Bài 4: Mệnh lệnh vì tương lai đột phá của dân tộc

SỬA HIẾN PHÁP PHẢI ĐI TRƯỚC MỘT BƯỚC

Gần 40 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, tạo thế và đà để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Tuy nhiên, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, kém hiệu quả, kìm hãm sự phát triển.

Trong bối cảnh đó, việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương theo hướng không tổ chức cấp huyện và nhập tỉnh gộp xã được cho là một bước đi quan trọng nhằm tạo đột phá trong quản lý, điều hành đất nước, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

Lãnh đạo Quốc hội ấn nút thông qua Nghị quyết về việc thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành.

Việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy là quá trình khẩn trương, quyết liệt, được toàn Đảng và Nhân dân ủng hộ. Những kết quả đạt được từ giai đoạn một cho thấy các chủ trương, quyết sách của Trung ương là đúng đắn và phù hợp. Trong giai đoạn hai, để tạo nền tảng hiến định rõ ràng cho quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy thì việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là nhiệm vụ đặc biệt hệ trọng, là yêu cầu cấp thiết và cần thiết.

Để làm tiền đề cho việc sửa đổi Hiến pháp, ngay đầu kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thảo luận và thông qua Nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 và thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 do Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn làm Chủ tịch Ủy ban.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, tại phiên họp lần thứ 3 của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, hoàn thiện các văn bản pháp luật để cụ thể hóa, hướng dẫn thi hành các quy định mới của Hiến pháp là công việc cần được ưu tiên hàng đầu, phải đi trước một bước tạo nền tảng pháp lý cho việc sắp xếp bộ máy của hệ thống chính trị. Muốn thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW trong giai đoạn hai thì cần phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 và một số luật liên quan.

"Ai cũng mong muốn xây dựng bộ máy tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Nhiều nhiệm kỳ vừa qua, có thể nói là nhiệm kỳ nào Trung ương cũng có nghị quyết về tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế nhưng thực hiện còn khó khăn, chưa đạt mục tiêu, giảm còn cơ học. Lần này, chúng ta thực hiện theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW. Đây là chủ trương lớn thể hiện "ý Đảng hợp lòng dân" nên phải quyết tâm làm", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 được thông qua sẽ tạo nền tảng cho sắp xếp bộ máy.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, trong sửa đổi Hiến pháp lần này còn nhóm công việc là phải hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thực hiện, hoàn thiện thể chế pháp luật và các quy định phải đi trước một bước để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho tổ chức thực hiện; làm sao để khi Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 được thông qua sẽ kết thúc hoạt động cấp huyện, sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, sáp nhập các tỉnh, thành phố.

Theo Chủ tịch Quốc hội, giai đoạn hai về sắp xếp tinh gọn bộ máy còn rất nhiều việc phải làm và có nhiều việc rất khó. “Khi kết thúc hoạt động của cấp huyện, chức năng nhiệm vụ nào sẽ giao về cấp xã, chức năng nhiệm vụ nào phải chuyển về cấp tỉnh quản lý... Cấp xã sau sắp xếp sẽ bố trí cán bộ như thế nào, chuẩn bị văn kiện đại hội ra sao? Không thể 3 cứ xã sáp nhập thì gom 3 cái văn kiện lại làm một…”, Chủ tịch Quốc hội cho biết.

Nhấn mạnh sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013 là nhiệm vụ rất hệ trọng, do đó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, mỗi đại biểu Quốc hội, đặc biệt là người dân hết sức trách nhiệm trong việc góp ý cho Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 để hoàn thiện; đảm bảo khi Nghị quyết của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013 được bấm nút thông qua sẽ đáp ứng yêu cầu đặt ra, tạo nền tảng hiến định cho sắp xếp bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

"Nếu việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 được thông qua sẽ tạo nền tảng cho sắp xếp bộ máy. Khi bộ máy được sắp xếp tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả thì sẽ có nguồn lực để phát triển đất nước", Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chia sẻ.

Ở góc độ đại biểu Quốc hội, các ý kiến cho biết, từ khi thành lập nước đến nay, chúng ta có 5 bản Hiến pháp và qua mỗi lần sửa đổi đều đánh dấu bước phát triển mới của đất nước. Lần này, căn cứ vào chủ trương của Trung ương, Bộ Chính trị thì việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là một công việc rất hệ trọng và cần thiết, là một bước đi chiến lược.

Bà Nguyễn Thị Lan Anh (đoàn Lào Cai) cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này là một bước đi lịch sử, mang tính kiến tạo, đặt nền móng pháp lý cho việc tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy Nhà nước, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời đại chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng. Đây cũng là bước đi cần thiết, kịp thời, thể hiện sự chủ động và thích ứng của Quốc hội trước những thay đổi lớn trong tổ chức bộ máy Nhà nước và yêu cầu ngày càng cao của cải cách thể chế.

“Trong bối cảnh tinh gọn bộ máy, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, nhiều mô hình tổ chức mới đã được thí điểm và triển khai trên thực tế nhưng lại chưa có cơ sở hiến định vững chắc, gây khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện. Do đó, việc sửa đổi Hiến pháp trong thời điểm hiện nay là hết sức cần thiết”, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh nhấn mạnh.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Lan Anh, về hình thức sửa đổi, việc sử dụng hình thức nghị quyết để sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp là hoàn toàn phù hợp. Cách làm này phù hợp với thông lệ pháp luật quốc tế, vừa linh hoạt, vừa đảm bảo chặt chẽ về quy trình, tránh xáo trộn toàn văn Hiến pháp khi phạm vi điều chỉnh là hẹp.

Cảnh sát khu vực thuộc Công an phường Láng Thượng (Hà Nội) đến nhà dân, hỗ trợ người cao tuổi sử dụng ứng dụng VNeID để góp ý sửa đổi Hiến pháp.

Về định hướng nội dung sửa đổi, bổ sung, bà Nguyễn Thị Lan Anh bày tỏ đồng tình với việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 với trọng tâm là 2 nhóm nội dung gồm: Các quy định liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; các quy định tại Chương IX để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; đồng thời, có quy định chuyển tiếp để bảo đảm chính quyền địa phương hoạt động thông suốt, không gián đoạn, phù hợp với lộ trình thực hiện sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, không tổ chức cấp huyện.

Việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này tập trung vào một số điều phục vụ yêu cầu tinh gọn bộ máy, không mở rộng ra lĩnh vực khác là đúng và trúng. Còn nếu muốn sửa đổi một cách căn bản, toàn diện Hiến pháp thì phải chờ tới Đại hội XIV, lúc đó có thể tính toán bổ sung cương lĩnh phát triển đất nước để có tầm nhìn dài hơn, định hình sự phát triển của đất nước trong giai đoạn tới như thế nào, khi đó mới xem xét sửa đổi Hiến pháp một cách toàn diện hơn như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói.

Cùng quan điểm, trên tinh thần đổi mới tư duy đột phá về công tác xây dựng pháp luật theo Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tạo (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là bước mở đầu cho một cuộc cách mạng về công tác xây dựng pháp luật.

Theo ông Nguyễn Tạo, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, theo thẩm quyền của mình, Quốc hội tiến hành thông qua dự thảo Nghị quyết về sửa đổi Hiến pháp. "Lộ trình này đã được chuẩn bị một cách kỹ càng, chặt chẽ. Điều này thể hiện qua việc 100% đại biểu Quốc hội có mặt tại nghị trường tán thành sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp", ông Tạo nói.

Ông Nguyễn Tạo cũng cho rằng, sửa đổi Hiến pháp là tiền đề để sửa đổi các luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, bảo đảm tính đồng bộ, tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, đặc biệt trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính, bỏ cấp huyện, sáp nhập xã và tỉnh; bảo đảm chính quyền hoạt động tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong thời gian tới.

BỎ CHẤT VẤN CHÁNH ÁN, VIỆN TRƯỞNG: DÂN BỊ OAN BIẾT NHỜ CẬY AI?

Không chỉ chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp, mà một điểm đáng chú ý trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 là quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND cũng được các đại biểu Quốc hội, cử tri, Nhân dân rất quan tâm.

Theo dự thảo, Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề xuất không quy định Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND thuộc các trường hợp trả lời chất vấn của đại biểu HĐND để phù hợp với tính chất và mô hình tổ chức các cơ quan Nhà nước ở địa phương sau khi thực hiện sắp xếp.

Lý giải cho đề xuất này, Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 cho biết, tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013 đang quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND. Thực tế hiện nay, việc chất vấn đối với Chánh án TAND, Viện trưởng Viện TAND chỉ thực hiện tại HĐND cấp tỉnh, cấp huyện.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng).

Sắp tới, thực hiện chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện sẽ không tổ chức TAND, Viện KSND cấp huyện mà thay thế bằng các TAND và Viện KSND khu vực không gắn với một đơn vị hành chính cụ thể nên sẽ không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Mặt khác, tuy không quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng Viện KSND song HĐND vẫn thực hiện thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, trong đó bao gồm giám sát hoạt động của TAND, Viện KSND và của các cơ quan Nhà nước khác trên địa bàn.

Theo Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, đại biểu HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan Nhà nước, tổ chức, đơn vị ở địa phương (trong đó có TAND, Viện KSND ở địa phương) và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm tiếp đại biểu, xem xét, giải quyết kiến nghị của đại biểu. Do đó, vẫn bảo đảm cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước giữa các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ở địa phương.

Tuy nhiên, qua thảo luận tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV và qua tham vấn nhiều người dân thì các ý kiến đề nghị tiếp tục giữ quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp hiện hành.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng) không đồng ý với đề xuất không quy định Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND thuộc các trường hợp trả lời chất vấn của đại biểu HĐND. Theo bà, mặc dù không gắn với đơn vị hành chính, song tòa án và viện kiểm sát khu vực vẫn xử lý công dân thuộc các đơn vị hành chính cụ thể. Việc loại trừ cơ quan này khỏi giám sát của HĐND khiến người dân bị oan sai không có cơ chế chất vấn, do đó cần xem xét kỹ việc giám sát tòa án và viện kiểm sát khu vực trước khi thông qua mô hình này.

“Không lẽ tòa án, viện kiểm sát khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND. Nếu vậy thì dân bị oan sai, sẽ nhờ cậy ai chất vấn để mà bảo về quyền lợi của họ?”.

Công an xã Tiền Phong (Hà Nội) hướng dẫn, hỗ trợ người dân góp ý sửa đổ Hiến pháp trên ứng dụng VNelD

Nữ đại biểu cũng chia sẻ 2 lý do mâu thuẫn. Nếu tòa án, viện kiểm sát khu vực không gắn với đơn vị hành chính thì thẩm quyền giám sát của HĐND đối với các cơ quan này ở mức nào, có phải chỉ ngang với giám sát doanh nghiệp Trung ương?

"Điều đáng quan ngại nhất là lập luận của ban soạn thảo đã đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp lý rất khác nhau. Giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn, vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm về lời trả lời của mình", bà Thúy nêu.

Theo bà Thúy, không có quyền chất vấn thì đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề đối thoại công khai với đại biểu và cử tri. Mặt khác, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, Nhân dân địa phương yêu cầu thông tin trao đổi trực tiếp với Chánh án, Viện trưởng.

Do đó, việc Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 nhận định rằng HĐND vẫn giám sát được là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát. Việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án, Viện trưởng là đi ngược lại với 27-NQ/TW của Trung ương để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nghị quyết này nhấn mạnh sự thống nhất, phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát quyền lực trong, giữa các cơ quan nhà nước, kết hợp các cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch.

Nữ đại biểu đoàn Đà Nẵng cũng cho biết, về thực tiễn, tạm chưa nói đến trường hợp oan sai, mà chỉ nói đến những trường hợp bản án, quyết định của TAND tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án.

"Một bài báo mới đăng trên cơ quan báo chí của một tỉnh, thống kê của 3 ngành kiểm sát, tòa án và thi hành án dân sự, trong thời gian qua, tỉnh này có 28 vụ việc bản án, quyết định của toà tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án, trong đó 11 vụ có kiểm sát viên tham gia kiểm sát xét xử, chiếm 39,2%. Trong những trường hợp như vậy, nếu đại biểu HĐND chỉ có quyền kiến nghị thì kiến nghị ấy có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai trước kỳ họp HĐND không?", bà Thúy nêu vấn đề.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị giữ lại quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND trong Hiến pháp. Trên cơ sở đó, luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới, đây chính là cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước và nội dung này hiện chưa phát sinh vướng mắc.

Công an Hà Nội hướng dẫn người dân góp ý dự thảo sửa đổi một số điều Hiến pháp 2013 trên ứng dụng VNeID.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cho rằng, Hiến pháp 2013 chỉ bảo đảm tính độc lập của tòa án trong xét xử, không phải mọi hoạt động; cương lĩnh xây dựng đất nước và Nghị quyết 27-NQ/TW nhấn mạnh giám sát quyền lực Nhà nước bởi Nhân dân.

Chất vấn là công cụ giám sát quan trọng, đảm bảo trách nhiệm giải trình trước đại biểu và Nhân dân. Do đó, việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.

"Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng VKSND tối cao", ông Nghĩa nói và nhấn mạnh thêm, chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng.

Tương tự, Thiếu tướng Nguyễn Minh Hoàng, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh TP HCM đặt câu hỏi vì sao phải bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND với Chánh án TAND và Viện trưởng Viện KSND? Ông cho rằng cách giải thích trong tờ trình của cơ quan soạn thảo là chưa rõ, lấy việc tiếp xúc, giám sát của đại biểu HĐND với các cơ quan để thay thế quyền chất vấn là không hợp lý.

Thiếu tướng Nguyễn Minh Hoàng phân tích, với các đại biểu Quốc hội, theo đúng quyền hạn có thể gặp Bộ trưởng để yêu cầu giải quyết vấn đề. "Nhưng trên thực tế có bao nhiêu đại biểu có điều kiện gặp để đề nghị giải quyết vấn đề hay chưa?", ông Hoàng nói và cho biết thêm, đó là ở Trung ương, còn đại biểu cơ quan dân cử ở địa phương càng khó được tiếp xúc với Chánh án TAND và Viện trưởng Viện KSND. Do đó, quy định về quyền chất vấn mới chính thức là điều kiện để đại biểu HĐND giám sát, chất vấn những chức danh này.

Ở góc độ là cử tri, người dân tham gia góp ý vào dự thảo sửa đổi Hiến pháp, ông Nguyễn Hữu Thiện (trú tại Hoài Đức, Hà Nội) cũng bày tỏ không đồng tình với đề xuất không quy định Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND thuộc các trường hợp trả lời chất vấn của đại biểu HĐND.

Theo ông Thiện, nếu không chất vấn thì rất nhiều câu chuyện thực tế ở đời sống sẽ khó được nêu ra trên diễn đàn các kỳ họp của HĐND và việc giải quyết các kiến nghị của người dân sẽ được "cất vào ngăn tủ" thay vì được xem xét, giải quyết thấu đáo.

"Hiện nay ở thực tế đời sống có rất nhiều câu chuyện rất sinh động, cụ thể về những kiến nghị, khiếu nại gửi đến các cơ quan chính quyền, tòa án và viện kiểm sát. Nhưng rồi những kiến nghị đó đi đâu, một số cơ quan ỉm đi không giải quyết, thậm chí có giải quyết thì cũng làm nhanh cho xong, không có sự khách quan, minh bạch. Những chuyện như vậy, chúng tôi không cậy nhờ đại biểu HĐND lên tiếng chất vấn thì biết nhờ ai, không lên tiếng chất vấn, không giám sát thì kiến nghị sẽ sớm đưa vào ngăn tủ", ông Thiện nêu dẫn chứng.

Bên cạnh đó, ông Thiện cũng kiến nghị bổ sung thêm đối tượng chất vấn là cơ quan Nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương và đối tượng được đại biểu HĐND chất vấn như: Cơ quan thuế, hải quan, kho bạc, bảo hiểm xã hội, ngân hàng chính sách xã hội... điều này sẽ giúp cho việc thực hiện trách nhiệm giải trình trong thực hiện chính sách, pháp luật và thực thi công vụ ở địa phương sẽ được tốt hơn.

Mặt khác, việc thực hiện các nhiệm vụ của các cơ quan này liên quan trực tiếp đến thực thi pháp luật, đến các giải pháp thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh do cấp trên giao. Cùng đó, hiện nay, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng phân công, phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh cho các địa phương và bộ, ngành Trung ương, trong đó có các cơ quan ngành dọc của Trung ương tại địa phương.

Do đó, việc mở rộng đối tượng chất vấn sẽ giúp cho đại biểu dân cử nói riêng và cơ quan Nhà nước cấp trên nói chung tăng cường giám sát, kiểm soát tốt việc thực hiện quyền lực Nhà nước. Ngoài ra, thông qua chất vấn của đại biểu HĐND làm rõ trách nhiệm, giải pháp của UBND, các cơ quan Nhà nước có liên quan trong thực thi pháp luật và thực hiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và với cơ chế chất vấn này sẽ giúp cho việc giám sát việc sử dụng nguồn lực của Nhà nước được hiệu quả.

SỬA HIẾN PHÁP ĐỂ MỞ ĐƯỜNG CHO SỰ PHÁT TRIỂN CỦA ĐẤT NƯỚC

Ngoài một số quy định chi tiết cần chỉnh sửa và hoàn thiện, các chuyên gia, nhà quản lý, nhà làm luật, cử tri và Nhân dân đều thống nhất đánh giá, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 là cần thiết, đây là một sự kiện chính trị pháp lý hệ trọng, thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý và toàn xã hội và cả dư luận quốc tế.

Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 không chỉ là điều chỉnh về kỹ thuật pháp lý, mà còn thể hiện sự đổi mới tư duy của cả hệ thống chính trị, với một số nội dung rất quan trọng như việc đổi mới, tái cấu trúc mô hình tổ chức chính quyền địa phương...

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là một bước cụ thể hóa, thể chế hóa các Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và được triển khai rất nghiêm túc, bài bản, trách nhiệm.

Mục đích, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là thể chế hóa kịp thời chủ trương của Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; trong đó là nhằm hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Mặt khác, việc này cũng để bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng; nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp trên cơ sở căn cứ vào chủ trương, định hướng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và thực hiện đầy đủ trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.

Đối với nước ta, Hiến pháp là một hệ thống cao nhất của pháp luật quy định những nguyên tắc chính trị căn bản và thiết lập thủ tục, quyền hạn, trách nhiệm của Nhà nước, chính quyền, bảo đảm các quyền của Nhân dân. Hiến pháp là đạo luật cơ bản nhất của một Nhà nước, thể hiện ý chí và nguyện vọng của tuyệt đại đa số Nhân dân, là đạo luật cơ bản của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do Quốc hội ban hành và có giá trị pháp lý cao nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Trước yêu cầu đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, phát triển nhanh và bền vững, Hiến pháp hiện hành cần được điều chỉnh để tạo động lực mạnh mẽ hơn cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh mới.

Trong đó, thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, sắp xếp các đơn vị hành chính, tinh giản biên chế đòi hỏi phải có sự điều chỉnh ở cấp độ Hiến pháp để đảm bảo tính pháp lý cao nhất. Sau hơn 10 năm thi hành, Hiến pháp năm 2013 đã bộc lộ một số vấn đề cần được sửa đổi, bổ sung, khắc phục những bất cập trong thực tiễn để phù hợp hơn. Do vậy, việc bảm bảo đồng bộ, sửa đổi Hiến pháp là cơ sở chính trị, pháp lý để sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan, tạo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Lực lượng đoàn viên, thanh niên đẩy mạnh triển khai công tác tuyên truyền đến người dân trong việc góp ý sửa đổi Hiến pháp.

Với quá trình triển khai khẩn trương, khoa học, bài bản, dân chủ và minh bạch, việc hoàn thiện sửa đổi Hiến pháp năm 2013 đảm bảo về mặt tiến độ theo yêu cầu của Trung ương, Bộ Chính trị, người đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách của nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn bộ máy đang diễn ra quyết liệt, mạnh mẽ và ở giai đoạn nước rút.

Thảo luận về sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết, chúng ta đang tiến hành cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, được sự ủng hộ cao của Nhân dân. Qua việc lấy ý kiến của các địa phương về sắp xếp bộ máy, tỷ lệ Nhân dân ủng hộ cao, cơ bản đạt 99%, cá biệt có địa phương đạt 100%; dư luận quốc tế cũng đánh giá cao.

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, mục tiêu tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại bộ máy có chất lượng nhằm mở ra không gian kinh tế mới phát triển tốt hơn cho từng địa phương và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. “Việc ích nước, lợi dân, được nhiều người ủng hộ nên phải làm rất khẩn trương. Nếu chần chừ sẽ tạo sự phân tâm, không tập trung các nguồn lực cùng sự chỉ đạo cho nhiệm vụ rất quan trọng là tăng trưởng kinh tế, ổn định xã hội, giữ vững quốc phòng an ninh, làm các nhiệm vụ an sinh xã hội. Do đó, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp để mở đường cho sự phát triển đất nước”, ông Nguyễn Hòa Bình chia sẻ.

Phó Thủ tướng Thường trực cũng chia sẻ, Hiến pháp là đạo luật gốc, muốn sửa đổi phải trưng cầu dân ý, tổng kết quá trình thực hiện. Bộ Chính trị, Trung ương nhận thấy Hiến pháp năm 2013 đã được soạn thảo rất kỹ và được vận hành tương đối tốt. Chúng ta đang thực hiện sắp xếp bộ máy nên việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 là nền tảng “mở đường cho sắp xếp bộ máy”.

Ở góc độ là chuyên gia, PGS.TS Tô Văn Hòa, quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, khi sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, chúng ta cần nhìn nhận việc không tổ chức cấp huyện không chỉ đơn thuần là bãi bỏ một cấp hành chính mà cần nhìn rộng hơn, thực chất là quá trình cân nhắc để tái cơ cấu tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt là cấp địa phương.

PGS.TS Tô Văn Hòa, quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là điều cần thiết nhằm tạo nền tảng hiến định rõ ràng, ổn định cho quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy.

Theo PGS.TS Tô Văn Hòa, việc không tổ chức cấp huyện trong hệ thống hành chính địa phương ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là bãi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện rồi sáp nhập các xã lại với nhau. Để bảo đảm ổn định, thông suốt trong công tác hành chính ở địa phương, đặc biệt là dịch vụ công phục vụ Nhân dân, chủ trương này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn cảnh đối với hệ thống hành chính địa phương, đặt ra yêu cầu xem xét thiết kế tổng thể hệ thống hành chính lãnh thổ của Việt Nam.

Câu hỏi đặt ra là hệ thống hành chính lãnh thổ địa phương ở Việt Nam cần được cấu trúc như thế nào để phát huy hiệu quả quản lý, giải phóng các nguồn tài nguyên, kiến tạo và thúc đẩy sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với những đòi hỏi, mục tiêu rất cao về phát triển kinh tế. Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là bước đi đúng và trúng trong bối cảnh hiện nay.

PGS.TS Tô Văn Hòa Hòa nhấn mạnh, việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương theo hướng không tổ chức cấp huyện là bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, tạo điều kiện cho chính quyền địa phương hoạt động chủ động và hiệu quả, phục vụ tốt nhất lợi ích của Nhân dân. Không tiếp tục tổ chức cấp hành chính trung gian nếu được thực hiện tốt sẽ giúp giảm bớt sự cồng kềnh trong hệ thống hành chính nhà nước, đồng thời tạo ra một mô hình hành chính tinh gọn, linh hoạt, phù hợp với yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện nay.

"Để thực hiện thành công chủ trương này, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là điều cần thiết nhằm tạo nền tảng hiến định rõ ràng, ổn định cho quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy. Việc điều chỉnh các điều khoản liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương không chỉ phản ánh nguyên tắc quản trị hiện đại, mà còn đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa Trung ương và địa phương, tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao quyền quản lý phù hợp với điều kiện, đặc thù của từng địa phương", PGS.TS Tô Văn Hòa Hòa nhận định.

Ở góc độ là người dân, chị Nguyễn Yến Nhi (trú tại huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái) đánh giá cao việc lấy ý kiến Nhân dân về sửa đổi Hiến pháp, đặc biệt là công tác tuyên truyền để người dân nắm rõ được mục đích và yêu cầu của việc sửa đổi Hiến pháp; cùng với đó là việc tuyên truyền Nhân dân góp ý qua ứng dụng VNeID.

Cũng theo chị Nhi, hiện nay, mô hình chính quyền 3 cấp ở địa phương khiến việc điều hành, triển khai chính sách đôi khi còn chồng chéo, mất thời gian. Hiến pháp cần sửa đổi để khẳng định mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cấp tỉnh và cấp xã phường, như định hướng của Trung ương, tạo điều kiện cho bộ máy hành chính tinh gọn, linh hoạt hơn.

“Tôi rất đồng tình với chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính để tăng hiệu quả quản lý. Việc sáp nhập tỉnh là cần thiết nhưng Hiến pháp nên được sửa đổi để tạo khuôn khổ pháp lý mềm dẻo hơn. Cần có quy định cho phép điều chỉnh đơn vị hành chính linh hoạt, phù hợp với mật độ dân cư, điều kiện kinh tế - xã hội từng vùng, tránh cách làm cơ học”, chị Nguyễn Yến Nhi nói.

Chị Nguyễn Yến Nhi dẫn ví dụ, như ở các địa phương vùng cao, nếu sáp nhập không tính đến yếu tố địa hình, văn hóa dân tộc thì sẽ khó triển khai, ban đầu sẽ gặp khó khăn thậm chí là khó quản lý với cán bộ, người dân thì chậm bắt nhịp. Vì vậy, khi sửa Hiến pháp, cần bổ sung nguyên tắc, việc tổ chức lại đơn vị hành chính phải bảo đảm thuận lợi cho người dân, nhất là đồng bào thiểu số ở Lào Cai, Yên Bái.

Ngoài ra, chị Nhi cũng cho rằng, Hiến pháp sửa đổi cần làm rõ hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát và phản biện chính sách, đặc biệt ở cấp cơ sở. Nếu Hiến pháp có quy định cụ thể hơn về quyền hạn và cơ chế thực thi của Mặt trận Tổ quốc thì sẽ tạo động lực cho người dân mạnh dạn phản biện, góp ý cho chính quyền trong xây dựng và thực thi chính sách pháp luật.

Cũng như quan điểm của đại đa số người dân, chị Nguyễn Yến Nhi bày tỏ tin tưởng vào việc sửa đổi Hiến pháp lần này, bởi đây là yêu cầu cấp thiết để tinh gọn tổ chức bộ máy Nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả; trong đó có việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp còn 2 cấp và việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã để nhằm tạo đột phá trong quản lý, điều hành đất nước, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

Còn tiếp...