Chuyên gia cảnh báo sốt xuất huyết có nguy cơ bùng phát

Dịch sốt xuất huyết có khả năng bùng phát cao

Theo báo cáo của Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), tính đến giữa tháng 7, cả nước ghi nhận hơn 32.000 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó khu vực miền Nam chiếm hơn 70% tổng số ca. Một số địa phương ghi nhận số mắc tăng cao so với cùng kỳ như: Bến Tre tăng 346,5%, Tây Ninh tăng 274,3%, Long An tăng 208,6%, Đồng Nai tăng 191,7% và TPHCM tăng 151,4%.

Cục Quản lý khám chữa bệnh cho hay gần đây, một số bệnh viện lớn trên địa bàn TPHCM đã bị quá tải khi tiếp nhận bệnh nhân sốt xuất huyết với hàng trăm ca rơi vào sốc do sốt xuất huyết. Nhiều bệnh nhi và người lớn nhập viện trong tình trạng nguy kịch. Theo thống kê, Bệnh viện Nhi Đồng 2 ghi nhận 4 trường hợp tử vong trên tổng số gần 700 ca bệnh sốt xuất huyết. Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM cũng có gần 2.000 bệnh nhân nhập viện, trong đó 4 ca đã tử vong.

Chia sẻ về tình hình điều trị bệnh sốt xuất huyết, TS.BS Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Sốt xuất huyết Bệnh viện Nhi đồng 1 (TPHCM) cho biết, khoảng 20-30% bệnh nhi đến khám do sốt xuất huyết đã phải nhập viện do có dấu hiệu cảnh báo bệnh chuyển nặng. Hiện bệnh viện đang điều trị cho 50-60 bệnh nhân nặng với nhiều ca rơi vào biến chứng sốc, suy đa cơ quan khiến quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn.

Bác sĩ Tuấn nhận định: “Nếu như trước đây, bệnh chủ yếu mắc và trở nặng ở trẻ nhỏ thì hiện độ tuổi mắc có khuynh hướng chuyển sang nhóm trẻ lớn hơn từ 10-15 tuổi và người lớn, cho thấy bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc sốt xuất huyết”. Bác sĩ Tuấn cảnh báo năm 2025, sốt xuất huyết có khả năng bùng phát rất cao vì rơi vào chu kỳ dịch 3-5 năm, tương tự đợt dịch lớn năm 2022 với hơn 370.000 ca mắc và 140 ca tử vong.

Đặc biệt đáng chú ý, theo các nghiên cứu giám sát dịch tễ, Việt Nam lưu hành cả 4 tuýp virus sốt xuất huyết (Den-1, Den-2, Den-3, Den-4). Tuy nhiên, hiện tuýp virus Den-2 đang chiếm ưu thế trong cộng đồng so với Den-1 trước đây. Đây là chủng có khả năng gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sốt xuất huyết nặng và hội chứng sốc do sốt xuất huyết, đồng thời liên quan đến các đợt bùng phát dịch cao hơn. Sự thay đổi tuýp virus gây bệnh cũng tạo ra khoảng trống miễn dịch, khiến số ca sốt xuất huyết dễ tăng cao. Nguy hiểm hơn, người đã từng mắc các tuýp virus khác trước đây cũng có nguy cơ gặp biến chứng nặng khi tái nhiễm với tuýp virus Den-2.

Hiện sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Các phương pháp điều trị bệnh chủ yếu là điều trị theo triệu chứng. Một số người mắc sốt xuất huyết giai đoạn đầu không có triệu chứng rõ rệt, chủ quan tự mua thuốc uống hoặc tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, bệnh có thể đột ngột trở nặng ở giai đoạn giảm sốt hoặc hết sốt từ ngày thứ 3 - 7. Người bệnh cần đặc biệt chú ý các dấu hiệu bất thường để nhập viện kịp thời. Nếu điều trị chậm trễ, người bệnh có thể nhanh chóng rơi vào sốc, giảm tiểu cầu, thoát huyết tương, cô đặc máu khiến các cơ quan nội tạng không nhận đủ máu và oxy dẫn đến suy đa cơ quan.

Theo bác sĩ Tuấn, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người có cơ địa thừa cân béo phì, người lớn tuổi, người mắc các bệnh nền mạn tính với hệ miễn dịch yếu cần theo dõi sát các triệu chứng của sốt xuất huyết để nhập viện kịp thời. Phụ nữ mang thai nhiễm sốt xuất huyết còn tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, nhất là giai đoạn chuyển dạ, nguy cơ xuất huyết nặng và gặp các biến chứng có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Mẹ mắc sốt xuất huyết chuyển dạ có thể truyền virus cho trẻ khi chào đời, khiến trẻ có nguy cơ tử vong cao.

Sốt xuất huyết gây ra 3 biến chứng nguy hiểm gồm thoát huyết tương, xuất huyết các cơ quan và suy đa cơ quan. Trong đó, virus làm tăng tính thấm thành mạch gây thoát huyết tương, giảm thể tích tuần hoàn máu dẫn đến sốc, tụt huyết áp, ngừng tim. Virus còn gây giảm tiểu cầu dẫn đến xuất huyết các cơ quan và mất máu nặng có thể tử vong. Bên cạnh đó, virus cũng tấn công vào đa các cơ quan gây suy gan, suy thận, suy tim, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp… Quá trình điều trị ca sốt xuất huyết nặng cần áp dụng nhiều phương pháp phức tạp như thở máy, lọc máu, thay huyết tương, truyền albumin, thuốc vận mạch, kháng sinh, kháng nấm… dẫn đến tốn kém chi phí điều trị. Chi phí điều trị một ca mắc sốt xuất huyết nặng có thể từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng. Chưa kể một người có thể mắc căn bệnh này đến 4 lần, lần sau có thể nặng hơn lần trước.

Các bác sĩ cảnh báo, nếu như trước đây, bệnh chủ yếu mắc và trở nặng ở trẻ nhỏ thì hiện độ tuổi mắc có khuynh hướng chuyển sang nhóm trẻ lớn hơn từ 10-15 tuổi và người lớn, cho thấy bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc sốt xuất huyết.

Lý giải về cơ chế tái nhiễm của sốt xuất huyết, BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Sau khi mắc sốt xuất huyết lần đầu, cơ thể tạo kháng thể đặc hiệu dài hạn chống lại type virus đó và có miễn dịch chéo tạm thời với các type khác khoảng 6 tháng. Tuy nhiên, khi tái nhiễm với một tuýp virus khác, kháng thể cũ có thể liên kết với virus Dengue mới gây hiện tượng “tăng cường phụ thuộc kháng thể” (ADE), khiến cơ thể không đủ khả năng trung hòa và tiêu diệt virus.

Ngược lại, chúng tạo điều kiện để virus xâm nhập vào các tế bào miễn dịch dễ dàng hơn, làm tăng mức độ phản ứng viêm, kích hoạt “cơn bão cytokine” tấn công ngược các tế bào và cơ quan khỏe mạnh. Việc này khiến tình trạng xuất huyết nặng hơn, gây chảy máu ồ ạt, suy giảm chức năng đa cơ quan, thậm chí tử vong. Tái nhiễm sốt xuất huyết có thể gây bệnh nặng, tỷ lệ tử vong cao gấp nhiều lần so với lần đầu tiên”.

Nghiên cứu cho thấy, nếu may mắn sống sót sau nhiễm sốt xuất huyết nặng có biến chứng, gần 70% bệnh nhân giảm khả năng lao động, hơn 50% người sống chung với triệu chứng bệnh như đau khớp, đau cơ, suy nhược, yếu tay chân, rụng tóc… đến 2 năm.

Không đợi cao điểm mùa dịch mới tiêm vắc xin

Việt Nam đã chính thức sử dụng vắc xin sốt xuất huyết Takeda (Nhật Bản) từ tháng 9/2024. Vắc xin này là thành quả nghiên cứu nhiều thập kỷ. Vắc xin phòng ngừa đầy đủ 4 type virus sốt xuất huyết (Den-1, Den-2, Den-3, Den-4), được chỉ định cho trẻ em từ 4 tuổi và người lớn. Người chưa mắc bệnh hay đã mắc bệnh đều cần tiêm để giảm nguy cơ nhiễm, tái nhiễm và biến chứng nặng. Lịch tiêm đơn giản chỉ 2 mũi cách nhau 3 tháng, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh hơn 80% và nguy cơ nhập viện hơn 90%. Vắc xin này không dùng cho phụ nữ mang thai nên cần tiêm xong ít nhất 1 - 3 tháng trước khi có thai.

BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, vắc xin sốt xuất huyết là vắc xin sống giảm độc lực với kỹ thuật tiêm phức tạp, đòi hỏi độ chính xác cao và tay nghề chuyên môn vững. Việc bảo quản, vận chuyển và sử dụng phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt riêng, do đó không dễ để mở rộng nhanh chóng hoạt động tiêm chủng nếu thiếu đào tạo bài bản và giám sát chặt chẽ.

Trước diễn biến phức tạp của sốt xuất huyết hiện nay, lượng người dân đến tiêm vắc xin sốt xuất huyết phòng bệnh tại VNVC đang tăng gần 50%. Đối tượng tiêm chủng đa dạng, bao gồm trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn, người cao tuổi, người có bệnh mạn tính và những người làm các công việc có nguy cơ cao mắc bệnh như hướng dẫn viên du lịch, công nhân xây dựng, nông dân... Bên cạnh đó, nhiều công ty, doanh nghiệp, tổ chức cũng đã liên hệ VNVC để tổ chức tiêm vắc xin phòng sốt xuất huyết cho người lao động ngay tại nơi làm việc.

Bác sĩ Chính lưu ý người dân cần tiêm vắc xin sốt xuất huyết sớm, không đợi cao điểm mùa dịch mới tiêm chủng. Lý do là sau tiêm, vắc xin cần trung bình 2 tuần để tạo kháng thể bảo vệ. Mỗi người cần tiêm đủ 2 mũi vắc xin mới đạt hiệu quả bảo vệ tối đa. Việc này giúp giảm tỷ lệ mắc sốt xuất huyết, biến chứng, tốn kém chi phí điều trị.

Bác sĩ Chính cũng lưu ý, khi sốt liên tục từ hai ngày trở lên, người bệnh cần đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hạ sốt như aspirin hoặc tự truyền dịch vì có thể gây biến chứng nghiêm trọng. Bệnh nhân cần được bác sĩ thăm khám để phân loại mức độ bệnh và chỉ định điều trị phù hợp. Cần nhập viện ngay khi có dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm như li bì, mệt mỏi, nôn ói và đau bụng nhiều, chảy máu cam, chảy máu chân răng, chảy máu không liên quan kỳ kinh nguyệt…

Bên cạnh tiêm vắc xin sốt xuất huyết từ sớm, người dân nên tiếp tục chủ động diệt muỗi, bọ gậy và phòng chống muỗi đốt bằng cách dùng bình xịt, các dụng cụ diệt muỗi; loại bỏ các dụng cụ chứa nước thải, nước đọng, nuôi cá trong bể nước để diệt bọ gậy; mặc quần áo dài tay, ngủ màn kể cả ban ngày…