Đào vàng ở Điện Biên - Bài 2: Doanh nghiệp "mất tích", cửa mỏ khó đóng

Sau hơn 10 năm phát lộ và khai thác, gần 40 ha khai trường giờ là những quả đồi núi trọc lốc, sạt lở ngổn ngang đất đá từ đỉnh xuống đến tận chân núi; dấu tích những lán trại tạm bợ còn sót lại minh chứng cho một giai đoạn khai thác vàng tấp nập, nhộn nhịp ở đây. Những hầm, hố khai thác vàng dày đặc, trong đó nhiều hầm đã sập.

Doanh nghiệp "mất tích" để lại những hầm đào vàng nham nhở, phá hủy môi trường

Vào những năm từ 2012 đến 2016, nạn “vàng tặc” luôn trở thành vấn đề vô cùng nhức nhối của địa phương này. Những tưởng sau quyết định thu hồi đất và đóng cửa điểm mỏ của UBND tỉnh Điện Biên vào năm 2017, vùng núi Háng Trợ sẽ được bình yên trở lại. Thế nhưng đến nay, phu vàng đến mỏ vàng Háng Trợ tìm vận may không chỉ còn dừng lại ở địa bàn nội bộ, dân cư địa phương, mà đã xuất hiện thêm người ở nhiều địa phương lân cận khác như: Sơn La, Hòa Bình, Lai Châu, Lào Cai.

Văn bản chỉ trên giấy; đóng cửa mỏ thì chính quyền sẽ “đối đầu” dân

Trả lời câu hỏi của PV có hay không việc buông lòng quản lý của chính quyền địa phương trước tình trạng khai thác vàng trái phép hiện nay, ông Hạng A Di, Chủ tịch UBND xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông cho biết: “Tỉnh nói đóng cửa mỏ nhưng chỉ là đóng trên giấy, chưa thực hiện đóng cửa mỏ trên thực địa, khiến việc quản lý hết sức khó khăn, xã đã chỉ đạo các ban ngành, đoàn thể tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân chấp hành nghiêm việc dừng khai thác vàng trái phép, nâng cao nhận thức cho người dân về hiểm họa của môi trường từ khai thác vàng trái phép. Xã không thể phạt vì điều đó là việc làm “đối đầu” lại với người dân sẽ dẫn đến khó khăn cho chính quyền trong điều hành thực hiện các nhiệm vụ ở địa phương."

Người dân tin vào giấc mộng đổi đời từ vàng, trong khi chính quyền "lo sợ" nếu đóng cửa hoạt động này sẽ "đối đầu" dân

Ông Di khẳng định xã không buông lỏng quản lý. Liên quan đến việc hàng chục người dân vẫn đang khai thác vàng trái phép trên mỏ tại thời điểm này, ông Di giải thích: Phần đa người dân “đào” vàng trái phép chỉ tranh thủ khi chưa vào mùa vụ, hoặc kết thúc các mùa vụ, thời gian nông nhàn đi kiếm thêm thu nhập, xã đã làm hết sức trong thẩm quyền.

Cái gọi là “làm hết sức” như ông Di nói thể hiện từ đầu năm 2017 đến nay, chính quyền xã Phì Nhừ chỉ liên tục ban hành các công văn với nội dung “tăng cường kiểm tra, vận động người dân không được khai thác vàng trái phép”. Trong khi đó, hoạt động khai thác vàng thu lợi nhuận hàng tỷ đồng mỗi năm, nhưng sau mỗi lần nhắc nhở tình trạng khai thác vàng trái phép đâu vẫn vào đó.

Trao đổi về tình trạng khai thác vàng trái phép hiện nay tại mỏ vàng Háng Trợ với ông Vàng A Hờ, Phó Chủ tịch UBND huyện Điện Biên Đông cho biết: Sau một thời gian dài tồn tại nhiều bất cập, giữa năm 2017, UBND tỉnh Điện Biên đã ban hành 2 Quyết định số 578 và 579, quyết định thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản, thu hồi đất của Công ty CP Công nghiệp MOLYBDEN, đồng thời có văn bản giao Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên là cơ quan chuyên môn chủ trì việc lập đề án, đóng cửa mỏ vàng Háng Trợ, trả lại nguyên hiện trạng tự nhiên ban đầu.

Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh Điện Biên, các cấp chính quyền huyện Điện Biên Đông đã có nhiều văn bản và trực tiếp chỉ đạo công an huyện, chính quyền xã nắm bắt tình hình, ngăn chặn tình trạng khai thác vàng thổ phỉ, trái phép. Tuy nhiên, do cửa mỏ vẫn chưa được đóng, khiến tình trạng khai thác vàng trái phép ở Háng Trợ vẫn rất khó kiểm soát.

Đóng cửa mỏ… phải có tiền

Theo ông Vàng A Hờ thì huyện Điện Biên Đông vẫn duy trì việc đảm bảo an ninh trật tự khu vực khai thác vàng. Nhưng để đóng được cửa mỏ triệt để thì tỉnh phải sớm bố trí kinh phí thực hiện đóng cửa mỏ (???) Đồng thời triển khai các phương án khắc phục hậu quả về môi trường, khôi phục sản xuất nông nghiệp cho người dân sống quanh khu vực mỏ bị ảnh hưởng.

Chính ông Vàng A Hờ, Phó Chủ tịch UBND huyện Điện Biên Đông cũng khăgr định việc chậm thực hiện đóng cửa mỏ vàng Háng Trợ gây nhiều hệ lụy. Ngoài việc không giao được đất cho người dân sản xuất, ảnh hưởng môi trường cảnh quan, ảnh hưởng dòng chảy, gây ngập úng và còn gây mất an ninh trật tự, do hoạt động khai thác vàng trái phép.

Để đào được các viên đá nghi có vàng, các phu vàng phải chui vào các khe núi nhỏ chỉ vừa một người.

Rõ ràng việc đóng cửa mỏ một cách triệt để, thực hiện san lấp trả lại mặt bằng và tiến hành trồng, khoanh nuôi tái sinh rừng là biện pháp hữu hiệu để chấm dứt tình trạng khai thác vàng trái phép kéo dài nhiều năm qua tại mỏ vàng Háng Trợ.

Thế nhưng hơn chục năm qua biện pháp này không được triển khai, thậm chí các cấp chính quyền từ xã, đến huyện và tỉnh “đá bóng”, đẩy trách nhiệm cho nhau, để mỗi ngày Phì Nhừ vẫn là mối họa cho môi trường, là “giấc mộng” trên núi của các phu vàng.

(Còn nữa…)