Hai tính năng an toàn bị phớt lờ trên máy bay Boeing 737 MAX gặp nạn

Khi các phi công trên hai chuyến bay của Ethiopian Airlines và Lion Air vật lộn lấy lại quyền kiểm soát chiếc máy bay 737 MAX đang không ngừng chúi mũi xuống đất chỉ một thời gian ngắn sau khi cất cánh, họ không có sự hỗ trợ của hai tính năng an toàn trong buồng lái. Hai thiết bị này có thể cứu phi cơ khỏi thảm kịch, nhưng lại không được tập đoàn Boeing trang bị sẵn trên dòng 737 MAX và các hãng hàng không phải trả thêm số tiền khá lớn để mua chúng, theo New York Times.

Với Boeing và các nhà sản xuất máy bay khác, việc tính thêm phí để gắn các thiết bị nâng cấp cho một máy bay tiêu chuẩn là hoạt động thường thấy nhằm gia tăng lợi nhuận. Các hãng hàng không hàng đầu trên thế giới đều phải trả số tiền không nhỏ nếu họ muốn đặt hàng bổ sung những tùy chỉnh nâng cao cho máy bay.

Đôi khi những tính năng mua thêm này liên quan đến thẩm mỹ hay tiện ích trên máy bay, chẳng hạn chỗ ngồi cao cấp, ánh sáng lạ mắt hay nhà vệ sinh phụ. Nhưng một số tính năng trong số đó lại liên quan tới liên lạc, điều hướng hay hệ thống an toàn được coi là cần thiết đối với hoạt động của máy bay.

Nhiều hãng hàng không, đặc biệt là những hãng giá rẻ như Lion Air của Indonesia, không chọn mua thêm các tính năng bổ sung này, bởi chúng không phải là yêu cầu bắt buộc theo quy định của cơ quan quản lý hàng không các nước. Trong buồng lái một chiếc 737 MAX tiêu chuẩn không có đồng hồ hiển thị góc tấn, cũng không có thiết bị báo cảm biến góc tấn bị sai lệch.

Giờ đây, trước hai vụ tai nạn máy bay chết người cùng liên quan tới dòng máy bay 737 MAX, Boeing sẽ biến đèn báo lỗi cảm biến góc tấn thành trang bị tiêu chuẩn trên máy bay, trong nỗ lực sửa chữa sai lầm để giúp 737 MAX có thể cất cánh trở lại.

Chưa rõ nguyên nhân dẫn tới vụ rơi máy bay Ethiopian Airlines ngày 10/3 và vụ rơi máy bay Lion Air hồi cuối tháng 10 năm ngoái. Các nhà điều tra đang xem xét khả năng hệ thống tự động chống thất tốc (luồng khí đi qua cánh máy bay quá yếu để tạo ra lực nâng) mới được lắp đặt trên các dòng Boeing MAX có thể là nguyên nhân gây tai nạn.

Hệ thống Tăng cường Tính năng Điều khiển (MCAS) mới được lắp đặt trên máy bay 737 MAX đọc dữ liệu từ một trong hai thiết bị mang tên cảm biến góc tấn được gắn ở phía trước buồng lái, nhằm xác định mũi máy bay đang chúc xuống hay hướng lên bao nhiêu độ trên không trung. Khi MCAS phát hiện phi cơ ngóc mũi lên quá cao, nó sẽ tự động chúc mũi máy bay xuống nhằm chống thất tốc.

Cả hai tính năng an toàn tùy chọn của Boeing có thể giúp phi công phát hiện trục trặc từ cảm biến góc tấn. Đồng hồ góc tấn hiển thị dữ liệu thu thập được từ hai cảm biến, cho phép phi công xác định phi cơ có thực sự đang ngóc mũi lên hay không. Trong khi đó, đèn báo lỗi cảm biến góc tấn sẽ được kích hoạt nếu hệ thống phát hiện hai cảm biến cung cấp dữ liệu không đồng nhất.

Boeing sẽ sớm cập nhật phần mềm MCAS và tiêu chuẩn hóa đèn báo lỗi cảm biến góc tấn trên tất cả các máy bay 737 MAX, theo một nguồn tin giấu tên. Thực tế, Boeing đã bắt đầu tiến hành sửa chữa phần mềm và thay thế thiết bị trước khi vụ tai nạn máy bay Ethiopia xảy ra.

"Chúng rất quan trọng và hầu như không mất chi phí" - Bjorn Fehrm, chuyên gia phân tích tại công ty tư vấn hàng không Leeham nhận xét và cho hay: "Họ tính phí lắp đặt thêm chúng vì họ có thể làm vậy. Nhưng chúng là cần thiết để đảm bảo an toàn".

Hồi đầu tuần, giám đốc điều hành Boeing Dennis A. Muilenburg cho biết công ty đang nỗ lực cải tiến để khiến máy bay an toàn hơn. Một phần trong quy trình tiêu chuẩn của chúng tôi sau bất kỳ sự cố nào là kiểm tra lại thiết kế cũng như khả năng hoạt động của máy bay và vào thời điểm thích hợp, chúng tôi sẽ cập nhật sản phẩm để cải thiện tính năng an toàn.

Theo chuyên gia, việc tính phí những tính năng tùy chọn có thể mang đến nguồn thu lớn cho các hãng sản xuất máy bay.

Theo một báo cáo của Jackson Square Aviation, công ty cho thuê máy bay trụ sở ở San Francisco, Mỹ, trong khoảng thời gian Boeing bắt đầu chiến dịch quảng bá cho 737 MAX 8 từ 2013, một hãng hàng không sẽ phải chi từ 800.000 USD đến hai triệu USD cho hàng loạt tính năng bổ sung, tương đương khoảng 5% giá cuối cùng của phi cơ.

Ví dụ, Boeing tính thêm phí cho một bình chữa cháy dự phòng trong khoang hành lý, nhưng những sự cố trong quá khứ cho thấy hệ thống chữa cháy đơn lẻ có thể không đủ để dập tắt các đám cháy lan rộng trên máy bay. Những nhà điều hành bay ở Nhật Bản yêu cầu các hãng hàng không ở quốc gia này phải lắp đặt hệ thống chữa cháy dự phòng. Tuy nhiên, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) không đặt ra yêu cầu trên.

"Rất nhiều thứ không nên bị đưa vào danh sách thiết bị tùy chọn và rất nhiều hãng hàng không muốn máy bay rẻ nhất có thể" - Mark H. Goodrich, luật sư kiêm cựu phi công thử nghiệm động cơ máy bay, bình luận. "Và Boeing đơn giản chỉ cần nói 'Này, nó có sẵn để chọn mà"

Nhưng điều Boeing không nói là chúng "đã trở thành nguồn lợi nhuận khổng lồ" với họ như thế nào, Goodrich cho biết thêm.

Ba hãng hàng không Mỹ đã đặt mua máy bay 737 MAX đều có lựa chọn bố trí buồng lái khác nhau. American Airlines, hãng hàng không đặt mua 100 máy bay và đang có 24 chiếc Boeing 737 MAX trong phi đội, mua cả đồng hồ góc tấn lẫn đèn báo lỗi cảm biến góc tấn.

Trong khi đó, Southwest Airlines, hãng đặt mua 280 máy bay và đang sở hữu 36 chiếc Boeing 737 MAX, quyết định mua thêm đèn báo lỗi cảm biến góc tấn, nhưng thiết bị báo chỉ số góc tấn chỉ được lắp đặt trên màn hình hiển thị phía trên đầu phi công. Sau tai nạn máy bay Lion Air, Southwest Airlines cho hay họ sẽ sửa đổi để bổ sung đồng hồ góc tấn trên màn hình máy tính chính của phi công.

United Airlines, hãng hàng không đặt 137 máy bay 737 MAX và đã nhận 14 chiếc, đã không mua cả đồng hồ góc tấn lẫn đèn báo lỗi cảm biến góc tấn.

Boeing đang điều chỉnh một số tính năng khác trong phần mềm MCAS. MCAS trước đây chỉ thu thập dữ liệu góc tấn từ duy nhất một cảm biến trên suốt hành trình bay, dẫn tới nguy cơ thông tin sai lệch khiến hệ thống tự động chúc mũi máy bay mà không thể can thiệp như trường hợp của Lion Air. Trong bản cập nhật sắp tới, Boeing thông báo MCAS sẽ được điều chỉnh để nhận dữ liệu từ cả hai cảm biến góc tấn. Nếu xuất hiện sai lệch dữ liệu giữa hai cảm biến, MCAS sẽ bị vô hiệu hóa.

Các chuyên gia an toàn hàng không đánh giá việc bổ sung hai tính năng này cho 737 MAX là bước đi đáng hoan nghênh, đặc biệt là đèn báo lỗi sẽ cảnh báo kịp thời cho phi công khi vấn đề với cảm biến góc tấn xảy ra, qua đó phi công có thể chủ động tắt MCAS nếu nó được kích hoạt sai, Peter Lemme, chuyên gia tư vấn hàng không và kết nối vệ tinh, nhận định. "Trong giây phút quan trọng, nó chắc chắn sẽ giúp ích" - ông nhấn mạnh.