Hà Nội "trùng trùng quân đi như sóng" ngày ấy và bây giờ

Cầu Long Biên

Cây cầu huyết mạch đầu tiên nối đôi bờ sông Hồng là chứng nhân lịch sử, chứng kiến bao sự đổi thay thăng trầm của Thủ đô. Dù hiện tại, Hà Nội đã có nhiều cây cầu bắc qua sông hồng khác như cầu Thăng Long, cầu Chương Dương, cầu Vĩnh Tuy, cầu Thanh Trì, cầu Đông Trù, cầu Nhật Tân... thì cầu Long Biên vẫn là một biểu tượng văn hóa, lịch sử và là một trong những viện bảo tàng sống động nhất.

Trong hiệp định Giơnevơ về đình chiến ở Đông Dương được ký kết ngày 20/7/1954. Theo các điều khoản Hiệp định, quân đội Pháp có 80 ngày để rút quân khỏi Hà Nội. Ngày 8/10, quân Pháp làm lễ hạ cờ.

Ngày 9/10/1954, quân Pháp bắt đầu rút khỏi Hà Nội. Quân Pháp rút đến đâu, bộ đội ta tiến vào tiếp quản tới đó.

16h30 ngày 9/10/1954, quân Pháp rút hết qua cầu Long Biên. Cây cầu này cũng là nơi đón chào đoàn quân chiến thắng về tiếp quản Thủ đô.

Hình ảnh quân đội Pháp rút khỏi Hà Nội qua cầu Long Biên ngày 9/10/1954. Ảnh tư liệu

Những người lính đầu tiên về tiếp quản Thủ đô ngày tháng 10/1954 lịch sử. Ảnh tư liệu

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cầu Long Biên trở thành mục tiêu trọng yếu bị đế quốc Mỹ bắn phá. Đặc biệt, hai cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân vào Hà Nội năm 1967 và 1972 đã làm 1.500m cầu, 9 nhịp và 4 trụ cầu bị hư hỏng nặng. Tuy nhiên, chỉ sau 40 ngày, cầu Long Biên đã được các chiến sĩ sửa chữa kịp thời phục vụ giao thông.

Hiện nay, cầu Long Biên chỉ còn một nhịp kép phía Bắc, một nhịp phía Nam và nửa nhịp kép giữa sông còn giữ được hình dáng ban đầu. Sáu nhịp cầu bị bom, đạn phá hủy được thay thế bằng các đầu bám vĩnh cửu có khẩu độ ngắn, đặt trên các trụ xây mới. Các hệ dẫn dọc, ngang, giằng gió, chân thanh treo, thanh xiên, nút vặn đều bị mục, rỉ nặng, mặt cầu bị bong thủng.

Cầu Long Biên ngày nay đã trở thành một biểu tượng văn hóa lịch sử

Là địa điểm check-in được giới trẻ ưa thích

Thu hút nhiều khách du lịch

5 cửa ô đón chào đoàn quân giải phóng

Theo tư liệu lịch sử, đoàn quân giải phóng tiến về tiếp quản Thủ đô sáng 10/10/1954 theo các hướng:

Hướng Tây, các chiến sỹ của Trung đoàn Thủ Đô quân xuất phát từ sân “Quần Ngựa” (nay là Cung thi đấu thể thao Quần Ngựa) đi qua các đường Kim Mã, Nguyễn Thái Học, Cửa Nam, Hàng Bông, Hàng Đào, Hàng Ngang… vào đóng trong Thành cổ Hà Nội bằng Cửa Đông.

Hình ảnh quân giải phóng tiến về tiếp quản Thủ đô. Ảnh tư liệu

Thành Hoàng Diệu ngày nay

Ô quan chưởng - cửa ô duy nhất còn sót lại cho đến ngày ngay. Sau khi chiếm được thành Hà Nội, thực dân Pháp tiến hành phá dỡ các vòng tường thành, các cổng thành và cửa ô. Tuy nhiên, trước phản ứng mạnh mẽ của người dân Hà Nội, thực dân Pháp phải chùn tay, không dám phá nốt cửa ô cuối cùng.

Hướng Nam, hai Trung đoàn 88 và 36 xuất phát từ “Việt Nam học xá” (khu vực Đại học Bách khoa ngày nay), tiến qua phố Bạch Mai, phố Huế… vòng quanh hồ Hoàn Kiếm, rồi trở lại, theo hai hướng đông và tây của phố Trần Hưng Đạo, vào đóng quân ở các khu vực “Đồn Thủy” (Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Hữu Nghị) và “Đấu Xảo” (Cung Văn hóa Hữu Nghị).

Ô Cầu Dền ngày nay chính là ngã tư hợp thành bởi 4 con đường: phố Duy Tân (tức Phố Huế), phố Bạch Mai, đường Đại Cồ Việt, đê Bành Lao (nay là đường Trần Khát Chân)

Đoàn cơ giới và pháo binh, cùng chỉ huy “tiếp quản Hà Nội”, do Chủ tịch Ủy ban Quân quản Vương Thừa Vũ, và Phó chủ tịch Trần Duy Hưng dẫn đầu, xuất phát từ sân bay Bạch Mai, đi đến Ngã tư Vọng, sang Ngã tư Trung Hiền, theo đường Bạch Mai, phố Huế, qua Bờ Hồ, đi đường Hàng Đào, Hàng Ngang, qua chợ Đồng Xuân, lên Hàng Giấy, vườn hoa Hàng Đậu… vào “Thành cổ Hà Nội” bằng Cửa Bắc.

Đoàn quân giải phóng qua phố Hàng Đào. Ảnh tư liệu:TTXVN

Với hai đường tiến binh từ mạn Tây và mạn Nam, sáng 10/10/1954, quân ta đã tiếp quản thủ đô qua hai cửa ô: Ô Cầu Giấy và ô Cầu Dền.

Nhớ về những ngày lịch sử này, trung tướng Phạm Hồng Cư viết: "Đeo huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ” trên ngực, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô trở về với thành phố quê hương sản sinh ra Trung đoàn. Ngày 10/10/1954 đối với nhân dân cả nước là Ngày Giải phóng Thủ đô, còn đối với Trung đoàn Thủ đô, đó là Ngày về lịch sử, Ngày về mà thế hệ chúng tôi hằng mơ ước suốt chặng đường vạn dặm của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Và Ngày về đã đến".

Lễ chào cờ lịch sử

Cột cờ Hà Nội là một trong số ít những công trình kiến trúc thuộc khu vực thành Hà Nội có may mắn thoát khỏi sự phá hủy của chính quyền đô hộ Pháp tiến hành trong ba năm 1894-1897. Và đây cũng là công trình hiếm hoi chứng kiến buổi chào cờ đầu tiên trong ngày giải phóng Thủ đô 10/10/1954.

Theo trung tướng Phạm Hồng Cư, buổi chiều 10/10/1954 là Lễ chào cờ lịch sử. Lá cờ chiến thắng của Tổ quốc tung bay trên đỉnh Cột Cờ. Trời thu Hà Nội xanh ngắt, điểm một sắc cờ đỏ thắm tựa bông hoa.

Trên sân vận động Manzin (nay là sân Cột Cờ), các đơn vị tham dự lễ chào cờ tập hợp thành khối vuông nghiêm chỉnh. Hàng đầu là đội hình bộ binh gồm Trung đoàn Thủ đô, đại diện các đơn vị Đại đoàn 308 và Trung đoàn 57 Đại đoàn 304. Đứng sau đội hình bộ binh là đội hình cơ giới và pháo binh xếp hàng ngang thẳng tắp, xe pháo nghiêm chỉnh, pháo thủ và bộ binh cơ giới đứng nghiêm trên xe. Xung quanh sân vận động, nhân dân các khu phố kéo đến đông nghịt đứng vòng trong vòng ngoài chật ních cả đường Hoàng Diệu và đường Cột Cờ (nay là đường Điện Biên Phủ).

Đúng 15h, còi Nhà hát Lớn nổi lên một hồi dài. Toàn thành phố hướng về Thành Hoàng Diệu. Chủ trì lễ chào cờ là Tướng Vương Thừa Vũ - Tư lệnh Đại đoàn 308, Chủ tịch Ủy ban Quân chính Thành phố và bác sỹ Trần Duy Hưng - Phó Chủ tịch Ủy ban Quân chính.

Vào 15 giờ ngày 10/10/1954, lễ chào cờ lịch sử chính thức bắt đầu. Ảnh tư liệu

Toàn cảnh lễ Chào cờ tại Cột cờ Hà Nội trong ngày 10/10/1954

Cột cờ Hà Nội ngày nay nằm trong khuôn viên bảo tàng Quân sự lịch sử. Đây là công trình còn nguyên vẹn nhất trong quần thể di tích Hoàng thành Thăng Long.

Cầu Long Biên, những cửa ô và cột cờ Hà Nội còn tồn tại đến ngày nay đã trở thành những biểu tượng, những bảo tàng lịch sử văn hóa sống động, để người dân mỗi khi đến thăm lại sống lại kí ức của những ngày tháng không cần đánh mà vẫn giải phóng Hà Nội, về kì tích "Chín năm làm một Điện Biên. Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng".