"Giữ lửa" cho đồ chơi trung thu truyền thống giữa bão Covid-19

Nhắc tới Trung Thu, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến chị Hằng, chú Cuội hay vị ngon ngọt của những chiếc bánh nướng bánh dẻo. Và cũng không thể thiếu trong dịp này là những món đồ chơi dành cho thiếu nhi. Nhiều năm trở lại đây, khi các món đồ chơi truyền thống dần trở lại, thì những làng nghề cũng vì thế mà "ăn nên làm ra".

Làng Ông Hảo (Liêu Xá, Yên Mỹ, Hưng Yên) được biết đến là làng nghề có tiếng làm đồ chơi trung thu truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Không chỉ tập trung chủ yếu làm trống như trước, hiện nay làng còn phát triển làm nhiều loại đồ chơi khác như: Mặt nạ, đầu lân,... đa dạng kiểu dáng và hoàn toàn được làm thủ công từ các nguyên liệu thân thiện như tre, nứa,...

Làng Ông Hảo được biết đến là làng nghề có tiếng làm đồ chơi trung thu truyền thống...

Tìm đến làng Ông Hảo và hỏi người dân về những gia đình còn làm đồ chơi truyền thống, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng khi nhận được câu trả lời: "Người ta bỏ hết rồi, vì dịch Covid-19 nên mọi người bỏ hết rồi, người ta chuyển kinh doanh việc khác rồi".

Chợt thoáng buồn, không nhẽ vì Covid-19 mà làng nghề bị gián đoạn, những người thợ lâu năm phải đi tìm việc khác. Rồi chúng tôi tiếp tục hỏi nhiều người khác, thì may mắn được chỉ vào nhà ông Vũ Huy Đông - chủ cơ sở sản xuất mặt nạ giấy bồi tại đây.

Khi vừa đến nơi, trước mắt chúng tôi là những người thợ đang cần mẫn hoàn thiện những chiếc mặt nạ, những chiếc trống để đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Những người thợ đang cần mẫn hoàn thiện những sản phẩm phục vụ thị trường...

Ông Đông cho biết: "Cách đây 40-50 năm, làng có Hợp tác xã thôn Hảo với nhiều người làm trống, mặt nạ Chí Phèo - Thị Nở thôi. Sau đó hợp tác xã giải thể thì vẫn còn khoảng 20 nhà tiếp tục theo nghề, làm đồ chơi trung thu truyền thống. Khoảng chục năm trở lại đây, diện tích ruộng thu hẹp dần, phần lớn hộ dân chuyển sang làm nghề khác có thu nhập cao hơn. Đến nay, làng còn trên dưới 10 hộ tiếp nối nghề cha ông để lại".

Ông Đông và người con trai đang chăm chút "thổi hồn" cho những chiếc mặt nạ giấy bồi.

Những chiếc mặt nạ làng ông Hảo nổi tiếng bởi mang nét đặc trưng riêng, thân thuộc, gần gũi, gắn liền với các nhân vật trong truyện dân gian, như: chú Tễu, ông Địa, thằng Bờm, Chí Phèo, Thị Nở hay mặt nạ 12 con giáp, đầu lân, đầu sư tử,... được trẻ nhỏ yêu thích. Đặc biệt, món đồ chơi này đều được làm thủ công với nguyên liệu tự nhiên, đơn giản như: tre, nứa, giấy, bìa cát-tông.

"Có 3 bước để hoàn thiện chiếc mặt nạ này. Thứ nhất là bồi thô bằng giấy; tiếp theo là sơn vẽ và cuối cùng là hoàn thiện đóng gói", ông Đông nói.

Mặt nạ được tạo hình bằng cách bồi giấy bìa, giấy trắng lên khuôn xi măng đúc sẵn. Sau đó được phơi khô...

Những chồng mặt nạ chờ được sơn...

Mặt nạ được tạo hình bằng cách bồi giấy bìa, giấy trắng lên khuôn xi măng đúc sẵn, sử dụng hồ bột sắn để kết dính các lớp giấy. Sau khi phơi khô, mặt nạ giấy trắng được người thợ sơn. Khâu quan trọng nhất và khó nhất là khâu vẽ tạo hình. Khi vẽ, phải chú ý các chi tiết mắt, râu, lông mày,... bởi nó quyết định cái hồn, vẻ đẹp của một chiếc mặt nạ.

Khâu vẽ tạo hình là khâu quan trọng và tốn nhiều thời gian...

Những chiếc mặt nạ với hình mẫu quen thuộc...

Việc sản xuất mặt nạ phục vụ thị trường diễn ra quanh năm. Gia đình ông Đông phải chuẩn bị làm mặt nạ thô từ tháng 9 âm lịch năm ngoái, đến tháng 5 âm lịch năm nay thì bắt tay vào sơn vẽ hoàn thiện. Trung bình một ngày, một nghệ nhân có thể vẽ được khoảng sáu mươi chiếc mặt nạ.

"Chúng tôi chủ yếu xuất đi Hà Nội và các tỉnh khác như Hải Dương, Hải Phòng hay Đà Nẵng. Năm nay bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, so với năm ngoái, lượng hàng năm nay đã bị giảm 30 - 40%. Nhưng không vì thế mà tôi từ bỏ hay gián đoạn. Ngược lại, tôi cũng đang truyền nghề làm đồ chơi Trung thu cho con trai để lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống".

“Mấy tháng nay tôi làm luôn chân luôn tay đến 11h đêm mới nghỉ, nằm ngả lưng đến 3h30' sáng lại dậy xếp hàng để chuyển đi. Thu nhập gọi là lấy công làm lãi, nhưng vì yêu nghề nên mình cố gắng gìn giữ”, ông Đông chia sẻ.

12 con giáp được tái hiện trên những chiếc mặt nạ giấy bồi...

Những nét sơn tỉ mỉ...

Bên cạnh mặt nạ giấy bồi thì gia đình ông Đông còn làm thêm đầu lân, trống và nhiều sản phẩm khác. Mấy năm gần đây, nhà ông cũng đón thêm khách du lịch đến thăm quan và trải nghiệm công việc làm đồ chơi truyền thống.