Bài 1: Chung tay giảm rác thải nhựa - Vì một cuộc sống xanh

Những con số biết nói

Nhựa là loại vật liệu được sử dụng ngày càng phổ biến trong cuộc sống hằng ngày cũng như hoạt động sản xuất kinh doanh bởi sự tiện lợi và giá thành thấp. Tuy vậy, dòng đời để một sản phẩm nhựa phân hủy hoàn toàn mất đến hàng trăm thậm chí hàng nghìn năm. Hầu hết rác thải nhựa đang được chôn tại các bãi rác hoặc thải ra các đại dương trên toàn cầu dẫn đến tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa và hạt vi nhựa ngày một nghiêm trọng, đe dọa đến sức khỏe con người và môi trường tự nhiên.

Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc năm 2018, mỗi phút thế giới tiêu thụ 1 triệu chai nhựa, mỗi năm có 500 tỷ túi nilon được sử dụng. Trong 50 năm qua, lượng nhựa được tiêu dùng đã tăng gấp 20 lần và dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 20 năm tới.

Việc lạm dụng túi nilon trong cuộc sống thường nhật của người dân toàn cầu nói chung và ở Việt Nam nói riêng đã để lại nhiều hệ lụy tiêu cực đến sức khỏe con người, đến ô nhiễm môi trường và hệ sinh thái... cản trở mục tiêu phát triển bền vững mà cộng đồng quốc tế và các nước đặt ra.

Các bạn trẻ nhặt rác thải vì môi trường thân thiện.

Cùng với việc sử dụng, mỗi năm thế giới thải ra khoảng 300 triệu tấn rác thải nhựa. Đến nay, có khoảng hơn 9,1 tỷ tấn rác thải nhựa tích tụ trên trái đất. Hậu quả của việc thải bỏ túi nilon và các sản phẩm nhựa chính là xói mòn đất đai, triệt tiêu sự sinh trưởng của các loại thực vật, tàn phá hệ sinh thái, gây tổn hại sức khỏe con người.

Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường, lượng chất thải nhựa và túi nilon ở Việt Nam hiện ở mức rất cao, chiếm khoảng 8-12% trong chất thải rắn sinh hoạt, xấp xỉ 2,5 triệu tấn/năm. Tính riêng các loại túi nilon, ước tính mỗi năm Việt Nam sử dụng và thải bỏ khoảng hơn 30 tỷ túi/năm.

Ở các đô thị, lượng túi nilon được tiêu thụ trung bình khoảng 10,48 - 52,4 tấn/ngày, riêng tại hai thành phố lớn là Hà Nội và TP HCM, mỗi ngày có khoảng 80 tấn nhựa và túi nilon thải ra môi trường. Trong số này, chỉ khoảng 17% số túi nilon được thường xuyên tái sử dụng, số còn lại đều bị thải bỏ sau khi dùng một lần. Nếu tính chỉ số sản phẩm nhựa trên đầu người, đến nay là trên 41 kg/người/năm, trong khi chỉ số này năm 1990 là 3,8 kg/người/năm.

Theo ông Đặng Chương Linh - Đại diện Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương), với đặc điểm có giá thành sản xuất rẻ và tiện lợi đựng bất cứ thứ gì có thể, túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần đã trở thành vật dụng phổ biến trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống sinh hoạt của người dân, đặc biệt tại các siêu thị lớn, trung tâm thương mại, chợ truyền thống… Riêng TP HCM, mỗi ngày có khoảng 30 tấn nilon được sử dụng tại các chợ, trung tâm thương mại và siêu thị, chưa kể tại các hộ dân.

Có thể nhận thấy, túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần vẫn là lựa chọn được ưu tiên hàng đầu, đáp ứng công năng bao gói, chứa đựng hàng hóa và giá thành sản xuất rẻ. Tuy nhiên, thói quen này có thể đem lại sự tiện lợi cho con người trong một khoảng thời gian ngắn, nhưng sẽ để lại hậu quả lâu dài đối với môi trường.

Dùng lá chuối gói rau tại siêu thị Co.op mart ở Hà Nội thay vì dùng túi nilon.

Và lời kêu gọi cấp bách

Cuối tháng 4/2019, Thủ tướng Chính phủ đã có Thư gửi đến các cơ quan, chính quyền các địa phương, doanh nghiệp, người dân cả nước kêu gọi toàn xã hội chung tay hành động giải quyết vấn đề rác thải nhựa; lãnh đạo Chính phủ đề nghị chúng ta hãy chung tay hành động vì một Việt Nam với môi trường sống trong lành, an toàn và phát triển bền vững, góp phần cùng cộng đồng quốc tế giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa gây ra.

Hưởng ứng Thư kêu gọi của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành đã phối hợp với nhiều địa phương trên cả nước đã vào cuộc mạnh mẽ, lan tỏa trở thành phong trào chung của cả nước; tổ chức các chiến dịch "Nói không với sản phẩm nhựa dùng một lần"; thực hiện các hoạt động thu gom và tái chế chất thải nhựa, túi nilon tại các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, các khu dân cư... để khuyến khích người tiêu dùng cắt giảm tối đa sử dụng các sản phẩm nhựa, túi nilon và từ bỏ thói quen vứt rác bừa bãi.

Cũng nhờ lời kêu của lãnh đạo Chính phủ, đến nay phong trào “Chống rác thải nhựa” đã đang được cộng đồng hưởng ứng, quan tâm, đồng thuận cao. Đặc biệt, các Bộ, ngành và địa phương, toàn xã hội đã cùng chung tay tham gia phong trào, góp phần nâng cao nhận thức của người dân, của xã hội về biện pháp giảm thiểu việc sử dụng túi nilon, ô nhiễm từ chất thải nhựa.

Trong đó, điển hình như các doanh nghiệp như: Co.op mart Việt Nam; Saigon Co.op; Big C Hà Nội đã sử dụng phương pháp bọc hàng hóa, sản phẩm bằng lá chuối thay thế túi nilon. Ngay cả Highlands Coffee cũng không thể đứng ngoài cuộc khi mỗi cốc cà phê cũng đã hạn chế nắp nhựa, đại diện thương hiệu này cũng cho phóng viên biết sắp tới cũng thay ống hút nhựa bằng ống hút tre, sản phẩm làm từ gỗ, giấy.

Highlands Coffee dù hạn chế vẫn sử dụng cốc nhựa kinh doanh.

"Highlands Coffee thường kinh doanh cà phê và các loại nước uống, từ trước đến nay chúng tôi vẫn dùng cốc nhựa để bán cho khách hàng. Hiện tại chúng tôi cũng đã hạn chế dùng nắp nhựa, để thay thế các sản phẩm nhựa cũng cần có thời gian và từng bước'', ông Nguyễn Hải Âu - đại diện bộ phận Pháp chế của Highlands Coffee chia sẻ.

Mặc dù chiến dịch đã bắt đầu được một thời gian, nhưng theo ghi nhận của phóng viên, tại các siêu thị, trung tâm thương mại ở Hà Nội dù đã hạn chế sử dụng túi nilon, sản phẩm nhựa, nhưng các đơn vị vẫn chưa triển khai được đồng bộ. Một số siêu thị sau thời gian đầu triển khai giảm thiểu sử dụng túi nilon khi bán các sản phẩm rau quả nhưng nay đã sử dụng trở lại do thói quen của người tiêu dùng.

Nêu giải pháp nhằm loại bỏ túi nilon, sản phẩm nhựa sử dụng một lần tại chợ, trung tâm thương mại và siêu thị ở nước ta trong thời gian tới, ông Đặng Chương Linh - Đại diện Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho rằng, đối với các doanh nghiệp, cần có lộ trình giảm thiểu việc sản xuất túi nhựa sử dụng hằng ngày hoặc chuyển đổi sang sản xuất các sản phẩm tái chế. Đối với người dân, cần thay đổi hành vi sử dụng như chuyển đổi thói quen khi đi chợ có thể sử dụng túi đựng nhiều lần, sử dụng túi dễ phân hủy. Về phía chính quyền, cần tăng cường kiểm tra các hoạt động tái chế, kiểm soát việc sử dụng túi nylon tại các trung tâm thương mại, siêu thị, đặc biệt là chợ truyền thống.

"Việc ngừng sử dụng bao bì nhựa, túi nilon sử dụng một lần, khó phân hủy là việc làm cần thiết, nhưng với thực tế hiện nay, việc này không thể thực hiện ngay lập tức hoặc trong thời gian ngắn, thay vào đó cần có lộ trình, sự phối hợp đồng bộ của các bộ, ngành và các cơ quan liên quan, đặt ra các nhiệm vụ cụ thể, triển khai từng bước một cách hợp lý'', ông Linh chia sẻ.

(Còn nữa)...