủy Hoàng Mai đánh giá cao trong kỳ họp HĐND quận vào tháng 4/2025.

Bản đồ 7 đơn vị hành chính cơ sở: Định Công, Hoàng Liệt, Tương Mai, Hoàng Mai, Yên Sở, Vĩnh Hưng, Lĩnh Nam.

Văn hóa Cổ Mai và các phường Hoàng Mai, Tương Mai

Vùng đất Cổ Mai, bao gồm hai làng Hoàng Mai và Tương Mai, là một trong những khu vực cổ xưa nhất của Hà Nội, với dấu vết sinh sống từ 3.000-4.000 năm trước.

Các nhà khảo cổ đã phát hiện rìu đá, vòng đá tại khu mộ táng ven sông Kim Ngưu và các ngôi mộ thời Đông Hán ở gò Mã Vẽ, chứng minh sự phát triển sớm của văn hóa Cổ Mai, còn được gọi là “Kẻ Mơ”.

Việc chọn tên Hoàng Mai và Tương Mai cho các phường mới nhằm tôn vinh di sản văn hóa lâu đời và khơi dậy niềm tự hào của người dân địa phương.

Chủ tịch UBND phường Tương Mai, bà Phạm Thị Kim Thành, nhấn mạnh rằng người dân, đặc biệt là các bậc cao niên, đánh giá cao sự nghiên cứu kỹ lưỡng và thấu đáo của Thành phố trong việc lựa chọn tên gọi, thể hiện sự trân trọng các giá trị lịch sử và văn hóa.

Định Công – Làng văn hiến và nghề kim hoàn

Phường Định Công được hình thành từ hai thôn Thượng và Hạ, thuộc tổng Khương Đình, huyện Thanh Trì xưa. Đây là vùng đất nổi tiếng với truyền thống khoa bảng, có Bùi Xương Trạch, tiến sĩ thời Lê Thánh Tông (thế kỷ XV), và nhiều thế hệ con cháu sau này đỗ đạt.

Những sản phẩm của làng nghề kim hoàn - đậu bạc Định Công hút khách

Thôn Thượng, gần sông Tô Lịch, là cái nôi của nghề kim hoàn, với đền thờ ba anh em họ Trần (Trần Hòa, Trần Điện, Trần Điền) – những người được truyền tụng là tổ nghề kim hoàn từ thời Lý Bí. Thôn Hạ, gần đường Giải Phóng, nổi tiếng với nghề trồng hoa màu, đặc biệt là ớt, với câu ngạn ngữ: “Nhất cay là ớt Định Công”.

Tên gọi Định Công phản ánh bề dày lịch sử và văn hóa nghề truyền thống của vùng đất này.

Vĩnh Hưng – Hành trình trở về với tên gọi lịch sử

Vĩnh Hưng, ban đầu mang tên Vĩnh Tuy, thuộc huyện Thanh Đàm (nay là Thanh Trì). Năm 1740, dưới triều vua Lê Hiển Tông, địa danh này được đổi thành Vĩnh Hưng Trang để phù hợp với niên hiệu Cảnh Hưng. Xã Vĩnh Tuy xưa bao gồm các thôn Thượng, Đoài, Tân Khai, Đông Thiên và Trung Lập.

Năm 1956, thôn Trung Lập sáp nhập vào xã Lĩnh Nam, và năm 1982, một phần Vĩnh Tuy Đoài được nhập vào nội thành Hà Nội, trở thành phường Vĩnh Tuy. Khi quận Hoàng Mai thành lập năm 2004, xã Vĩnh Tuy trở thành phường, và theo nguyện vọng nhân dân, tên Vĩnh Hưng được khôi phục, mang ý nghĩa lịch sử từ 5 thế kỷ trước.

Yên Sở – Đất đồn điền và căn cứ quân sự

Yên Sở là tên ghép của hai làng Yên Duyên và Sở Thượng, thuộc huyện Thanh Trì. Theo “Thiên Nam dư hạ tập”, vào năm Hồng Đức thứ 14 (1483), vua Lê Thánh Tông lập các Sở đồn điền, Sở tầm tang và Sở điển mục để khai phá đất đai ven sông.

Yên Sở là một sở đồn điền quan trọng, với địa thế rộng, nhiều ao hồ, thuận lợi cho nông nghiệp và hình thành làng mạc trù phú. Vùng đất này còn là căn cứ quân sự đường thủy chiến lược, bảo vệ phía Nam kinh thành Thăng Long.

Tên Yên Sở không chỉ đẹp về ngữ nghĩa mà còn thể hiện vai trò lịch sử quan trọng.

Lĩnh Nam – Vùng đất cổ với bề dày lịch sử

Phường Lĩnh Nam được hình thành từ ba thôn cổ: Nam Dư Thượng, Thúy Lĩnh và Trung Lập, thuộc huyện Thanh Trì. Đây là khu vực có lịch sử khai phá sớm, với bề dày văn hóa và dân cư lâu đời. Năm 1955, ba thôn hợp thành xã Lĩnh Nam, thuộc quận VII, Hà Nội.

Từ năm 1961 đến 2003, Lĩnh Nam thuộc huyện Thanh Trì và từ năm 2003, theo Nghị định 132/NĐ-CP, trở thành phường thuộc quận Hoàng Mai. Sau điều chỉnh, phường Lĩnh Nam có diện tích 11,16 km², bao gồm phần lớn diện tích và dân số của các phường Lĩnh Nam, Thanh Trì, Trần Phú, Yên Sở và một phần phường Thanh Lương (quận Hai Bà Trưng). Với vị trí ngoài đê sông Hồng, Lĩnh Nam có tiềm năng phát triển đô thị hai bên sông.

Hoàng Liệt – Từ làng thuần nông đến đô thị hiện đại

Phường Hoàng Liệt được hình thành từ các làng Linh Đàm, Pháp Vân, Tứ Kỳ và Bằng Liệt, thuộc huyện Thanh Trì. Từ thời Nguyễn (thế kỷ XIX), Bằng Liệt thuộc tổng Quang Liệt, sau thuộc tổng Thanh Liệt. Năm 1946, xã Hoàng Liệt được thành lập, và từ năm 2003, trở thành phường thuộc quận Hoàng Mai.

Bằng Liệt xưa là vùng đất thuần nông, trồng lúa, nhưng đã chuyển sang trồng hoa màu, rau xanh và phát triển nghề thủ công như làm bún, nghề mộc. Nơi đây nổi tiếng với giống vải quả ngọt, được ca ngợi trong câu ca dao: “Vải ngon thì nhất làng Bằng/Khắp thành Hà Nội hỏi rằng đâu hơn”. Sau điều chỉnh, phường Hoàng Liệt có diện tích 5,57 km², dân số trên 100.000 người, là phường đông dân nhất Hà Nội và thứ hai cả nước.

Sắp xếp đơn vị hành chính cơ sở - tạo đà thúc đẩy sự phát triển bền vững

Tại kỳ họp HĐND quận Hoàng Mai ngày 25/4/2025, Thường trực Quận ủy đã thể hiện sự đồng thuận và đánh giá cao về phương án sắp xếp, đặt tên 7 đơn vị hành chính cơ sở mới.

Phó Bí thư Thường trực Quận ủy, Chủ tịch HĐND quận Nguyễn Đức Dũng đã trình bày chi tiết các nguyên tắc phân chia ranh giới, tiêu chí quy mô và nguyên tắc đặt tên, nhấn mạnh rằng việc điều chỉnh địa giới lần này tuân thủ hướng dẫn của Trung ương và thành phố, đồng thời đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả quản lý hành chính.

Đồng chí Dũng cho biết, kết quả lấy ý kiến Nhân dân cho thấy tỷ lệ đồng thuận rất cao, đạt 98,66% (120.453/122.086 phiếu), thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ của người dân đối với phương án đặt tên.

Bí thư Quận ủy Nguyễn Xuân Linh, trong phát biểu chỉ đạo tại kỳ họp, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh địa giới và đặt tên các phường, coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm để đảm bảo sự phát triển bền vững của quận. Người đứng đầu Quận uỷ Hoàng Mai yêu cầu UBND quận và các phường không để gián đoạn công tác điều hành, đồng thời triển khai các giải pháp quản lý hiệu quả tài sản công, ổn định dân cư trong giai đoạn chuyển tiếp.

Đồng chí cũng đề nghị các đơn vị khẩn trương xây dựng phương án sắp xếp vị trí việc làm cho cán bộ, công chức, viên chức, giải quyết chế độ cho người nghỉ công tác theo quy định, đồng thời nắm bắt tư tưởng, nguyện vọng của nhân dân để đảm bảo quá trình sắp xếp diễn ra thuận lợi, đồng bộ và hiệu quả.

Ban Thường vụ Quận ủy Hoàng Mai cũng đề nghị Ủy ban MTTQ Việt Nam quận và các tổ chức chính trị - xã hội đẩy mạnh tuyên truyền, tạo sức lan tỏa về nội dung kỳ họp, vận động đoàn viên, hội viên thực hiện tốt các chủ trương của Đảng và Nhà nước, góp phần tạo sự thống nhất cao trong nhân dân về việc sắp xếp đơn vị hành chính.

Việc đặt tên 7 phường của quận Hoàng Mai không chỉ nhằm bảo tồn di sản lịch sử, văn hóa mà còn gắn với chiến lược quy hoạch đô thị hiện đại. Các tên gọi được lựa chọn dựa trên nghiên cứu kỹ lưỡng, tôn vinh giá trị truyền thống và đáp ứng nguyện vọng của người dân. Quá trình lấy ý kiến Nhân dân, được triển khai đồng loạt tại 14 phường trong các ngày 19-20/4/2025, cho thấy sự đồng thuận gần như tuyệt đối, với nhiều ý kiến đánh giá rằng các ranh giới phường mới được phân chia hợp lý, dựa trên các tuyến đường giao thông, sông, đê, khắc phục tình trạng “xôi đỗ” và tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội.

Phương án sắp xếp và đặt tên 7 phường đã được HĐND quận Hoàng Mai thông qua tại kỳ họp ngày 25/4/2025, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy sự phát triển bền vững của quận.