Cán bộ khoa học trẻ có thể được đặc cách vào làm việc khu vực công

Thông tin này được Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thị Hà cho biết tại sự kiện Thủ tướng Chính phủ đối thoại với thanh niên Việt Nam năm 2025 với chủ đề “Thanh niên Việt Nam tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, chiều 24/3.

Theo bà Hà, về chính sách đặc thù để thu hút, tuyển dụng và giữ chân nhân lực khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong các cơ quan của hệ thống chính trị, năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 899 phê duyệt Chiến lược quốc gia thu hút, trọng dụng nhân tài đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.

Tháng 12/2024, Chính phủ ban hành Nghị định 179 quy định về chính sách thu hút, trọng dụng người có tài năng làm việc trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội.

Nghị định này thay thế cho Nghị định 140 và đã tạo ra hành lang pháp lý để thu hút sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và cán bộ khoa học trẻ vào làm việc ở các khu vực công thông qua 5 chính sách.

Một là tuyển dụng đặc cách. Hai là hỗ trợ tài chính. Ba là đào tạo chuyên sâu. Bốn là trang bị điều kiện làm việc hiện đại. Năm là đặc biệt ưu tiên đãi ngộ cho các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, người Việt Nam ở nước ngoài và cả chuyên gia nước ngoài nhằm tận dụng toàn bộ dịch vụ phát triển đất nước.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thị Hà.

Theo đó, từ năm 2018 đến năm 2024, chúng ta đã có 706 sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và cán bộ khoa học trẻ được thu hút, tuyển dụng vào làm việc tại các cơ quan, tổ chức. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành hai đề án lớn liên quan đến phát triển nguồn nhân lực cho chuyển đổi số quốc gia.

Thứ nhất là đề án nâng cao nhận thức, phổ cập kỹ năng về phát triển nguồn nhân lực, chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030.

Thứ hai là đề án kiện toàn bộ máy, nâng cao năng lực quản lý nhà nước và thực thi pháp luật về chuyển đổi số từ Trung ương đến địa phương đến năm 2025 và cũng định hướng đến năm 2030.

Theo lãnh đạo Bộ Nội vụ, đề án này đã xác định các nhiệm vụ, giải pháp để phát triển nguồn nhân lực cho chuyển đổi số quốc gia và cũng là cơ sở để các bộ, ngành, các địa phương bố trí đủ biên chế để triển khai công tác chuyển đổi số.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà cũng cho biết, hiện nay, Chính phủ đang giao cho Bộ Nội vụ nghiên cứu xây dựng quy định về chế độ, chính sách đối với người làm công tác chuyên trách về chuyển đổi số an toàn, an ninh mạng để thu hút, tuyển dụng và giữ chân nhân lực về khoa học, công nghệ chuyển đổi số trong các cơ quan của hệ thống chính trị. Nghị định này đang được xin ý kiến các bộ, ngành và các địa phương.

Cán bộ cơ sở công lập có thể điều hành doanh nghiệp khoa học, công nghệ

Cũng tại buổi đối thoại, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cho biết, trong Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, lần đầu tiên chúng ta xây dựng một cơ chế cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học thuộc khu vực công lập tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu của họ.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định.

Trên tinh thần của Nghị quyết 57, ngay từ đầu tháng 3/2025, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các ban, bộ, ngành thể chế hóa chủ trương này của Đảng. Nội dung được cụ thể hóa trong Nghị quyết 193 về việc thử nghiệm các chính sách đột phá nhằm phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nghị quyết đã được trình Quốc hội để ban hành, trong đó đặc biệt chú trọng đến chính sách đột phá cho phép các cơ sở công lập thực hiện những bước đi mới.

Thứ nhất, được phép sử dụng tài sản công, tài sản, trí tuệ và tiền từ các quỹ để thành lập, tham gia hoạt động hoặc góp vốn vào doanh nghiệp.

Điều này không phải là mới trên thế giới. Ở nhiều quốc gia, khi doanh nghiệp được thành lập từ các cơ sở nghiên cứu, trường đại học cùng với đối tác bên ngoài, người ta gọi đó là "doanh nghiệp khởi nguồn" (spin-off). Nguồn vốn chủ yếu của các doanh nghiệp này là tài sản trí tuệ từ các cơ sở nghiên cứu.

Thứ hai, cho phép xác định giá trị tài sản để tham gia góp vốn vào doanh nghiệp, đồng thời quy định rõ ràng về việc định giá tài sản.

Thứ ba, quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục phê duyệt đề án thành lập và tham gia góp vốn vào doanh nghiệp. Đồng thời, cho phép viên chức tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp do cơ sở công lập thành lập hoặc tham gia thành lập, góp vốn.

Thứ tư, quy định quyền và trách nhiệm của người cử viên chức cũng như của chính viên chức tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp.

Như vậy, từ nay, các cơ sở công lập có quyền tham gia góp vốn và thành lập doanh nghiệp. Viên chức trong các cơ sở này cũng được phép tham gia điều hành doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là những người sáng tạo ra tri thức sẽ có cơ hội trực tiếp đưa tri thức đó vào doanh nghiệp để biến thành sản phẩm, dịch vụ.

Theo ông Định, đây là quá trình hợp tác vô cùng quan trọng. Bởi lẽ, giữa kết quả nghiên cứu công nghệ và khả năng đưa sản phẩm ra thị trường thường xuất hiện một giai đoạn được gọi là "thung lũng chết" – tức là có nhiều ý tưởng khả thi về mặt khoa học nhưng lại không khả thi về mặt thị trường.

Đây chính là lúc cần sự kết hợp giữa những người có chuyên môn khoa học và những người có năng lực kinh doanh. Sự kết hợp này sẽ tạo ra một sản phẩm vừa khả thi về mặt công nghệ, vừa khả thi trên thị trường, đồng thời có khả năng tạo ra giá trị gia tăng, đặc biệt là giá trị gia tăng lớn. Đó chính là biểu hiện của năng lực đổi mới sáng tạo.

Để phát huy năng lực này, theo tinh thần Nghị quyết 57 và việc thử nghiệm chính sách trong Nghị quyết 193, Chính phủ đang kiến tạo một hệ sinh thái và môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp này hoạt động. Điều này không chỉ dừng lại ở việc cho phép thành lập doanh nghiệp mà còn bao gồm quá trình hỗ trợ, như cung cấp các ưu đãi về vốn và thu nhập cho doanh nghiệp.

Cũng theo ông Định, ngoài cơ chế trước đây cho phép doanh nghiệp sử dụng quỹ phát triển khoa học công nghệ để đầu tư, lần này Chính phủ và Quốc hội đã quy định rằng tất cả các doanh nghiệp, khi đầu tư vào nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, kể cả đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, sẽ được khấu trừ chi phí đó trong phần chi phí chịu thuế, với mức khấu trừ lên đến 150%.

Như vậy, chính sách này sẽ công bằng và hài hòa hơn so với giai đoạn trước, khi chỉ có doanh nghiệp lớn mới đủ nguồn lực tài chính và doanh thu để lập quỹ phát triển khoa học công nghệ. Từ nay, doanh nghiệp ở mọi quy mô đều có thể đầu tư cho khoa học công nghệ và được hưởng khấu trừ thuế.

Ngoài ra, các yếu tố khác như quỹ đầu tư mạo hiểm, hệ thống hạ tầng khoa học công nghệ – đặc biệt là việc phát triển các phòng thí nghiệm – sẽ được quan tâm và đầu tư trong thời gian tới, trong 5 đến 10 năm với tổng chi từ 20-25% ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của quốc gia.

"Chúng tôi tin rằng, với việc mở cửa cho các đơn vị sự nghiệp công lập cùng đội ngũ viên chức tham gia thành lập, điều hành và biến tri thức sáng tạo của mình thành năng lực đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp – tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới sẽ mở ra một cánh cửa để các nhà khoa học, đặc biệt là tri thức trẻ, tham gia trực tiếp vào mục tiêu cuối cùng là phát triển đất nước", ông Định nói.