Luật Thủ đô 2024 tạo “cú hích” mạnh mẽ cho xây dựng đường sắt đô thị

"Chìa khóa" giải quyết ùn tắc giao thông

Hiện nay, đường sắt đô thị tại Hà Nội đang từng bước thể hiện tính ưu việt trong giao thông công cộng. Theo Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đang phát huy hiệu quả tích cực, thu hút đông đảo người dân sử dụng. Hiện tại, mỗi ngày có trên 35 ngàn hành khách sử dụng phương tiện đường sắt đô thị này để di chuyển. Trong đó có 47% là người đi làm, 45% là người đi học và 8% là đi lại với các mục đích khác. Qua đánh giá, theo dõi quá trình vận hành khai thác tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông cho thấy, người dân đánh giá rất cao và hài lòng về loại hình vận tải hành khách công cộng bằng đường sắt đô thị.

Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông

Ngoài tuyến đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông, tuyến đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội với chiều dài 8,5km đã thu hút lượng lớn người dân sau khi vận hành. Năng lực vận chuyển của tuyến Nhổn - ga Hà Nội đạt 23.900 hành khách/giờ/hướng, với thời gian vận hành từ 5h30 - 22h như kế hoạch thì mỗi ngày có thể vận chuyển tối đa hơn 500.000 người. Lãnh đạo Ban Quản lý đường sắt Hà Nội (MRB) cho rằng, các tuyến đường sắt đô thị mang lại rất nhiều lợi ích thiết thực, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân và giảm ách tắc giao thông.

Điều này dần chứng minh đường sắt đô thị sẽ là “xương sống” của giao thông Thủ đô. Giới chuyên gia cho rằng, đây là giải pháp hữu hiệu góp phần chữa trị “căn bệnh” ùn tắc giao thông đô thị hiện nay.

Tháo gỡ nhiều điểm nghẽn về cơ chế

Tại Kết luận số 80-KL/TW của Bộ Chính trị về Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 yêu cầu TP. Hà Nội cần đẩy mạnh khâu đột phá về kết cấu hạ tầng, trong đó ưu tiên quy hoạch, xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông và hạ tầng đô thị; phấn đấu trước năm 2035 hoàn thành xây dựng 14 tuyến đường sắt đô thị và các đường vành đai, các nút giao thông cửa ngõ, hệ thống cầu qua sông Hồng để mở rộng không gian phát triển, tăng cường khả năng kết nối, giảm ùn tắc giao thông…

Theo Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô, TP đặt mục tiêu là đến năm 2045 tầm nhìn đến 2065, Hà Nội sẽ có 15 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 617 km; sơ bộ nhu cầu vốn đầu tư khoảng trên 55 tỷ USD. Có thể khẳng định, đây là một thách thức rất lớn xuất phát từ thực tế triển khai đầu tư xây dựng đường sắt đô thị ở Thủ đô trong thời gian qua.

Tuy vậy, Luật Thủ đô 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 đã tạo ra nhiều cơ chế đặc thù, đột phá cho phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội.

Luật Thủ đô 2024 dành riêng Điều 31 để quy định về phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), bao gồm các nội dung như quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị và khu vực TOD, đầu tư phát triển đường sắt đô thị và các cơ chế thu phí giá trị thặng dư từ đất trong khu vực TOD.

Đáng chú ý, Luật Thủ đô 2024 cho phép UBND thành phố Hà Nội có quyền quyết định các cơ chế, công cụ về quy hoạch và đầu tư mà không cần phải thông qua nhiều cấp, giúp rút ngắn thời gian và tăng tính chủ động trong việc triển khai các dự án.

Cụ thể, trong luật có một số đột phá lớn như cho phép Thủ đô được quyết định điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị, quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật của thành phố đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và báo cáo Thủ tướng kết quả thực hiện. Các cơ chế, chính sách liên quan đến lĩnh vực giao thông vận tải đề cập trong Luật Thủ đô 2024 thực sự là những cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho Thủ đô, kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn triển khai của ngành giao thông vận tải nói chung và các dự án đường sắt đô thị nói riêng, cũng như khắc phục các tồn tại của Luật Thủ đô trước đây.

Hành khách trải nghiệm tàu metro Nhổn-Ga Hà Nội

Nhận định về điều này, TS Emmanuel Cerise, Giám đốc Cơ quan hỗ trợ Hợp tác quốc tế Vùng Paris tại Việt Nam cho rằng, giờ đây, Hà Nội có thể có thể phát huy tối đa lợi thế của mô hình hợp tác công tư trong việc huy động các nguồn tài chính để đầu tư phát triển các khu vực theo mô hình TOD, cũng như thẩm định, quyết định đầu tư, lựa chọn quy chuẩn, tiêu chuẩn cho các tuyến đường sắt đô thị...

Luật Thủ đô 2024 có hiệu lực cũng tạo tiền đề thuận lợi cho việc Quốc hội thông qua Nghị quyết thí điểm về cơ chế đặc thù cho các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM tại kỳ họp mới đây. Nghị quyết đã thông qua các nhóm chính sách đặc thù, trong đó có vấn đề; Huy động nguồn vốn; Trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; Phát triển đô thị theo mô hình TOD; Phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; Chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải….

Việc Quốc hội thông qua Nghị quyết thí điểm, tháo gỡ các rào cản về thủ tục, vốn và cơ chế sẽ tạo ra cơ hội cho sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống đường sắt đô thị, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Đây có thể được xem là bước đi quan trọng trong việc tháo gỡ các vướng mắc kéo dài suốt nhiều năm qua trong các dự án đường sắt đô thị tại 2 thành phố lớn.