Không chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND, dân bị oan sẽ nhờ ai?

Sáng 14/5, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ nhất), và dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Góp ý về bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND quy định tại khoản 5 Điều 1 dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng) cho biết, theo giải thích của Ban soạn thảo, có 2 lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng).

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy bày tỏ băn khoăn: “Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND. Nếu vậy thì dân bị oan sai, sẽ nhờ cậy ai chất vấn để mà bảo về quyền lợi của họ?”.

Trước khi thông qua mô hình TAND, VKSND khu vực, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị Quốc hội xem xét kỹ cơ chế giám sát quyền lực đối với các cơ quan này.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy nhận thấy, lập luận của Ban soạn thảo đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và tính chất pháp lý khác nhau, và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn, vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người chất vấn phải trả lời trực tiếp, phải chịu trách nhiệm về phần trả lời của mình.

Đại biểu cho rằng, không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề đối thoại công khai với đại biểu và cử tri.

Đại biểu nhấn mạnh, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, Nhân dân địa phương yêu cầu thông tin trao đổi trực tiếp với Chánh án, Viện trưởng.

Do đó, nhận định rằng HĐND vẫn giám sát được là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát. Việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND là đi ngược lại với Nghị quyết 27 của Trung ương để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nữ đại biểu cho biết, về thực tiễn, tạm chưa nói đến trường hợp oan sai, mà chỉ nói đến những trường hợp bản án, quyết định của TAND tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án.

Theo một bài báo mới đăng trên cơ quan báo chí của một tỉnh, thống kê của 3 ngành kiểm sát, tòa an và thi hành án dân sự, trong thời gian qua, tỉnh này có 28 vụ việc bản án, quyết định của toà tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án, trong đó 11 vụ có kiểm sát viên tham gia kiểm sát xét xử (chiếm 39,2%).

"Trong những trường hợp như vậy, nếu đại biểu HĐND chỉ có quyền kiến nghị thì kiến nghị ấy có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai trước kỳ họp HĐND không", bà Thúy nêu vấn đề.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị Quốc hội giữ lại quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND trong Hiến pháp.

Trên cơ sở đó, luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới, đây chính là cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước và nội dung này hiện chưa phát sinh vướng mắc.