Đừng để “Hồ sơ 88 trang ở Lạng Sơn” dẫn dắt dư luận

“Tài liệu 88 trang” - từ sản phẩm mạng xã hội đến hiểm họa thông tin

Theo phản ánh của nhiều cơ quan báo chí, “tài liệu 88 trang” được lan truyền dưới dạng file PDF, được trình bày gần giống một bản kết luận điều tra: có sơ đồ, lời khai, diễn biến vụ việc, danh xưng, bút lục… Tài liệu này được gắn với nghi vấn “vụ án nghiêm trọng ở Lạng Sơn”, khu vực trụ sở cũ Đội Quản lý thị trường số 4, xã Hữu Lũng và đồn đoán liên quan đến một số cá nhân cụ thể, trong đó có cái tên Đ.V.S.

Hình ảnh liên quan được phát tán trên mạng xã hội

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, các cơ quan chức năng mới chỉ xác nhận đang xác minh nhân thân anh Nguyễn Xuân Đạt, người biệt tích 10 năm ở Hưng Yên, cùng với việc kiểm tra một số địa điểm tại Lạng Sơn; chưa có bất kỳ kết luận chính thức nào về vụ án, nghi phạm hay mối liên hệ với tài liệu đang lan truyền.

Cùng thời điểm, Công an xã Tiên Hưng (Hưng Yên) đã phát đi cảnh báo khẩn cấp về các tài liệu như “Tài liệu 88 trang” với nhận định: đây là những nội dung “kích động, hướng dẫn bạo lực, giết người”, “cực kỳ độc hại, gây hoang mang và vi phạm pháp luật nghiêm trọng”.

Công an khuyến cáo người dân tuyệt đối không chia sẻ, nếu nhận được phải xóa ngay, đồng thời báo cho cơ quan công an khi phát hiện tài khoản phát tán và tăng cường giám sát con em tránh xa những nội dung này.

Không chỉ là câu chuyện thuần túy về thông tin sai lệch, cơ quan công an còn cảnh báo nhiều file, đường link gắn với cụm từ “88 trang”, “hồ sơ vụ án” đã bị cài mã độc, có khả năng chiếm quyền truy cập tài khoản mạng xã hội, đánh cắp dữ liệu, thậm chí tiền trong tài khoản ngân hàng của người dùng. Việc tò mò tải về, mở file, chia sẻ link không chỉ khiến chính người dùng bị lừa đảo, mà vô tình biến họ thành “trạm trung chuyển mã độc” trên không gian mạng.

“Hồ sơ 88 trang” không phải hồ sơ vụ án - cảnh báo từ chuyên gia tội phạm học

Từ góc độ tội phạm học, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu nhấn mạnh “hồ sơ 88 trang” không thể được xem là hồ sơ vụ án vì chưa hề được cơ quan điều tra xác nhận.

Ông phân tích, những nội dung này chỉ là sản phẩm thông tin chưa kiểm chứng, nhưng được trình bày theo phong cách nghiệp vụ, gắn với sơ đồ, thuật ngữ chuyên môn, khiến người đọc dễ lầm tưởng đó là tài liệu chính thống của cơ quan tố tụng. Theo ông, điều nguy hiểm nhất là tài liệu này tạo ra ảo giác về “tính chính thống”, khiến nhiều người tin rằng mình đang “đọc sự thật điều tra”, từ đó nảy sinh tâm lý quy kết, kết tội trên mạng xã hội.

Các chuyên gia cảnh báo tội phạm mạng

TS Đào Trung Hiếu cũng chỉ ra ba yếu tố khiến “hồ sơ 88 trang” lan truyền nhanh: Thứ nhất, “thẩm quyền giả”: tài liệu được trình bày như văn bản nghiệp vụ, có sơ đồ, chú thích, khiến người xem nghĩ đó là giấy tờ mật hoặc hồ sơ điều tra thật.

Thứ hai, tâm lý tò mò trước những câu chuyện được đồn là “kinh hoàng, giật gân”, dẫn đến việc nhiều người không cưỡng lại được việc tải, đọc, chia sẻ.

Thứ ba, thiên kiến xác nhận: ai đã có sẵn định kiến về một cá nhân hay tổ chức nào đó sẽ dễ tin vào những nội dung phù hợp với cảm xúc, suy nghĩ của mình, bất kể chúng chưa được kiểm chứng.

Theo chuyên gia tội phạm học, làn sóng “thám tử bàn phím” quanh tài liệu 88 trang có thể làm lệch lạc nhận thức xã hội, gây sức ép không đúng chỗ lên cơ quan điều tra, mở đường cho các hành vi thao túng dư luận. Ông nhấn mạnh: “Hồ sơ thật không nằm trên mạng, càng không phải thứ được phát tán lén lút qua các nhóm kín” - mọi nội dung chưa được cơ quan tố tụng xác minh đều không thể coi là nguồn tin chính thống.

Chia sẻ “88 trang” có thể phải chịu trách nhiệm hình sự

Trao đổi với báo chí, TS. Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP Hà Nội, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp) cho rằng sự lan truyền “tài liệu 88 trang” đã tạo ra tâm lý tò mò, hoang mang và kéo theo vô số suy đoán chưa được xác thực trong xã hội.

Luật sư nhấn mạnh, hiện chưa có kết luận nào của cơ quan chức năng về việc tài liệu đó là thật hay giả, có bị can thiệp, dàn dựng hay thêm bớt tình tiết hay không, nên mọi quy kết, bình luận theo hướng kết tội cá nhân cụ thể đều là tiềm ẩn vi phạm pháp luật.

Dưới góc độ pháp lý, TS. LS Đặng Văn Cường dẫn chiếu: Luật An ninh mạng và Nghị định 15/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung) quy định rõ việc cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, gây hoang mang trong nhân dân trên không gian mạng có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt lên tới hàng chục triệu đồng.

TS - Luật sư Đặng Văn Cường

Trong trường hợp nghiêm trọng, người tung tin bịa đặt, vu khống, mô tả cảnh bạo lực, gây tổn hại danh dự, uy tín cá nhân, tổ chức có thể bị xử lý hình sự theo Điều 288 Bộ luật Hình sự (tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông) hoặc Điều 156 (tội vu khống), tùy tính chất, mức độ, hậu quả.

TS Cường cũng nhấn mạnh, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm hành vi đưa lên mạng xã hội những thông tin xuyên tạc, bịa đặt, vu khống, cũng như những nội dung mô tả cảnh bạo lực rùng rợn, kích động tội phạm.

Người tham gia phát tán “tài liệu 88 trang”, hoặc các phiên bản chỉnh sửa, cắt ghép của nó, đều có nguy cơ bị xử lý nếu cơ quan chức năng xác định đó là thông tin sai sự thật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

TS. LS Đặng Văn Cường lưu ý thêm: nếu người dân nắm được thông tin, tài liệu cho rằng có dấu hiệu tội phạm thì con đường duy nhất đúng pháp luật là gửi đơn, cung cấp tài liệu cho cơ quan điều tra có thẩm quyền, chứ không phải tự ý “điều tra”, “đọc hồ sơ”, “kết tội” trên mạng xã hội. Mọi hành vi tự quy kết tội danh, bêu riếu đời tư trên mạng đều có thể gây hậu quả nặng nề cho người bị nêu tên, kể cả trong trường hợp sau này họ vô tội.

Người dân cần làm gì khi gặp “hồ sơ 88 trang”?

Từ cảnh báo của cơ quan công an và phân tích của các chuyên gia, có thể rút ra một số khuyến nghị rất cụ thể cho người dùng mạng:

Thứ nhất, tuyệt đối không mở, không tải, không chia sẻ “tài liệu 88 trang” và các đường link lạ liên quan. Tò mò vài phút có thể đánh đổi bằng nguy cơ mất dữ liệu, tiền trong tài khoản, hoặc vướng vào những rắc rối pháp lý không đáng có.

Thứ hai, nếu lỡ nhận được, hãy xóa ngay và báo cáo (report) cho nền tảng hoặc cơ quan chức năng. Nhiều công an địa phương khuyến cáo hành động văn minh nhất lúc này là âm thầm bấm “báo cáo vi phạm”, không bình luận, không chia sẻ thêm.

Thứ ba, chỉ tiếp nhận thông tin từ nguồn chính thống. Những đánh giá, kết luận về bất kỳ vụ án nào, bao gồm cả nghi vấn vụ việc tại Lạng Sơn, chỉ có giá trị khi được phát đi từ cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án hoặc cơ quan báo chí được cấp phép. Mọi nội dung “rò rỉ”, “tài liệu mật”, “bản án chưa công bố” lan truyền trên mạng đều phải được nhìn nhận với tâm thế cảnh giác, hoài nghi.

Thứ tư, tôn trọng nguyên tắc suy đoán vô tội và đời tư của cá nhân. Việc tùy tiện nhắc tên, gán ghép tội danh cho một người, dù là cán bộ nhà nước hay công dân bình thường, khi chưa có kết luận chính thức, không chỉ là hành vi thiếu văn minh mà còn có thể cấu thành vu khống, xâm phạm danh dự, nhân phẩm theo quy định của pháp luật hình sự.

Hiện tượng “hồ sơ 88 trang” quanh nghi án ở Lạng Sơn - thường bị mạng xã hội gọi tắt là “vụ Đoàn Văn Sáng - Nguyễn Xuân Đạt” - cho thấy mặt trái rất rõ của không gian mạng: chỉ cần một file PDF được trình bày khéo léo, nửa thật nửa giả, là có thể đẩy hàng triệu người vào vòng xoáy hoang mang, phẫn nộ và đồn đoán.

Trong bối cảnh đó, thái độ bình tĩnh, tỉnh táo, tôn trọng pháp luật và chờ đợi thông tin chính thức không chỉ là cách bảo vệ chính mình, mà còn là trách nhiệm công dân trong việc giữ gìn một môi trường thông tin lành mạnh, không để tin giả và tài liệu độc hại dẫn dắt dư luận.